در حاشیه خبرهایی که از هر از گاه از تخلفات و شرایط نامناسب نگهداری از حیوانات در باغ وحش وکیلآباد مشهد منتشر میشود، طی روزهای گذشته، انتشار تصاویری از وضعیت رقتانگیز یک سیاهگوش، در این باغ وحش، اعتراضات فعالان حیات وحش را به دنبال داشته است. گربهسانی نایاب و از گونههای بومی و ارزشمند کشور که مشخص نیست چرا سر از قفس یک باغ وحش غیرمجاز درآورده تا در سایه سکوت مسئولان محیط زیست استان خراسان رضوی با مرگی تدریجی دست و پنجه نرم کند.
اکنون نزدیک به 4 سال میگذرد از زمانی که سازمان حفاظت محیط زیست اولتیماتومی سه ساله برای مسئولان باغ وحش وکیلآباد مشهد تعیین کرده تا شرایط نگهداری از حیوانات در این مجموعه را با ضوابط دستورالعمل ابلاغ شده توسط این سازمان وفق داده، موفق به کسب مجوز سازمان محیط زیست شوند و یا نسبت به تعطیلی این مرکز اقدام کنند. با این حال همچنان نه اثری از اصلاح این باغ وحش هست و نه نشانی از تعطیلی آن. به علاوه، باغ وحش وکیلآباد مشهد، هر از گاه به دلیل تخلفات و شرایط نامناسب نگهداری از حیوانات خبرساز میشود.
فروش غیرقانونی گونههای حیات وحش و دورگهگیری از گربهسانانی چون شیر و ببر و تولید تایگون دو مورد از تخلفات باغ وحش وکیلآباد است که بارها مورد انتقاد فعالان زیستمحیطی و پیگیری رسانهها قرار گرفته. پرونده فروش توله ببری که آبان سال گذشته تحت عنوان توله ببر سرگردان در خیابانهای مشهد خبرساز شد یکی از آخرین تخلفات این باغ وحش است که مورد پیگیری رسانهها قرار گرفت اما علیرغم همه حساسیتهای ایجاد شده و پیش آمدن پرسشهایی از این دست که "آیا مدیریت باغ وحشها آنقدر بی حساب و کتاب شده که توله ببر قاچاق سر از خیابان در میآورد" هرگز متخلفان این پرونده معرفی نشده و مورد برخورد قرار نگرفتند.
از سوی دیگر شرایط اسفبار نگهداری از حیوانات در این باغ وحش، که نه تنها با استانداردهای بینالمللی، بلکه با ضوابط تعیین شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست هم قرابتی ندارد چرایی عدم برخورد مسئولان محیط زیست استان خراسان رضوی با این مجموعه را پررنگتر جلوه میدهد. مسئولانی که فرصتی طولانی به مدت سه سال برای انجام اصلاحات لازم در اختیار این باغ وحش قرار دادهاند اما به جای اینکه طی این فرصت سه ساله، بر روند اصلاحات باغ وحش نظارت داشته باشند و در صورت عدم آغاز اصلاحات، نسبت به تعطیل کردن مجموعه اقدام کنند، سه سال تمام این مجموعه را به حال خود رها کردهاند بی آنکه کوچکترین گامی در روند بهسازی این مجموعه صورت گرفته باشد. حالا یک سال هم از پایان این فرصت سه ساله میگذرد و باغ وحش وکیلآباد مشهد همچنان به صورت غیرقانونی به فعالیت ادامه میدهد. باغ وحشی که خود را با ضوابط سازمان حفاظت محیط زیست وفق نداده، مجوز این سازمان را کسب نکرده و لذا، نظارتی بر عملکرد آن صورت نمیپذیرد.
استفاده از یکی از قفسهای این باغ وحش برای زورآزمایی بازیگران، خوانندگان و ورزشکاران با یک ببر بنگال که تصاویر منتشر شده از زورآزماییشان، معرکهگیری و نمایشهای خیابانی با حیوانات را تداعی میکند یکی دیگر از موارد انتقادات فعالان محیط زیست نسبت به عملکرد این باغ وحش غیرمجاز است.
باغ وکیلآباد مشهد اکنون علاوه بر بسیاری از گونههای غیربومی که حفاظت از آنها به گفته مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست از اولیتهای این سازمان نیست اما از بسیاری از گونههای بومی، ارزشمند و بعضا در خطر انقراض کشور مانند پلنگ، سیاهگوش، خرس، کفتار، گرگ، روباه، گوزن، گراز و پرندههای مهاجری چون فلامینگو در نامناسبترین شرایط ممکن نگهداری میکند.
در ادامه شرایط اسفبار نگهداری از گونههای بومی و ارزشمند حیات وحش را کشور را در باغ وحشی غیرمجاز که 4 سال است در یکی از کلانشهرهای کشور به فعالیت مشغول است مشاهده میکنید:
این در حالی است که احمدعلی کیخا، سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی و معاون پیشین معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست که دستورالعمل ایجاد و مدیریت مراکز نگهداری حیات وحش را در زمان معاونتش تهیه و ابلاغ کردهاست چندی پیش به تسنیم گفته بود: سازمان حفاظت محیط زیست باید برای اصلاح کلیه مراکز نگهداری از حیات وحش که ضوابط دستورالعمل ایجاد و مدیریت مراکز نگهداری حیات وحش را رعایت نمیکنند، یک برنامه زمانبندی شده تعیین کرده و با اِعمال نظارت در بازههای زمانی معین، روند اصلاح شرایط نگهداری از حیوانات در این مراکز را مورد بررسی قرار دهد تا در صورتی که مراحل بهسازی، همگام با برنامه زمانبندی شده پیش نرود با همکاری قوهقضاییه نسبت به تعطیلی مرکز، اقدام شود.
کیخا با تاکید بر اینکه فرصتی که سازمان حفاظت محیط زیست برای اصلاح مراکز نگهداری از حیات وحش در اختیار مسئولان این مراکز قرار میدهد باید شامل یک جدول زمانی معین باشد یادآور شده بود: اینکه سازمان حفاظت محیط زیست طی یک نامه، فرصتی چند ساله برای بهسازی در اختیار یک باغ وحش قرار داده و طی این مدت هیچگونه نظارتی بر روند انجام اصلاحات در این مرکز نداشته باشد بیفایده است چرا که در پایان فرصت تعیین شده با باغ وحشی روبهرو خواهد شد که هنوز اصلاحات را آغاز نکرده و خواهان تمدید فرصت است.
نماینده مردم زابل، زهک، نیمروز، هیرمند و هامون در مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سوال که آیا سازمان حفاظت محیط زیست در اقدام برای پلمب مراکزی که در نگهداری از حیات وحش، ضوابط مندرج در دستورالعمل مربوطه را رعایت نمیکنند با خلاء قانونی مواجه است یا خیر گفته بود: برای برخورد با مراکز نگهداری از حیات وحشی که ضوابط دستورالعمل را رعایت نمیکنند هیچ خلاء قانونی وجود ندارد. قوانین موجود در حوزه محیط زیست برای برخورد با متخلفان، قدرت لازم را دارد و سازمان حفاظت محیط زیست میتواند با همکاری قوهقضاییه نسبت به تعطیل کردن این مراکز اقدام کند. اما چنانچه مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست بر این باورند که برای تعطیل کردن این مراکز با خلاء قانونی مواجه هستند، باید مشکل را اعلام کنند تا مجلس شورای اسلامی نسبت به مرتفع کردن آن اقدام کند.
باغ وحش وکیل آباد مشهد که در سال 1339 در محدوده خواجهربیع فعلی آغاز به کار کرده و در سال 1359 فعالیت خود را در ورودی پارک جنگلی وکیلآباد در زمینی به وسعت چهار هکتار از سر گرفت، از جانورانی چون شیر، ببر، پلنگ، گربه وحشی، خرس، لاما، گراز، گوزن، گربه وحشی، شامپانزه ، تمساح و همچنین ببشیر یا تایگون که حاصل دورگه گیری از ببر نر و شیر ماده در این باغ وحش است نگهداری می کند.