عفونت معده در اغلب اوقات با اسهال و استفراغ همراه است. به این بیماری آنفولانزای معده هم گفته می‌شود. این علائم معمولاً به دلیل عفونت ویروسی یا باکتریایی ایجاد می‌شوند. به این وضعیت در اصطلاح گاستروانتریت می‌گویند. این نوع میکروب معده ویروسی یا باکتریایی با اسهال آبکی، گرفتگی شکم و استفراغ همراه است.
شایع‌ترین دلیل ایجاد عفونت میکروبی معده تماس با فرد آلوده یا خوردن غذا و آب آلوده است. میکروب معده برای نوزادان، افراد مسن و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف خطرناک بوده و حتی ممکن است کشنده باشد. در اغلب موارد ویروس‌ها باعث عفونت دستگاه گوارشی می‌شوند. اما باکتری‌ها هم می‌توانند دستگاه گوارش را آلوده کنند.
عفونت معده چه علائمی دارد؟
اگرچه به عفونت میکروبی معده آنفولانزای معده هم گفته می‌شود، اما گاستروانتریت همان آنفولانزا نیست. آنفولانزا بر سیستم تنفسی (بینی، گلو و ریه‌ها) تأثیر می‌گذارد رد حالی‌که گاستروانتریت به معده و روده حمله می‌کند و باعث ایجاد عفونت معده و روده می‌شود. علائم عفونت معده و روده عبارت‌اند از:
اسهال آبکی و بدون خون (اسهال خونی معمولاً نشانه عفونت متفاوت و شدیدی است).
گرفتگی و درد شکم
تهوع، استفراغ و یا هر دو
گاه‌به‌گاه دردهای عضلانی یا سردرد
تب با درجه پایین.
بسته به علت ایجاد بیماری، علائم عفونت معده و روده ممکن است ظرف یک تا سه روز پس از عفونت ظاهر شوند. این علائم می‌توانند شدید یا خفیف باشند. در بیشتر موارد علائم یک تا دو روز طول می‌کشد. اما گاهی ممکن است تا ۱۰ روز ادامه یابد. علائم عفونت ویروسی و باکتریایی معده بسیار شبیه به هم هستند. به همین دلیل تشخیص آن‌ها از هم مشکل است.
بهترین زمان برای مراجعه به پزشک
اگر بزرگسال بوده و دچار یکی از مشکلات زیر شدید، حتماً به پزشک مراجعه کنید:
بیش از دو روز است که استفراغ می‌کنید.
در استفراغ شما خون دیده می‌شود.
کم‌آبی دارید. علائم کم‌آبی شامل تشنگی زیاد، خشکی دهان، ادرار زردرنگ و غلیظ یا بدون ادرار، ضعف شدید و سرگیجه یا سبکی سر است.
از طریق روده خون دفع می‌کنید.
تب بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد دارید.
دررابطه‌با عفونت معده کودکان و نوزادان باید با احتیاط بیشتری به علائم دقت کرد. اگر فرزند شما دچار یکی از علائم زیر است، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:
تب بالای ۳۸.۹ درجه سانتی‌گراد
به نظر می‌رسد بی‌حال یا بسیار تحریک‌پذیر است.
احساس ناراحتی یا درد شدید دارد.
دچار اسهال خونی می‌شود.
دچار کم‌آبی است. علائم کم‌آبی بدن نوزادان و کودکان باید با شرایط طبیعی آن‌ها مقایسه شود. اگر میزان نوشیدن آب و دفع ادرار شبیه به قبل نبود، باید به پزشک مراجعه کنید.
اگر نوزاد شما دچار یکی از علائم زیر بود، باید تحت مراقبت پزشکی قرار بگیرد:
استفراغی که بیش از چند ساعت طول می‌کشد.
حدود ۶ ساعت است که پوشک او مرطوب نشده است.
دارای مدفوع خونی یا اسهال شدید است.
دهان نوزاد خشک است یا هنگام گریه اشک ندارد.
به طور غیرمعمول خواب‌آلود یا بی‌پاسخ است.
علت ایجاد عفونت معده چیست؟
علت عفونت شدید معده و روده در بیشتر موارد خوردن غذا یا آب آلوده است. اگر وسایل، حوله یا غذای خود را با فرد آلوده به اشتراک بگذارید، احتمالاً دچار عفونت میکروبی معده و روده می‌شوید. همانطور که گفتیم عامل عفونت معده و روده عموماً یک ویروس است. ویروس‌هایی که می‌توانند باعث عفونت معده و روده شوند، عبارت‌اند از:
نوروویروس‌ها: هم کودکان و هم بزرگسالان تحت تأثیر نوروویروس‌ها قرار می‌گیرند. شایع‌ترین علت عفونت‌های ناشی از غذا در سراسر جهان نوروویروس‌ها هستند. این عفونت قابل سرایت بوده و می‌تواند خانواده‌ها و جوامع را درگیر کند. این ویروس بیشتر در میان افراد در فضای محدود گسترش پیدا می‌کند. این ویروس از غذا یا آب آلوده منتقل می‌شود. اما احتمال انتقال فردبه‌فرد هم وجود دارد.
روتاویروس‌ها: شایع‌ترین علت عفونت معده کودکان در سراسر جهان این ویروس است. معمولاً وقتی کودکان انگشت خود یا سایر اشیاء آلوده به روتاویروس را در دهان خود قرار می‌دهند، به میکروب معده مبتلا می‌شوند. این عفونت در نوزادان و کودکان خردسال شدیدتر است. بزرگسالان آلوده به روتاویروس عموماً بدون علامت هستند، اما همچنان می‌توانند آن را به کسی انتقال دهند. در برخی از کشورها مانند ایالات متحده آمریکا واکسن ضد گاستروانتریت ویروسی موجود است که در پیشگیری از این بیماری بسیار مؤثر است.
در برخی کشورها خوردن صدف‌های خام و نپخته رواج دارد. این صدف‌ها یکی از عوامل ایجاد عفونت میکروبی معده هستند. آب آشامیدنی آلوده هم باعث اسهال ویروسی می‌شود. در بسیاری از موارد میکروب از طریق مدفوع-دهانی منتقل می‌شود. یعنی فرد مبتلا به ویروس پس از استفاده از توالت دست‌های خود را نمی‌شوید.
عامل ایجاد عفونت میکروبی معده از طریق باکتری
هرچند در بیشتر مواقع میکروب معده به دلیل وجود ویروس‌ها ایجاد می‌شود، اما گاهی ممکن است، باکتری‌ها هم این عفونت را ایجاد کنند. نام باکتری ایجادکننده عفونت معده سالمونلا، ای کولی و باکتری کامپیلوباکتر است. سالمونلا و کامپیلوباکتر شایع‌ترین علت ایجاد عفونت میکروبی معده هستند و معمولاً توسط طیور، تخم‌مرغ یا آب مرغ نپخته پخش می‌شوند. سالمونلا همچنین می‌تواند از طریق خزندگان، حیوانات خانگی یا طیور زنده هم منتقل شود.
باکتری دیگری به نام شیگلا هم وجود دارد که اغلب در مراکز مراقبت روزانه منتقل می‌شوند. این بیماری معمولاً فردبه‌فرد سرایت کرده و منابع رایج عفونت غذای آلوده و آب آشامیدنی است.
چه کسانی بیشتر در خطر عفونت میکروبی معده و روده قرار دارند؟
عفونت معده و روده در سراسر جهان ایجاد می‌شود و تمامی افراد با سنین مختلف و از نژادهای گوناگون را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما برخی افراد بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند، از جمله:
کودکان: کودکان به‌ویژه در مراکز مراقبت از کودکان و مدارس ابتدایی در برابر میکروب معده آسیب‌پذیر هستند. زیرا سیستم ایمنی بدن کودک هنوز بالغ نشده است.
افراد مسن: عملکرد سیستم ایمنی بزرگسالان در سنین بالا خود را تا حدودی ضعیف می‌شود. افراد مسن در خانه‌های سالمندان بیشتر در معرض عفونت هستند، زیرا این افراد سیستم ایمنی ضعیفی داشته و به خاطر زندگی در فضای مشترک در تماس نزدیک با افراد آلوده قرار دارند.
دانشجویان و افراد ساکن خوابگاه: هرجایی که گروهی از افراد کنار هم جمع شوند، می‌تواند محیطی برای انتقال عفونت معده و روده باشد.
افراد با سیستم ایمنی ضعیف: برخی افراد به دلایل مختلفی مثل شیمی‌درمانی یا بیماری‌های دیگر سیستم ایمنی ضعیفی داشته و مقاومت آن‌ها در برابر عفونت پایین است.
عوارض و خطرات ایجاد عفونت معده و روده
مهم‌ترین عارضه ایجاد میکروب روده کم‌آبی بدن است. با وجود این بیماری آب، املاح ضروری و مواد معدنی بدن کاهش می‌یابند. اگر شخص بیمار به‌اندازه کافی مایعات مصرف کند، مایعاتی که در اثر اسهال و استفراغ ازدست‌رفته است، جبران می‌شود. در این صورت کم‌آبی بدن مشکلی ایجاد نمی‌کند.
نوزادان، افراد مسن و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف در صورت ازدست‌دادن مایعات، شدیداً دچار کم‌آبی می‌شوند. در این حالت جبران مایعات ازدست‌رفته سخت است. در برخی از این افراد ممکن است، مایعات به‌صورت داخل وریدی جایگزین شوند.
چگونه از ابتلا به میکروب معده جلوگیری کنیم؟
در هر بیماری بهترین راه، جلوگیری از ابتلا به آن است. برای اینکه دچار عفونت روده و معده نشوید، بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:
فرزند خود را واکسینه کنید. در مورد واکسن ضد گاستروانتریت ناشی از روتاویروس از پزشک خود سؤال کنید. معمولاً این واکسن در اولین سال زندگی کودک تزریق می‌شود و در پیشگیری از علائم شدید این بیماری مؤثر است.
دستان خود را کامل بشویید. مطمئن شوید، فرزندانتان هم دست‌های خود را خوب می‌شویند. به‌خصوص بعد از استفاده از توالت شستن دست‌ها به طور صحیح ضروری است. بهتر است از آب گرم و صابون استفاده کرده و به مدت ۲۰ ثانیه دست‌ها را به هم بمالید.
از وسایل شخصی جداگانه در محیط خانه استفاده کنید. از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی مانند حوله یا خوردن غذا و آب آشامیدنی به‌صورت مشترک خودداری کنید.
فاصله خود را حفظ کنید. اگر در اطرافیان شخصی دچار عفونت میکروبی معده است، از تماس نزدیک با او خودداری کنید.
در هنگام سفر هم به نکات بهداشتی دقت کنید. فقط از آب درون بطری استفاده کنید. سعی کنید، تکه‌های یخ نخرید. زیرا ممکن است از آب آلوده تهیه شده باشد. در رستوران‌های بین‌راهی غذای خام، سبزیجات و سالاد سفارش ندهید و از خوردن گوشت و ماهی نپخته خودداری کنید.
