شناسایی سود میان معامله‌گران در کنار اوج‌گیری جو مربوط به تسویه اعتبار کارگزاری‌ها از جمله مهم‌ترین دلایل افت بورس محسوب می‌شوند. همچنین تعدیل انتظارات از نرخ‌های کشف‌شده در بورس کالا پس از آزادسازی قیمت‌ها عامل دیگر فشار فروش در بورس تهران بود. با این حال در میانه معاملات، تقاضا مجدد قدرت گرفت و مسیر سهام را تغییر داد که می‌تواند نشانه‌ای از تداوم رونق باشد.
شاخص کل بورس تهران پس از ۶ روز جهش مداوم قیمت‌ها، دیروز افت ۲۴۰۹ واحدی (معادل بیش از ۵ /۱ درصد) را تجربه کرد. به نظر می‌رسد شناسایی سود از سوی سهامداران پس از رونق اخیر، نگرانی از فشار فروش ناشی از تسویه اعتبارات کارگزاری‌ها، تعطیل بودن بازارهای جهانی و عدم امکان رصد تحولات آن و تعدیل انتظارات سهامداران از معاملات بورس کالا مهم‌ترین دلایل نزول شاخص سهام طی معاملات روز گذشته بوده است. با این حال جمع شدن صفوف فروش در پایان معاملات نشان داد که همچنان تقاضا قدرتمند است و این امر می‌تواند قیمت‌ها را به مسیر صعودی بازگرداند.
شناسایی سود پس از رونق اخیر
بورس تهران پس از ۶ روز متوالی جهش خیره‌کننده قیمت‌ها که با عبور شاخص کل از ۲۱ کانال همراه بود، دیروز در مسیر نزولی حرکت کرد تا نماگر اصلی بازار با عقب‌نشینی بیش از ۵ /۱ درصدی در سطح ۱۵۵ هزار و ۷۱۰ واحدی قرار بگیرد. یکی از مهم‌ترین دلایل تشکیل این روند شناسایی سود از سوی سهامداران ارزیابی می‌شود. رشد متوسط حدود ۱۵ درصدی قیمت سهام تنها در ۶ روز فرصت شناسایی سود قابل توجهی به معامله‌گران داده است. در این بازه زمانی برخی نمادها بازدهی ۲۰ تا ۵۰ درصدی را نصیب سهامداران خود کرده‌اند. این بازه زمانی تنها برای ۶ روز در نظر گرفته شده است و اگر روزهای قبل از آن را در نظر بگیریم، بسیاری از نمادها بیشتر از این میزان رشد قیمت داشته‌اند. این میزان بازدهی به قدری انگیزاننده بوده است که سهامداران نتوانند در برابر فشار فروش مقاومت کنند. به این ترتیب سهامدارانی که در روزهای اخیر بازدهی مناسبی را تجربه کرده بودند، دیروز در سمت فروش حاضر شدند تا شاخص سهام ۳ کانال به عقب بنشیند.
تسویه اعتبارات ضلع دیگر فشار بر شاخص
دومین موضوع اثر‌گذار در معاملات سهام نزدیک شدن به زمان تسویه اعتبارات کارگزاری‌ها است. سال مالی بیش از نیمی از کارگزاری‌هاپایان شهریوراست. این عامل به‌طور سنتی در روزهای پایانی شهریورماه موجب فشار فروش در بازار سهام می‌شود.حالا سه روز معاملاتی تا پایان شهریورماه فرصت باقی است و بنا بر قاعده ۲ +T امروز آخرین مهلت تسویه اعتبارات این نهادها خواهد بود. البته باید توجه داشت که آماری جهت استناد به میزان معاملات اعتباری در دسترس نیست و این موضوع به‌طور سنتی بیشتر از منظر روانی بازار را تحت‌الشعاع قرار داده است. یک کارشناس بازار سهام اخیرا در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» گفته بود: حجم بسیار کمی از ارزش معاملات، به دادوستدهای اعتباری اختصاص دارد و از این رو تسویه آن نیز وقفه‌ای در بازار ایجاد نخواهد کرد.با این حال به نظر می‌رسد سهامداران به لحاظ روانی در روزهای پایانی شهریورماه با نگرانی از این موضوع در داد‌وستد سهام فعالیت می‌کنند.
تعدیل انتظارات با بورس کالا
اما یکی دیگر از دلایل عقب‌نشینی سهامداران طی روز گذشته را می‌توان به تعدیل انتظارات از معاملات بورس کالا نسبت داد. سیگنال بورس کالا از ناحیه حذف سقف رقابت محصولات در بورس کالا مهم‌ترین دلیل جهش شاخص سهام طی روزهای اخیر بوده است. اما روشن است که با وضعیت فعلی اقتصاد کشور و توان خرید مصرف‌کننده داخلی، رشد بیشتر قیمت محصولات پایه توجیه ندارد. این امر می‌تواند انتظار عقب‌نشینی تقاضا و به دنبال آن افت قیمت محصولات مزبور را به وجود آورد. از این رو احتمالا تعدیل انتظارات از عامل صعود اخیر قیمت سهام دیگر عامل فشار بر قیمت سهام بوده است. این امر در کنار تعطیلی بازارهای جهانی و عدم امکان رصد تحولات آن طی روز گذشته عامل احتیاط سهامداران ارزیابی می‌شود. به خصوص آنکه حالا تنش‌های تجاری بین آمریکا و چین نگرانی‌ها پیرامون بازارهای جهانی را افزایش داده است و نمی‌توان روند قیمت این بازارها را پیش‌بینی کرد.
افزایش تقاضا در نیمه دوم معاملات
به‌رغم فشار سنگین عرضه در ابتدای معاملات دیروز اما قدرت‌نمایی تقاضای موثر در برخی از سهام جالب توجه بود. هر‌چند در ساعات ابتدایی معاملات شاخص سهام زیر فشار عرضه‌ها عقب‌نشینی قابل توجهی را به نمایش گذاشت با این حال در ادامه غلبه قدرت تقاضا توانست مسیر شاخص را تا حدودی برگرداند. این امر نشان می‌دهد روند شاخص سهام در روز گذشته معنای پایان صعود شاخص سهام را ندارد. در گزارش پیشین «دنیای اقتصاد» سه دوره صعود قیمت‌ها در تابستان را شناسایی کرد.۲۲ خرداد تا ۴ تیر اولین موج صعودی قیمت سهام بود که پس از رشد خیره‌کننده نزدیک به ۲۰ درصدی وارد فاز استراحت شد تا دوره بعدی یعنی از ۵ مرداد تا ۱۵ مرداد موج صعودی خیره‌کننده دیگری را با ثبت رشد حدود ۲۳ درصدی ثبت کند. شاخص سهام از ۱۷ شهریور ماه تا پایان روز شنبه نیز رشد ۱۵ درصدی را تجربه کرد و با قدرت از سقف‌های قبلی خود عبور کرد. رشد قیمت سهام آن هم پس از سه دوره صعودی، نیازمند اصلاح است. از این رو با محرک‌های پیرامون بازار سهام همچنان سهام پتانسیل حرکت در مسیر صعودی دارد.
هیجان نقدینگی حقیقی‌ها
برخی کارشناسان معتقدند ورود بخش قابل توجهی نقدینگی از سوی سهامداران حقیقی در ۱۰ روز متوالی اخیر هیجاناتی در بازار به وجود آورده است. خالص تغییر مالکیت در ۱۰ روز معاملاتی اخیر به نفع سهامداران حقیقی بوده است و در این بازه زمانی حدود ۱۰۴۴ میلیارد تومان پول جدید از سوی این دسته از فعالان وارد معاملات سهام شده است. مهم‌ترین عامل جذب این حجم از نقدینگی در مدت زمان مزبور، برداشتن سقف رقابت برای محصولات پایه در بورس کالا بود. اما به نظر می‌رسد پول‌های تازه هیجان را هم به همراه خود به بازار سهام آورده‌اند و بر شدت نوسان شاخص افزوده‌اند. نداشتن رویکرد تحلیلی و پیوستن به امواج صعودی و نزولی بازار در رفتار این دسته از فعالان قابل شناسایی است. تشکیل صف خرید در روزهای قبل و در نقطه مقابل عرضه سنگین در همان نمادها (سهام کالایی) طی معاملات دیروز نشانه‌ای از این هیجان و رویکرد بدون تحلیل است. اینجاست که اهمیت نگاه تحلیل و عمق آن در بازار سهام خودنمایی می‌کند.
نقش سیاست‌گذار
در شرایط فعلی اما نقش سیاست‌گذار مهم است. رونق اخیری که در بازار سهام ایجاد شد، فرصت مناسبی به سیاست‌گذار داد تا با انجام عرضه اولیه بازار سهام را بیش از پیش عمیق کند. با این حال از فرصت به دست آمده تا کنون استفاده‌ای نشده است. انتظار می‌رود سیاست‌گذار از میزان نقدینگی موجود در بازار سهام استفاده کند و با انجام عرضه‌های اولیه جذابیت بیشتری برای ماندن پول‌ها در بورس ایجاد کند. از سوی دیگر در مورد دامنه نوسان و دیگر محدودیت‌های معاملاتی نیز همچنان سیاست‌گذار انفعال را پیش گرفته است. هسته معاملاتی نیز روز یکشنبه قطعی طولانی را تجربه کرد و مشکلات آن نیز همچنان ظهور و بروز دارد. به‌جاست که مقام مسوول با مد نظر قرار دادن این موضوعات زمینه را برای حفظ تقاضای قدرتمند فعلی در بازار سهام حفظ کند.
بازار از دریچه آمار
دیروز حدود ۵ میلیارد سهم به ارزش ۱۲۰۰ میلیارد تومان در بورس داد‌وستد شد. از این میزان بیش از ۱۱۳۰ میلیارد تومان به معاملات خرد سهام اختصاص داشت. نتیجه داد وستد سهام در روز گذشته به افت ۲۴۰۹ واحدی شاخص کل منجر شد تا شاخص ضمن واگذاری ۳ کانال در سطح ۱۵۵ هزار و ۱۱۰ واحدی قرار بگیرد. گروه زراعت و خدمات وابسته و اطلاعات و ارتباط با رشد به ترتیب بیش از ۸/ ۱۲ درصدی و ۸/ ۳ درصدی در صدر جدول صنایع با بیشترین ارزش معاملات قرار گرفت. در مقابل محصولات چوبی و استخراج نفت و گاز به جز اکتشاف زیان‌ده‌ترین صنایع دیروز بورس بودند.
