از ۵ ریسکی که بالاترین احتمال وقوع را در ۲۰۱۹ دارند، سه ریسک نخست، زیست‌محیطی هستند: حوادث آب‌وهوایی شدید، شکست اقدامات مقابله با تغییرات آب‌وهوایی و بلایای طبیعی. دو ریسک دیگر در این رتبه‌بندی مربوط به حوزه «فناوری» است: تقلب و دزدی اطلاعاتی و حملات سایبری. دیگر رتبه‌بندی گزارش «مجمع جهانی اقتصاد» از ریسک‌های ۲۰۱۹، بر مبنای «میزان اثرگذاری» است. ۵ ریسک بزرگ سال ۲۰۱۹ بر اساس میزان اثرگذاری به ترتیب عبارتند از: سلاح‌های کشتار جمعی، شکست اقدامات تخفیف و مقابله با تغییرات آب‌وهوایی، حوادث آب‌وهوایی شدید، بحران‌های آب و بلایای طبیعی. در این گزارش همچنین مهم‌ترین «کلان‌روند»های جامعه جهانی معرفی شده‌اند که رتبه‌های یک تا پنج آن به ترتیب مربوط است به: تغییرات آب‌وهوایی، افزایش وابستگی سایبری، تشدید قطبی شدن جوامع و افزایش احساسات ملی، کلا‌ن‌روندهایی که بر ریسک‌ها و روابط میان آنها اثر می‌گذارند.
شکست جامعه جهانی در مقابله با ریسک‌ها
«مجمع جهانی اقتصاد» گزارش خود را با این پرسش آغاز کرده است: آیا جامعه جهانی در حال ورود به بحران‌های گسترده است؟ در پاسخ به این پرسش این مجمع در گزارش خود می‌نویسد ریسک‌های جهانی در حال تشدید شدن هستند، در حالی که تلاش‌های جمعی برای رسیدگی به آنها ناکافی است، در عوض، اختلافات نیز شدت یافته‌اند. بر اساس یافته‌های گزارش سال گذشته، جهان وارد فاز جدیدی از سیاست‌های تحت کنترل شدید دولت شده است، روندی که سال گذشته نیز ادامه یافت. ایده به دست گرفتن مجدد کنترل – چه در داخل کشورها از رقیبان سیاسی و چه سازمان‌های فراملیتی – در کشورها و موضوعات مختلف طنین‌انداز شده است. انرژی کشورها صرف کنترل ریسک‌های ملی می‌شود، امری که راه‌حل‌های جمعی برای مقابله با چالش‌های رو به گسترش جهانی را تضعیف کرده است. بر این اساس جامعه جهانی در حال غرق شدن در مشکلات است که نمی‌تواند از آنها رهایی یابد. طی ۲۰۱۸، تمرکز بیشتر روی ریسک‌های اقتصاد کلان بود. نوسانات بازارهای مالی و بادهای مخالف اقتصاد جهان تشدید شد. در این رابطه به نظر می‌رسد نرخ رشد اقتصادی جهان به اوج خود رسیده است: بر اساس آخرین گزارش «صندوق بین‌المللی پول» طی سال‌های آتی اقتصاد جهان روندی نزولی را در پیش خواهد گرفت. این موضوع عمدتا ناشی از روندهای اقتصادی جهان توسعه‌یافته است، در حالی که پیش‌بینی‌های کاهشی اقتصاد چین – از رشد ۶/ ۶ درصد در ۲۰۱۸ به ۲/ ۶ درصد در پایان سال جاری و ۸/ ۵ درصد تا ۲۰۲۲ – نیز اثرگذار است. یکی دیگر از چالش‌های برجسته اقتصاد جهان بدهی‌های متورم شده است. در حال حاضر این بدهی‌ها با رسیدن به ۲۲۵ درصد تولید ناخالص داخلی، بالاتر از سطح بحران مالی ۲۰۰۸ قرار گرفته است. به‌علاوه شرایط مالی سخت‌تر جهان، برای اقتصادهایی که تعهدات مالی دلاری ایجاد کرده‌اند (آن هم در شرایط نرخ‌های بهره پایین)، چالش‌های محدودکننده‌ای آفریده است.
تنش‌های ژئوپلیتیک و ژئواقتصادی نیز در میان قدرت‌های اصلی جهان در حال تشدید است. در حال حاضر، این تنش‌ها، ریسک‌های بزرگ و گسترده‌ای را متوجه جهان می‌کند. در واقع جامعه جهانی در حال ورود به دوره‌ای از واگرایی است، آن هم پس از دوره‌ای از «جهانی‌شدن» که چشم‌انداز اقتصاد سیاسی را تغییر داد. گسست روابط کشورهایی که یکپارچگی بالا داشته‌اند، ریسک‌های قابل‌توجهی ایجاد کرده است. به دنبال این روند، روابط تجاری و سرمایه‌گذاری غول‌های اقتصادی دنیا، شرایط سختی را در ۲۰۱۸ تجربه کرد. این پس‌زمینه اتخاذ راه‌حل‌های جمعی را برای رسیدگی به چالش‌های جهانی دشوارتر کرده است، چالش‌هایی از جنس زیست‌محیطی گرفته تا اثرات ناشی از انقلاب صنعتی چهارم.
روش‌شناسی گزارش ریسک
«نظرسنجی ادراک ریسک‌های جهان» (GRPS) منبع اصلی داده‌های ریسک «مجمع جهانی اقتصاد» است، که در آن از دانش و تخصص شبکه گسترده کسب‌وکارها، دولت‌ها، جوامع مدنی و اندیشه رهبران این مجموع استفاده شده است. نظرسنجی امسال در بازه ۶ سپتامبر تا ۲۲ اکتبر ۲۰۱۸ صورت گرفت. در هر دو «نظرسنجی ادراک ریسک‌های جهان» و «گزارش ریسک‌های جهان»، این تعاریف برای «ریسک»ها و «روند»های جهانی ارائه شده است: یک «ریسک جهانی» عبارت است از شرایط یا حوادث نامطمئن که در صورت وقوع، اثرات منفی گسترده‌ای بر چند کشور یا صنعت طی ۱۰ سال آینده بر جای می‌گذارد؛ یک «روند» بیانگر الگویی بلندمدت است که در حال نمو و توسعه است و می‌تواند به تشدید ریسک‌های جهان یا تغییر روابط میان آنها دامن زند. در «نظرسنجی ادراک ریسک‌های جهان» امسال به مشارکت‌کنندگان فهرستی از ۳۰ ریسک در ۵ حوزه اقتصادی، زیست‌محیطی، ژئوپلیتیک، اجتماعی و فناوری ارائه شده و درخصوص این ریسک‌ها از آنها دو سوال پرسیده شده است: (۱) احتمال وقوع هر ریسک در ۱۰ سال آینده چقدر است؛ و (۲) میزان اثرات منفی وقوع این ریسک‌ها برای کشورها و صنایع در چارچوب زمانی مذکور. برای پرسش نخست، پاسخ‌ها طیفی از «بسیار نامحتمل» تا «بسیار محتمل» را شامل می‌شوند که به ترتیب مقیاس عددی یک تا پنج می‌گیرند (یک: بسیار نامحتمل و پنج: بسیار محتمل). برای پرسش دوم نیز برای مشارکت‌کنندگان گزینه‌های «حداقل»، «ضعیف»، «متوسط»، «شدید» و «فاجعه» در نظر گرفته شده است که به ترتیب مقیاس یک تا پنج دارند. در این رابطه، این امکان وجود داشت که مشارکت‌کنندگان در صورت نداشتن اطلاعات کافی پاسخ «بدون نظر» را ارائه کنند یا قسمت پاسخ را خالی بگذارند. یک میانگین ساده از پاسخ‌های جمع‌آوری‌شده برای هر یک از ۳۰ ریسک در هر دو حوزه احتمال و میزان اثرگذاری محاسبه شده است. در نهایت در نتیجه این فرآیند، چشم‌انداز ریسک‌های جهان در سال ۲۰۱۹ به‌دست آمده است.
