کرونا بر ابعاد مختلفی از زندگی انسان‌ها تأثیر گذاشته که ازجمله آن ابعاد نورولوژیک و مغزی افراد است. پژوهشگران از زمان شیوع این پدیده نوظهور تأثیرات آن را بررسی کرده‌اند و به تدریج ابعاد مختلف آن از جمله اثر بر مغز مشخص می شود. در این مختصر به این جنبه از کرونا می پردازیم.
از زمانی که ویروس کرونا در جهان نمایان شده بسیاری از امور بدیهی تغییر کرده و صدمات زیادی به مردم جهان وارد شده است. البته این صدمات فقط جنبه جسمی نداشته بلکه تقریباً همه جنبه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جوامع با آسیب‌هایی مواجه کرده است.
تحقیقات انجام شده در باره تاثیرات مغزی کووید 19
محققان در تلاش هستند تا درک کنند که COVID-19 چگونه بر مغز تأثیر می گذارد و متخصصان برای جلوگیری از آسیب طولانی مدت چه کاری می توانند انجام دهند.
با همه گیری COVID-19 به سرعت مشخص شد که این بیماری روی تعدادی از سیستم های بدن از جمله قلب و مغز تأثیر می گذارد. در اوایل همه گیری ، گزارش هایی منتشر شد مبنی بر این که بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری بویایی خود را از دست داده اند ، این یک علامت است که نشان می دهد ویروس ممکن است بر سیستم عصبی تأثیر بگذارد. با آلوده شدن افراد بیشتر ، سکته های مغزی و سایر عوارض عصبی در بدن ایجاد می شود.
رابرت استیونس پزشک بیمارستان ، می گوید: "شواهد مستندی وجود دارد که نشان می دهد بیمارانی که با COVID-19 متوسط و شدید در بیمارستان بستری هستند، طیف وسیعی از علایم عصبی ، شناختی ، روانی و روانی را تجربه می کنند - و من خودم آنها را دیده ام." "تقریباً تمام بیماران COVID-19 که در ICU تحت درمان قرار گرفته اند ، هذیان دارند."
هنوز مشخص نیست که عوارض عصبی شایع در بیماران بستری در بیمارستان چگونه است ، چه رسد به این که در افرادی که علایم تنفسی شدیدتری ندارند و وقت خود را در بیمارستان نمی گذرانند. در مروری بر گزارشات موردی از 901 بیمار COVID-19 ، طیف وسیعی از تظاهرات عصبی ، از جمله از دست دادن بویایی و چشایی ، گیجی ، انسفالیت (التهاب در مغز) و گیلین ،همچنین سندرم باره (اختلالی که در آن سیستم ایمنی بدن به اعصاب بدن حمله می کند. ) را گزارش دادند.
مجید فتوحی ، دکتر و مدیر پزشکی مرکز رشد مغز NeuroGrow می گوید: شیوع مشکلات عصبی همچنان یک سوال است ، اما می توان نتیجه گرفت که "مشکلات عصبی برای بیماران COVID-19 نادر نیست". بهترین تخمین ما تاکنون این است که 30٪ تا 50٪ بیماران بستری در بیمارستان دارای مشکلات عصبی هستند.
فتوحی و همکارانش در بررسی خود ، انواع عوارض عصبی را در بیماران مبتلا به COVID-19 توصیف کردند. وی می گوید: "طیف وسیعی از علایم وجود دارد ، از جمله سردرد ، سرگیجه ، ضعف ، گیجی ، مشکلات حرکتی چشم ، تشنج و فلج." "به نظر می رسد دو مشکل عصبی شایع سکته مغزی و هذیان باشد."
فتوحی می گوید ، به طور کلی ، افرادی که علایم جدی تری از COVID-19 را تجربه می کنند ، بیشتر دچار عوارض مغزی می شوند. "به طور کلی ، هر چه بیماری شدیدتر باشند ، مشکلات عصبی بیشتری دارند." اما استثنائاتی در این قاعده وجود دارد. یک مطالعه توسط دانشمندان در انگلیس بر روی 43 بیمار با عوارض عصبی شدید ناشی از COVID-19 نشان داد که برخی از بیماران علایم تنفسی نسبتاً خفیفی دارند.
در حالی که محققان همچنان به جمع آوری شواهد در مورد COVID-19 و مغز ادامه می دهند ،برای یافتن سرنخ به اپیدمی های گذشته روی می آورند. استیونز می گوید: "همه گیری آنفلوانزا در سال 1918 با افزایش مشکلات عصبی همراه بود، که بسیاری از آنها ماه ها یا سال ها بعد آشکار شد." شیوع سارس در سال 2003 و شیوع مرس در سال 2012 - هر دو ناشی از ویروس های شبیه کرونا و مشابه آن چه که باعث COVID-19 می شود - نیز با بیماری های عصبی از جمله التهاب در مغز همراه بود. به دنبال هر یک از این شیوع ها ، گزارش هایی از آسیب دیدگی عصبی طولانی مدت در افراد گزارش شده است.
متخصصان مغز و اعصاب نگرانند که COVID-19 بتواند میراث مشابهی از خود برجای بگذارد. "اولین قدم این است که به طور مستند مشخص شود چه علایم عصبی رخ می دهد ، در چه دفعاتی ، و چه درمانی علایم عصب روانشناختی را تحت تاثیر قرار داده است. آزمایشات ضد ویروسی و سایر روش های درمانی تحت آزمایش COVID-19 برخی از اقدامات بسیار ناخوشایند مانند زنده ماندن یا مدت زمان بستری در بیمارستان را بررسی می کند.
استیونز اضافه می کند ، هرچه سریعتر چنین روش های درمانی آزمایش شود ، بهتر است ، زیرا برخی از آسیب های مغزی ناشی از COVID-19 ممکن است غیرقابل برگشت باشد. اما فتوحی امیدوار است که در برخی افراد ، مداخلات ممکن است عملکرد مغز را بازگرداند. وی می گوید: "آموزش هدفمند مغز ممکن است بتواند علایم شناختی خاص مانند مشکل در عملکرد اجرایی یا حافظه را برطرف سازد." "من فکر می کنم نیاز زیادی به روانشناسان برای درگیر شدن ، کمک به بیماران در تشخیص علایم خودشان و جستجوی درمان برای آنها وجود خواهد داشت.
افرادی که به هر دلیلی در ICU بستری شده اند ، در طولانی مدت با مشکلات شناختی روبرو می شوند و احتمال اضطراب و افسردگی آنها افزایش می یابد. یک مطالعه قبل از COVID-19، نشان داد که 20٪ -40٪ بیماران ICU هذیان را تجربه کرده اند و این میزان برای بیماران تحت ونتیلاتور به 60٪ -80٪ رسیده است .تصور می شود که چنین عوارضی هم به بیماری شدید و هم به درمان با مراقبت های ویژه مربوط می شود. برخی از افراد که به طور جدی به COVID-19 مبتلا هستند ، احتمالاً هذیان و سایر عوارض عصبی را فقط به دلیل حضور در ICU تجربه می کنند.
به نظر می رسد در بعضی از بیماران ، COVID-19 پاسخ ایمنی فراری را ایجاد می کند که می تواند در سراسر بدن مشکل ایجاد کند. در مطالعه بر روی بیماران مبتلا به عوارض عصبی ، انواع مختلفی از آنسفالیت و همچنین انسفالومیت حاد یا ADEM (یک اختلال خودایمن را که در آن سیستم ایمنی بدن به آن حمله می کند) توصیف کردند. مغز بیماران مبتلا به آنسفالیت ممکن است علایم خفیف مانند آنفولانزا مانند سردرد ، تب و خستگی را تجربه کنند یا علایم شدیدتری از جمله گیجی ، تشنج ، فلج ، مشکلات گفتاری یا شنوایی و غیره را تجربه کنند.
مشخص شده است که COVID-19 باعث ایجاد لخته های خونی بزرگ و کوچک می شود که می توانند به سمت مغز رفته و باعث سکته شوند. سکته مغزی در بیماران COVID-19 در هر سنی رخ داده است . در حقیقت، پزشکان گزارش داده اند که برخی از بزرگسالان زیر 50 سال به عنوان اولین عارضه ناشی از COVID-19 با سکته مغزی به بیمارستان مراجعه کرده اند، در حالی که علایم تنفسی آنها خفیف است
تعداد اندکی گزارش از وجود ویروس در مایع مغزی نخاعی وجود دارد و این احتمال را می دهد که SARS-CoV-2 ، ویروسی که باعث ایجاد COVID-19 می شود ، می تواند مستقیماً سلول های مغز را آلوده کند.
برای تلفیق این مفاهیم و تشکیل یک چارچوب مقدماتی برای مطالعه COVID-19 در مغز ، فتوحی و همکارانش یک سیستم سه مرحله ای برای طبقه بندی عوارض عصبی ناشی از بیماری پیشنهاد کرده اند:
مرحله 1: آسیب به سیستم عصبی محدود به سلول های اپیتلیال در بینی و دهان است. علایم اصلی عصبی شامل از دست دادن بو و چشایی است. به نظر می رسد این عوارض کاملاً شایع است. یک مطالعه نشان داد که کاهش بویایی در 41.7٪ افراد مبتلا به COVID-19 ، در حالی که 55.4٪ کاهش طعم را تجربه کرده اند.
مرحله 2: ویروس یک پاسخ التهابی را ایجاد می کند که منجر به تشکیل لخته های خون می شود ، که می تواند باعث سکته شود.
مرحله 3: یک واکنش التهابی انفجاری به نام طوفان سیتوکین به سد مغز خون آسیب می رساند. این ممکن است به سلول ها و مولکول های التهابی - و احتمالاً ذرات ویروسی - اجازه ورود به مغز را بدهد. بیماران ممکن است دچار تشنج ، گیجی ، کما یا آنسفالوپاتی شوند (یک ناهنجاری مغزی که منجر به تغییر وضعیت های روحی یا رفتاری می شود.
نتیجه گیری
کرونا با عوارض مختلف آن ایران را در یک شرایط عملیات روانی گسترده قرار داده است. یک سمت این عملیات روانی شبکه هاه ماهواره ای خارجی و سمت دیگر افرادی ناآگاه که در این شرایط در شبکه های احتماعی با ارسال مجدد کلیپ های شایعه سازی، این جنگ روانی را ناخواسته داغ تر می کنند. پس دراین شرایط با دقت عمل کنیم و به خصوص مرافب شرایط روانی خود و اطرافیان و خانواده مان باشیم . هرآتشی هر چند بزرگ باشد سرانجام خاموش می شود و هر جنگی سرانجام به صلح می انجامد و گسترش این ویروس هم متوقف می شود ولی تا آن زمان باید بسیار هوشمندانه عمل کنیم.
دکتر علیرضا ملازاده ، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، نویسنده و مشاور
alimollazade@yahoo.com
مژگان نظری، کارشناس ارشد روانشناسی
