پوست بزرگترین عضو بدن و یکی از بهترین شاخص‌های سلامت عمومی است. ۸ درصد تمام مراجعات سرپایی بالغین مربوط به مشکلات پوستی است. در ادامه به بررسی مواردی از آسیب های پوستی می پردازیم.
خارش پوست در کل بدن
خارش پوست یک شکایت ذهنی است و به صورت احساسی ناخوشایند که باعث تمایل به خاراندن می‌شود، تعریف می‌گردد و شایع‌ترین شکایت بیماران پوستی می‌باشد. خارش از طریق گیرنده‌هایی که به صورت پایانه‌های آزاد عصبی در نزدیکی محل اتصال درم به اپیدرم در پوست، مخاط، دستگاه تنفسی فوقانی و حتی قرنیه وجود دارند، دریافت می‌گردد. فیبرهای منتقل کننده خارش از فیبرهای منتقل کننده حس درد، مجزا و با هدایت سریع می‌باشند. احساس خارش از طریق راه‌های عصبی به قشر مغز مخابره می‌گردد.
به طور کلی بیماری که با خارش پوست مراجعه می‌کند علت آن می‌تواند چند چیز باشد:
۱- بیماری‌های پوستی: که ابتدا بایستی به دنبال آنها بگردیم مثلاً اگزما، گزش حشرات، لیکن پلان و …
۲- بیماری‌های منتشره بدن: در این بیماری‌های سیستمیک، خارش شایع است و حتی در مواردی بیمار با این علت مراجعه می‌کند که در ادامه به شرح کامل این قبیل بیماری‌ها می‌پردازیم.
۳- خارش زمستانی و خارش افراد مسن: خارش زمستانی در فصل زمستان و در هر سنی ایجاد می‌شود و علت آن خشکی بیش از حد پوست به علت گرم کردن بیش از حد محیط و استفاده از شوینده‌های قوی (دترجنت‌ها) است.
دلایل خارش پوست بدن
۱. نارسایی مزمن کلیه: شایع‌ترین علت سیستمیک خارش پوست بدن ، نارسایی مزمن کلیه است. اکثر مبتلایان به این نارسایی و ۸۰ درصد بیماران دیالیزی دچار خارشند.
۲. کلستاز: خارش پوست شکایت شایعی در بیماری‌های انسداد صفراوی کبد خصوصاً یرقان‌های صفراوی است. علل مختلفی در مورد علت خارش در این بیماران ذکر شده از جمله رسوب املاح صفراوی خاص با غلظت معین در پوست.
۳. فقر آهن: یکی از علل خارش پوست فقر آهن است. به نظر می‌رسد گرچه مبتلایان به کمبود آهن از خارش شکایت دارند اما خارش آنها تنها به دلیل کمبود آهن نمی‌باشد و عوامل جنبی دیگر نیز در این مشکل دخیل است ولی به هر صورت این نوع خارش به درمان با آهن پاسخ می‌دهد.
۴. تعداد بیش بیشتر از حد طبیعی گلبول‌های قرمز: ۵۰ درصد مبتلایان به این بیماری دچار خارش مزاحمی هستند که در تماس با آب (با هر درجه حرارتی) ایجاد می‌شود. در این بیماران تحریک منتشر و شدید پوستی و خارش پوست ، بلافاصله بعداز خارج شدن از آب ایجاد می‌شود که ۶۰ – ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.
۵. خارش پوست ناشی از آب: در این حالت، خیس شدن پوست با آب در هر حرارتی، باعث خارش شدید با یک حالت حمله‌ای می‌شود. خارش معمولاً بلافاصله پس از خارج شدن از آب صورت گرفته و حدود یک ساعت طول می‌کشد. پوست هیچ تغییری نشان نمی‌دهد و هیچ اختلال سیستمیک همراه وجود ندارد. این حالت همچنین در اثر تغییر ناگهانی حرارت پوست مثلاً صبح‌ها هنگام پوشیدن لباس نیز اتفاق می‌افتد. یک سوم بیماران سابقه فامیلی مثبت دارند.
۶. خارش در بیماری‌های غدد:
الف) پرکاری تیروئید: ممکن است سبب خارش محدود در ناحیه مقعدی – تناسلی و یا خارش منتشر به علت افزایش جریان خون پوست و کاهش آستانه خارش و تحریک گیرنده‌های خارش شود.
ب) کم‌کاری تیروئید: می‌تواند سبب خارش پوست محدود و یا خارش منتشر به علت خشکی بیش از حد پوست گردد.
ج) دیابت: سبب خارش محدود در ناحیه تناسلی و یاخارش ناحیه پوست سر می‌گردد اما باعث خارش منتشر نمی‌گردد.
د) خارش پوست در خانم‌ها بعد از یائسگی: می‌تواند محدود و یا منتشر باشد. معمولاً خارش منتشر در این بیماران، حمله‌ای و همراه با حملات گرگرفتگی می‌باشد. خارش این بیماران مداوم، اما غیرقابل تحمل نیست و باعث خراشیدن شدید نمی‌شود. این خارش در شب‌ها که بدن گرم می‌شود شدیدتر است.
۷. خارش تظاهری از بیماری‌های روانی: این نوع خارش روانی غالباً منجر به خراش‌های شدید در اثر حملات خارانیدن خیلی کوتاه و ناشایع در طول روز یا شب می‌گردد و پوست اینها غالب اوقات بدون علامت است.
۹. خارش به واسطه اختلالات عصبی و سیستم دفاعی: بعضی اوقات بیماری‌های عصبی مانند ضایعات مغزی، MS و تومورهای مغزی می‌توانند باعث خارش گردند. خارش همچنین به عنوان علامت مراجعه در ایدز توصیف گردیده است.
۱۰. خارش پوست در حاملگی: به طور کلی ۲۰-۲ درصد خانم‌های حامله مبتلا به خارش می‌شوند که غالباً به علت کلستاز حاملگی است.
۱۱. واکنش‌های دارویی: اهمیت داروها در ایجاد خارش آن است که اولاً هر دارویی می‌تواند باعث ایجاد خارش گردد و ثانیاً آن‌که داروها ممکن است ماه‌ها پس از شروع مصرف باعث ایجاد خارش شوند.
زخم شدن خود به خودی پوست
مهم‌ترین زخم‌هایی که خودبه‌خود ایجاد می‌شوند ناشی از اختلالات گردش خونی است. این زخم‌ها را با نام زخم‌های عروقی می‌شناسیم که به دو نوع زخم‌های «شریانی» و «وریدی» تقسیم می‌شوند.
زخم‌های وریدی در کسانی است که سابقه واریس در پا را دارند. اختلال گردش خون در پاها باعث کمبود اکسیژن و مواد مغذی در پوست می‌شود و به شکل زخم بروز می‌کند. معمولا زخم‌های وریدی بیشتر در اطراف مچ پا به وجود می‌آیند. این نوع از زخم‌ها خیلی کند و بسختی بهبود می‌یابند و به مراقبت‌های ویژه‌ای مانند برداشتن بافت مرده در زخم، جلوگیری از عفونت و استفاده از داروهایی که ترمیم زخم را تسهیل می‌کنند، نیاز دارد.
زخم‌های شریانی مشکل بیشتری دارد، چون شریان خون را به بافت می‌رساند و اگر این روند دچار اختلال شود خیلی زود باعث از بین رفتن بافت خواهد شد. اصول مراقبت از زخم‌های شریانی و وریدی تقریبا مشابه هم است، ولی مهم‌ترین کار این است که بیماری زمینه‌ای درمان شود. در زخم‌های وریدی می‌توان ورید آسیب‌دیده را برداشت، ولی در زخم‌های شریانی گاهی لازم است شریان از محل دیگری پیوند زده شود تا راه جدید عروقی برای تغذیه بافت باز شود.
مشکلات پوستی سالمندان
خشکی پوست
عارضه ای که بیش از همه در سالمندان جلب توجه می کند، خشکی پوست است. هرچه سن بالاتر می رود تحلیل بافت چربی در همه نقاط از جمله صورت بیشتر می شود. کاهش چربی باعث افزایش دفع آب از طریق پوست و خشکی در آن می شود. به دنبال خشکی پوست، ترک هایی در سطح آن ایجاد می شود که سرمنشاء خارش پوست است.
چین و چروک پوست
کلاژن موجود در پوست با افزایش سن از هم گسسته می شود و باعث خواهدشد خاصیت کشسانی و الاستیسیته پوست از بین برود. پوست بدون کلاژن، قوام سفت خود را از دست می دهد و به اصطلاح چروک می خورد یا می ریزد. این پدیده در بدن قابل پیشگیری نیست و دیر یا زود، با افزایش سن رخ می دهد.
کبودی و خونمردگی
کبودی و خونمردگی در پوست سالمندان زیاد دیده می شود. اگر موضوع سالمندآزاری مطرح نباشد، شایع ترین دلیل کبودی پوست، مصرف داروهای ضدانعقاد است که در سالمندان مبتلا به بیماری قلبی عروقی، برای جلوگیری از ایجاد لخته تجویز می شود. سالمندان به خوبی نمی توانند تعادل خود را حفظ کنند و بیشتر به اشیا داخل خانه و… برخورد می کنند. به همین دلیل احتمال خونریزی درون بافتی و دیدن کبودی در بدنشان زیاد است.
تومورهای پوستی
مورد بعدی تومورهای خوش خیم و بدخیم پوستی است. از تومورهای خوش خیم می توان به خال های عروقی و خال های رنگی اشاره کرد. ضایعه های گوشتی نواحی مختلف پوست بدن معمولا خطری ندارند و به برداشتن آنها هم نیاز نیست. اگر از نظر زیبایی مشکلی ایجاد کنند و محلشان طوری باشد که باعث آزار سالمند شود، می توان زائده گوشتی را برداشت. سرطان های پوستی شایع در دوران سالمندی شامل سرطان سلول های پایه ای پوست و سلول های سنگفرشی پوست است.
عوارض پوستی ناشی از بیماری های زمینه ای
بیمار های پوستی سالمندان ممکن است در اثر وجود بیماری زمینه ای دیگری ایجاد شده باشد. افراد مسن بیشتر به بیماری های کلیوی، کبدی، قلبی عروقی، دیابت و… مبتلا هستند. بنابراین دیدن عوارض پوستی ناشی از این بیماری ها در سالمندان طبیعی است.
بیماری عفونی پوستی
بیماری های عفونی که در پوست سالمندان دیده می شود به علت ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن است. ضایعات عفونی و قارچی پوستی به دلیل ضعف سیستم ایمنی در سنین بالا شیوع بیشتری پیدا می کند. تجمع قارچ ها بیشتر در کف پا و ناخن های سالمندان است.
تاخیر در ترمیم زخم
افراد سالخورده پوست آسیب پذیرتری دارند. ترمیم و بهبود زخم در سالمندان بسیار آهسته تر از یک فرد جوان است. گاهی بهبود زخم آنقدر طول می کشد که لازم است برای ترمیم و جلوگیری از عفونت، مداخله پزشکی انجام شود. در چنین مواردی بهتر است برای بیماران آنتی بیوتیک تجویز و محل زخم نیز تمیز نگه داشته شود.
