چند سالی است که ماه مبارک رمضان با روزهای گرم و طولانی تابستان تلاقی کرده و به نظر کار روزه گرفتن را کمی سخت و دشوار می کند. هر چند دشواری روزه در این فصل، ثواب روزه را نسبت به سایر فصلهای سال بیشتر می کند، ولی نادیده گرفتن برخی نکات لازم، سبب می شود این دشواری به حدی برسد که طاقت روزه گرفتن از کف برود و انسانهای کم طاقت و نیز کسانی که از باور ضعیف تری برخوردار هستند، بهانه ای برای فرار از روزه به دست آورده و از تن دادن به این واجب الهی طفره روند.
نکات تغذیه ای روزه داری شامل بایدها و نبایدهایی است که برای هرچه ساده تر شدن روزه در روزهای بلند تابستان ضروری است. همانطور که ثابت شده با داشتن یک برنامه غذایی درست و سالم ، ضعف کمتری در طول مدت روزه داری به سراغ شما می آید که علاوه بر اجر معنوی باعث می شود از منافع جسمانی و روانی ماه رمضان بهره گرفته شود.
فایده پشت پرده چند ساعت روزه‌داری که نمی دانید!
مسعود کیمیاگر متخصص تغذیه و رژیم درمانی معتقد است کم شدن مواد غذایی مصرفی در هنگام روزه، به کم شدن چربی‌های ذخیره، کم شدن میزان چربی خون و کلسترول و نیز فعال شدن سیستم ایمنی بدن کمک می کند.
کیمیاگر عنوان کرد: در مدت روزه داری، دستگاه گوارش برای چندین ساعت خالی می‌ماند و در واقع این دستگاه و سایر دستگاه‌هایی که به گونه‌ای در هضم و جذب مواد غذایی دخالت دارند، استراحت کرده و پس از روزه داری به شیوه بهتری اعمال خود را انجام خواهند داد. باید این واقعیت را پذیرفت که روزه گرفتن باعث استراحت معده می شود چرا که در حالت روزه اسید معده به جای غذا به وسیله صفرا، خنثی می‌شود و زخم معده ایجاد نمی‌شود. البته این نکته نیز باید حتما مورد توجه قرار گیرد که در زمان افطار افراد از پرخوری زیاد خودداری کنند، چرا که همین پرخوری باعث زیان های زیادی برای دستگاه هاضمه می شود.
اگر چربی بالا دارید به این دلایل روزه بگیرید
کیمیاگر در مورد فواید روزه به خصوص روی بیماران با چربی بالا تاکید می کند و می گوید: چندین ماه غذا خوردن مدام باعث می شود تا چربی های مضری در بدن وجود داشته باشد و این یک ماه روزه داری کمک زیادی به تنظیم کردن چربی های نامطلوب بدن می کند. در واقع روزه داری برای اغلب کسانی که گرفتار یک عادت غذایی نامناسب هستند، یک فرصت است برای اینکه این عادت ها را کنار بگذارند.
رفع عطش با نوشیدنی های سنتی
کارشناسان تغذیه با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان به روزه داران توصیه می کنند،نوشیدنی های سنتی مانند شربت آبلیمو، خاکشیر، تخم شربتی،کاسنی ،سکنجبین و بیدمشک می تواند به کاهش تشنگی و عطش در ماه مبارک رمضان کمک کند.
شهاب اولیایی متخصص تغذیه و رژیم درمانی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان بیان کرد: معمولا به دلیل کاهش مصرف مایعات و آب بدن در تابستان، روزه‌داران با کاهش فعالیت‌های داخل سلولی و درنتیجه اختلال حرکات مواد درون روده مواجه و برخی از افراد هم به یبوست مبتلا می شوند. وعده سحر مهم‌ترین وعده است که روزه‌داران می‌توانند با مصرف سبزی‌ها و مواد نشاسته‌ای به مقدار مناسب جذب و هضم روده‌ای را کنترل کنند. چون آرد سبوس‌دار و فیبرهای معمولی مانند سبزی ها و میوه‌ها کمک شایانی به تأمین آب در بدن افراد روزه‌دار می‌کند.
وی با بیان اینکه برای تامین آب بدن در این ماه، مصرف میوه، ویتامین و املاح مهم است چون باید با آبرسانی، بدن را برای روزه روز بعد آماده کرد، افزود: نیاز بدن به آب در حدود 30 تا 35 سی سی به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است ( یعنی یک فرد با 70 کیلو وزن باید در حدود 2تا 2.5 لیتر آب مصرف کند)، به همین دلیل از یک ساعت بعد افطار تا نیم ساعت قبل از سحری باید بین 6 تا 8 لیوان آب نوشیده شود. گفتنی است؛ از خوردن چای و قهوه به مقدار زیاد باید خودداری شود چون کافئین موجود در آنها آب بدن را دفع می کند.
غذاهایی که از گرسنگی بی نیازتان می کند
استفاده از غذاهایی که زودهضم در وعده سحری باعث می شود که خیلی زودتر از زمان افطار احساس گرسنگی کنید؛ بنابراین توصیه می شود در وعده سحری از غذاهای به اصطلاح دیر هضم استفاده شود؛ این غذاها، ساعتها دستگاه گوارش را به خود مشغول می کنند و همین سبب می شود تا انسان احساس گرسنگی نکند.
اولیایی معتقد است: غذاهای دیر هضم نظیر نان، برنج و سیب زمینی که دارای کربوهیدرات های پیچیده هستند و همچنین میوه، سبزی، غلات و حبوبات گروه های غذایی مناسبی برای وعده سحری هستند و در مقابل بهتر است از مصرف غذاهای سرخ شده، پرچرب و شیرین در این وعده غذایی خودداری شود.
به گفته وی غذاهای دیرهضمبه دلیل داشتن فیبر زیاد، معمولا هشت ساعت در دستگاه گوارش می مانند در حالیکه غذاهای زود هضم، سه تا چهار ساعت در معده می مانند و فرد خیلی زود احساس گرسنگی خواهد کرد.
کاهش بوی بد دهان روزه‌دار در چند ثانیه
باقی ماندن غذا لابه لای دندان‌ها را از علل ایجاد بوی بد در دهان است. دهان، پرمیکروب ترین محیط بدن از لحاظ تنوع میکروبی می‌باشد و این میکروب‌ها در اثر باقی ماندن غذا در دهان و دندان، گازهای مختلفی را در دهان تولید می‌کنند و ترشحات داخل دهان بر روی این گازها اثر می‌گذارد و بوی بد را در دهان به وجود می‌آورد. لذا رعایت بهداشت دهان و دندان، درمان بیماری‌های دندان و استفاده از نخ دندان و مسواک در هنگام سحر از مواردی هستند که می‌توانند برای پیشگیری از ایجاد بوی بد دهان در هنگام روزه داری موثر واقع شوند.
چنانچه فردی حتی با رعایت این موارد، همچنان از مشکل بوی بد دهان در طول روزه داری رنج می‌برد، می‌تواند با شستن دهان با آب و یا مسواک زدن، از بروز بیشتر این مشکل جلوگیری کند. استفاده از دهان‌شویه ها هفته‌ای یکی دو بار نیز می‌تواند گزینه مناسبی برای جلوگیری از ایجاد بوی بد دهان باشد، اما باید توجه داشت که هر روز این ماده استفاده نشود، چرا که ممکن است مشکلاتی را در دهان ایجاد کند.
بیماران کلیوی مجاز به روزه‌داری نیستند
با توجه به این که در ماه مبارک رمضان، افراد در معرض کم آبی شدید قرار گرفته و مواد زائد با غلظت بالا در ادرارشان دفع می‌شود، بنابراین در این ماه برای پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلیه و سیستم ادراری، باید مبادرت به مصرف مایعات بیشتری در سحر و افطار شود. درعین حال، افرادی که تشکیل سنگ‌های کلیوی در آنها فعال بوده و بیش از دو سنگ ادراری ظرف شش ماه داشته‌اند، یا هم اکنون دارای سنگ ادراری هستند، بهتر است برای روزه گرفتن حتما با پزشک خود مشورت کنند.
اما روزه‌دارانی که فقط یک نوبت سنگ ادراری درمان شده داشته‌اند، به شرط مصرف آب فراوان بین افطار تا سحر می‌توانند روزه بگیرند، هر چند ضروری است که این افراد تحت نظر پزشک متخصص باشند.
بیماران کلیوی در جریان باشند
به بیماران کلیوی (سنگ‌ساز)، توصیه می‌شود، در طول روزه‌داری از انجام فعالیت‌های بدنی سنگین و قرار گرفتن در شرایطی که دچار تعریق می‌شوند، خودداری کنند و در طول شب برای رقیق کردن ادرار و شستشوی کلیه‌ها مایعات فراوان بنوشند؛ حتی‌الامکان حجم غذای دریافتی را کمتر کرده و به خصوص در مواقع سحر، غذای سبک و آب زیاد بنوشند. مصرف غذاهای حاوی املاح سنگ‌ساز (مانند نوشابه‌های گازدار، غذاهایی با منشا حیوانی که به علت دارا بودن فسفات زیاد، دفع کلسیم از ادرار را افزایش می‌دهند) و غذاهای حاوی اگزالات (از قبیل کاکائو، چای پررنگ، آجیل و سبزیجاتی مانند، اسفناج، کلم، ریواس و گوجه فرنگی) را کاهش دهند.
بیماران کلیوی که تحت درمان دیالیز هستند، باید از روزه گرفتن خودداری کنند. با توجه به این که بیماران دیالیزی قدرت تطابق پرخوری و کم‌خوری را ندارند و بیشتر اوقات هم کم‌اشتها هستند، از نظر پزشکی، قادر به روزه گرفتن نیستند.
روزه‌داری کم خون‌ها به شرطه‌ها و شروطه‌ها
کسانی که سطح شاخص‌های خونی آنان کمتر از حد طبیعی است، چنانچه شدت کم‌خونی در حدی باشد که نیازمند دریافت مکمل آهن در چند نوبت باشند و از آنجایی که کاهش دریافت مواد مغذی در ماه رمضان ممکن است میزان این شاخص‌ها را باز هم کاهش دهد، بنابراین روزه‌داری به این افراد توصیه نمی‌شود.
کسانی که مبتلا به کم‌خونی خفیف تا متوسط هستند باید به کیفیت غذای مصرفی خود در این ماه توجه بیشتری کنند و مصرف مواد غذایی غنی از آهن و پروتئین به‌ویژه (گوشت قرمز) را افزایش دهند. همچنین مصرف میوه‌های خشک به خصوص زردآلو و تمشک و مصرف آجیل خام (مانند پسته و بادام) برای آنها مفید است. این افراد باید از مصرف چای تا دو ساعت بعد از غذا، به‌ویژه پس از مصرف مواد غذایی غنی از آهن پرهیز کنند.
در هنگام روزه با داروهای خود چه کنیم؟
اثربخشی بسیاری از داروها، ارتباط مستقیمی با مصرف به موقع آنها در زمان معین دارد. بیماران هیچ گاه نباید بدون مشورت با داروساز یا پزشک معالج خود، اقدام به قطع دارو، تغییر یا کاهش دوز مصرفی یا تغییر زمان مصرف آن کنند.
دوران بارداری، شیردهی و برخی از بیماری ها مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماری های قلبی و عروقی، چربی خون، روده تحریک پذیر، یبوست، زخم های گوارشی، اختلالات کلیوی، بیماری های اعصاب و روان و آسم همگی از شرایط جسمی هستند که فرد ملزم است پیش از اقدام به روزه‌داری، با پزشک معالج خود در خصوص روزه‌داری و همچنین نحوه مصرف داروها مشورت کند چرا که قطع ناگهانی برخی از داروها به واسطه روزه‌داری بسیار خطرناک است.
گیاهی برای تقویت بنیه
ناصر رضایی پور دستیار دکترای تخصصی طب سنتی ایران بیان کرد: در روزهای گرم سال به‌ویژه روزهایی که روزه می‌گیرید، از خوردن میوه‌های گرمسیری مانند موز و انبه (و کمتر آناناس) پرهیز کنید چراکه زیاده‌روی در خوردن آنها موجب افزایش غلظت خون می‌شود. گلاب، هم برای تقویت معده و دهانه آن و همچنین تقویت روح و قوا هنگام افطار بسیار مناسب است.
وی همچنین درباره راهکاری مفید در هنگام شروع افطار گفت: از نیم ساعت پیش از افطار، کمی از چهار مغز بادام، گردو، فندق و پسته، به اندازه یک قاشق غذاخوری بکوبید (طوری که پودر نشود) و آن را در یک لیوان شیر داغ بخیسانید و مخلوط را با کمی شکر یا عسل شیرین کنید یا یکی، دو خرمای بدون هسته به آن اضافه کنید. در زمان افطار ابتدا خرما میل کنید و سپس مخلوط را هم بزنید و قاشق قاشق با کمی نان برشته شده، بخورید. یادتان باشد اگر خواستید خوراک دیگری بخورید، دست‌کم با یک ساعت فاصله بخورید.
با اینکه ماه مبارک رمضان با تابستان و روزهای طولانیش تلاقی پیدا کرده ولی این دلیل نمی شود که برخی به بهانه گرمی هوا تشنگی زیاد و ... روزه این ماه را کم رنگ کنند چرا که برخی مشکلات یاد شده قابل درمان و پیش گیری هستند و ما می توانیم با رعایت آنها تا حد قابل قبولی روزه گرفتن را بر خود و دیگران آسان کنیم؛ روزه ای که در این ماه از بهترین ابزار قرب ما به خالق یکتا است.
