گلپر گیاهی است معطر که می‌توان از تمام بخش‌های آن در صنعت غذا و دارو استفاده کرد. گلپر گیاهی گلدار، علفی و چند ساله از تیره چتریان است. نام علمی این گیاه Heracleum persicum است. این گیاه بومی ایران بوده و در نواحی نمناک کوهستانی ایران و حاشیه‌های آن می‌روید.
همه گونه‌های این گیاه معطر هستند و برخی گونه‌ها در آشپزی ایرانی به عنوان ادویه و برخی دیگر در صنعت داروسازی کاربرد دارند.
دانه‌های گلپر بسیار نازک بوده و دارای طعم تند و معطر است. پودر دانه‌های این گیاه بیشترین کاربرد را برای مواد غذایی دارد، به عنوان مثال پودر گلپر را می‌توان روی باقلای پخته، عدس و دیگر حبوبات، سیب‌زمینی پخته و انواع سوپ‌ها و خورش‌ها و همچنین روی انار دانه شده پاشید.
ترکیبات گلپر
گلپر دارای مس بوده و از نظر ترکیبات شیمیایی به خصوص در دانه های آن، اسانس روغنی فراری وجود دارد که از گرد آن برای معطر ساختن بعضی غذاها استفاده می شود. گلپرمهم ترین روغن فرار موجود در گلپر، آنتول(anethole) نام دارد.
موارد استفاده از آنتول به شرح زیر است:
-
-
به عنوان طعم دهنده در صنایع غذایی و دارویی؛ از جمله در صنایع قنادی و شیرینی پزی، در محلول های دهان شویه، در خمیر دندان و یا گرده های مورد استفاده در دندانپزشکی، در آشامیدنی های غیرالکلی و فرآورده های دارویی دیگر.
-
به عنوان معطر کننده در صابون و خمیر دندان
-
به عنوان عامل حساس کننده در بی رنگ کردن فیلم های عکاسی
-
به عنوان عامل جذب کننده مواد در مشاهدات میکروسکوپی
-
به عنوان عامل ضد نفخ در مصارف دارویی
-
خواص گلپر
تقویت دستگاه گوارش
گیاهی است مقوی معده و سایر اندام های دستگاه گوارش و دفع کننده نفخ دستگاه گوارش، ترشحات معده را زیاد کرده و سموم بدن را دفع می کند، ضدعفونی کننده و میکروب کش قوی است، خوردن آن به میزان کم، باعث نشاط و شادی شده و در هضم غذا موثر است می توان آن را همراه با غذاها میل کرد.
ضد عفونی کننده مواد غذایی
اسانس دانه های گلپر، خاصیت ضدمیکروبی دارد و همانند سیر و پیاز شوینده معده محسوب می شود. از این ادویه به عنوان نگهدارنده موادغذایی از فساد نیز استفاده می شود.
خواص گلپر در طب سنتی
از نظر طب سنتی ایران این گیاه طبیعتی گرم و خشک دارد.
-
برای درمان کبودی و سیاهی دور چشم از سوی درمانگران توصیه شده است ، برای تهیه ی این نسخه نیاز به برگ های خشک شده ی گلپر و مقداری روغن زیتون داریم.
-
جهت درمان رفلاکس معده، تهوع، استفراغ و سایرِ اختلالاتِ گوارشی کاربرد دارد.
-
پودر دانه گلپر می تواند به عنوان یک داروی کشنده برای بعضی کرمهای داخل روده مصرف می شود.
-
گلپر را جهت معالجه هیسترى (صرع)، عفونت‌هاى عصبى و رفع ناراحتی های عصبی تجویز می‌کنند.
-
دمنوش ریشه آن جهت درمان اختلالاتِ تنفسی، اختلالات ریوی، برونشیت و عفونت‌هاى دستگاه تنفس آن را تجویز می کنند.
-
دمنوش این گیاه تحریک کننده اشتها است.
-
قطع کننده ی بلغم و دفع کننده ی باد و نفخ شکم است.
-
برای تقویت حافظه کاربرد دارد.
-
ضماد گلپر با موم و روغن جهت تسکین سیاتیک مفید است.
-
مالیدن پخته ی گلپر با سرکه و پوست انار جهت بواسیر نافع است.
-
پاشیدن گرد گلپر روى زخم هاى خوره اى و جذام سودمند می باشد.
آیا گلپر حساسیت زاست و باعث کهیر می شود؟
کلاً گیاهان خانواده جعفری می‌توانند ترکیب‌های کومارینی داشته باشند که برای برخی افراد حساسیت‌زاست و مشکلات نوری روی پوست ایجاد می‌کند.یعنی فردی که به این گیاهان حساسیت دارد، در اثر مصرف یا تماس پوستی با آن‌ها و قرار گرفتن در آفتاب، دچار لک‌های پوستی قهوه‌ای، قرمز یا تاولی می‌شود که گاه خارش دارد. البته درصد کمی از افراد به ترکیب‌های کومارینی حساس هستند اما به هر حال اگر فردی در اولین تماس با گلپر یا سایر گیاهان چتری یا مصرف آن‌ها این نوع حساسیت را مشاهده کرد، دیگر نباید این گیاهان را مصرف کند زیرا با مصرف بیش از یک بار ممکن است حساسیت افزایش یابد و لک‌ها یا تاول‌ها تمام بدن را فرا بگیرند.
آیا برای نگهداری بلندمدت دانه‌های گلپر باید آن‌ها را پودر کنیم؟
بهتر است دانه گلپر را تا هنگام مصرف پودر نکنیم البته این در مورد تمام دانه‌های گیاهان خانواده جعفری مثل زیره، رازیانه و گشنیز صدق می‌کند زیرا اسانس در دانه گیاهان محبوس است و اگر آن‌ها را در شرایط درست نگهداری کنیم، تا ۳-۲ سال قابل استفاده‌اند اما وقتی دانه‌ها پودر می‌شود، اسانس آن‌ها به سرعت تبخیر می‌شود و خاصیتش را از دست می‌دهد و دوام آن‌ها در شرایط مناسب نگهداری به ۶ ماه می‌رسد. البته بهتر است دانه‌ها را هنگام مصرف یا حداکثر یکی دو هفته قبل از مصرف پودر کرد.
دانه‌های گلپر را در چه ظرفی و در چه دمایی نگهداری کنیم؟
شیشه‌های رنگی تیره یا ظروف فلزی با در محکم، بهترین ظروف برای نگهداری دانه‌های اسانس‌دار هستند. دانه‌ها را باید در مکانی دور از رطوبت و نور نگهداری کرد. بدترین ظروف برای نگهداری دانه‌های اسانس‌دار، ظروف پلاستیکی است. اندازه ظرف نیز باید با حجم ادویه متناسب باشد زیرا هوای داخل ظرف می‌تواند باعث اکسیده شدن اسانس شود و بو و خاصیت آن را تغییر دهد.
مضرات
-
مصرف بیش از ۲ گرم گلپر در روز در دوران بارداری به خصوص ۳ ماهه اول جایز نیست زیرا باعث «سقط جنین» می‌شود.
-
گاهی مصرف گلپر در افراد گرم مزاج باعث سردرد می‌شود، در این صورت می‌توانند گلاب بو کنند تا سردردشان رفع شود.
