خیار در طب سنتی دارای مزاج در درجه دوم سرد و تر و مغز آن لطیف‌تر از جرم گوشت آن است، بوئیدن خیار تازه برای کاهش خشم و تحریک‌پذیری عصبی سودمند است.
خیاری برای خوردن مناسب است که اندازه آن بزرگ باشد در غیر این صورت، نارس حساب می‌شود و مضر است؛ خیارهای درختی و خیارهای ریز و قلمی، مضر هستند همچنین خیارچنبر از خیارهای مورد تائید برای استفاده است.
مصرف خیارِ رنده شده در سکنجبینِ مایل به ترشی «برای تعدیل میل جنسی» در نوجوانان و جوانان گرم‌مزاج کارآمد است.
در حدیثی از پیامبر (ص) آمده است: «بر شما باد مصرف خیار چرا که خدای متعال درمان هر دردی را در آن نهاده است.» البته ذکر این نکته در اینجا لازم است که گاهی اوقات معصومین بزرگوار ما برای تأکید به مفید بودن یک ماده از این تأکید استفاده فرموده‌اند لذا منظور این نیست که برای هر درد و بیماری فقط از این میوه استفاده شود.
در احادیث دیگری که هم از پیامبر(ص) و هم از امام صادق(ع) نقل شده توصیه شده است که ته خیار هم با خیار مصرف شود که دلیل آن شاید این است که طعم تلخ، مزاج گرم دارد و خود خیار هم مزاج سرد دارد که این عمل باعث تعدیل طبع آن می‌شود همین استدلال برای مصرف همزمان خیار با نمک که مزاج گرمی دارد نیز صحیح است.
در حدیث دیگری ذکر شده که پیامبر (ص) خیار را با نمک میل می‌کردند؛ از امام صادق (ع) نیز نقل است که دیده شده خیار را با خرما میل فرموده‌اند، در واقع این دو حدیث ناظر به مصلحات خیار است.
طبع سرد خیار با مزاج گرم نمک خنثی شده و هم هضمش آسان می‌شود و هم سردی آن گرفته می‌شود؛ خیار برای تسکین دادن حرارت بدن، صفرا و خون و التهابات بدن و کاهش زردی و یرقان و حرارت کبد مفید است بنابراین باعث کاهش تشنگی می شود و خیار تا حدودی مدر است.
مفید بودن خیار برای دیابتی‌ها
یک متخصص طب سنتی معتقد است که مصرف خیار به کاهش قند خون نیز کمک می‌کند چون این میوه دارای ماده‌ای شبیه انسولین است.
خیار به طور موضعی نیز قابل استفاده است؛ به این صورت که میتوان خیار را لایه لایه کرده و روی پوست قرار داد؛ این کار برای پوستهای خشک ملتهب گرم (اگزما) مخصوصاً در افراد گرم‌مزاج و مکانهای گرم و خشک بسیار مناسب است و این عمل باعث تسکین خارش و جوشهای پوستی ناشی از حرارت نیز می‌شود.
خیار را میتوان رنده کرد و داخل تشت یا وان آبی ریخت تا شخص در آن نشسته یا غوطه‌‌ور شود؛ این عمل برای کودکان و اطفال بسیار مفید و عملی است زیرا مزاج کودکان نسبت به بزرگسالان در بیشترین حد حرارت خود است و با افزایش سن حرارت بدن مخصوصاً بعد از 40 سالگی کاهش می‌یابد از این رو است که انرژی برای دویدن و بازی و یادگیری مطالب در کودکان بیشتر است.
بدیهی است با سبک زندگی غلط امروزی و مصرف فست‌فودها و تنقلات مضر (چیپس و پفک) یا سرخ کردنیها و سسهای تند، حرارت مزاج در اطفال بالاتر رفته و باعث سوء مزاج، کم‌خوابی، بیش‌فعالی، کاهش تمرکز و افزایش پرخاشگری در کودکان می‌شود؛ اگر از تکه‌های خیار یا رنده شده آن در شربت‌ها استفاده شود ضمن ایجاد تنوع و ظاهری زیبا، باعث خنک شدن مزاج شربت نیز می‌شود.
مصلحات خیار
افراد با مزاج سرد باید در مصرف خیار احتیاط کنند؛ مصلح آن عسل یا خرما یا ادویه‌جاتی مثل سیاه‌دانه و زنیان یا نعناع است؛ بدیهی است خیار هم نباید همراه غذا مصرف شود.
توصیه امام رضا (ع) برای بهبود سرماخوردگی
امام رضا علیه السلام می فرمایند: «کسی که بخواهد از زکام در هنگام زمستان جلوگیری کند روزی سه لقمه عسل بخورد و از بوییدن گل نرگس کوتاهی نکند و سیاه‌دانه نیز چنین است و اگر کسی از زکام در هنگام تابستان بترسد هر روز باید خیار تازه بخورد و از نشستن در آفتاب خودداری کند.»
نحوه تهیه روغن خیار در طب سنتی
روغن خیار بسیار رطوبت‌بخش و برای پوستهای گرم و خشک مفید است همچنین سردردهای ناشی از حرارت، با مالیدن آن بر گیجگاه و محلهای دردناک، تسکین می‌یابد.
برای تهیه این نوع روغن، آب خیار را با روغن کنجد یا هر روغن دیگر می‌پزند تا آب تبخیر شود و روغن بماند.
روش دوم به این صورت است که خیار را با یک چهارم وزن آن پیه قلوه گاه بز کوبیده و روی آتش ملایم قرار داده تا ذوب شود و پیه روی سطح بیاید، کم‌کم روغن را برمی‌دارند، اگر کمی آب داشت مجدداً روی حرارت قرار می‌دهند تا فقط روغن بماند؛ بعد از سرد شدن باید آن را در فریزر نگه دارند و برای جلوگیری از کپک زدن، بنزوآت دو سود به ترکیب اضافه کنند.
