نوشیدن شیر گاو برای خیلی از افراد یک عادت روزمره و غیرقابل اجتناب است. با اینکه تحقیقات همیشه بر خواص شیر و لبنیات برای انسان تاکید می‌کند و شیر یکی از محبوب‌ترین غذاهاست، تحقیقات اخیر نشان داده است که ممکن است تاثیرات خطرناکی بر بدن داشته باشد. اما مضرات شیر چیست و چه خطری می‌تواند برای بدن ما داشته باشد؟ آیا فواید شیر بیشتر از مضرات شیر است یا برعکس؟
ارزش غذایی شیر
شیر را به عنوان یک غذای کامل می‌شناسند که دارای ۱۸ مواد غذایی از ۲۲ مواد غذایی ضروری است. شیر حاوی مقدار زیادی کلسیوم، منیزیوم، فسفر، پتاسیوم، زینک و پروتیین در هر یک کالری، نسبت به هر غذای دیگر در رژیم غذایی روزمره ماست. شیر حاوی آهن، سلنیوم، ویتامین B۶، ویتامین E، ویتامین K، ریبوفلاوین (ویتامین B۲)، تیامین (ویتامین B۱)، نیاسین و چربی به اندازه نسبی است.
خواص شیر چیست؟
کنترل اشتها
نوشیدن شیر هیچ ارتباطی با اضافه وزن یا چاقی ندارد و همینطور باعث کاهش وزن هم نمی‌شود، اما می‌تواند اشتها را کنترل کند. تحقیقاتی در سال ۲۰۱۳ نشان داد که مصرف لبنیات کمک می‌کند تا فرد احساس سیری کند و چربی که خورده است را کاهش دهد.
استخوان و دندان‌ها
شیر وزن‌گیری و تراکم استخوان را در کودکان بهبود می‌دهد و همچنین احتمال شکستگی استخوان‌ها در کودکی را کاهش می‌دهد. تحقیقات نشان داده است که زنان باردار که میزان زیادی لبنیات و غذا‌های غنی از کلسیوم مصرف می‌کنند، بچه‌هایی با رشد استخوان بهتر و تراکم استخوان بالاتر دارند. اضافه کردن لبنیات بیشتر در برنامه غذایی دختران قبل از شروع دوران نوجوانی، مفیدتر از قرص‌های کلسیوم است.
شیر همچنین دارای پروتئین‌های مفید است که برای سلامت کلی استخوان، دندان و عضله لازم است. یک لیتر شیر حاوی بیش از ۳۵ گرم کاسئین (casein) و پروتئین وی (Whey) است که هر دو جزو پروتئین‌های مفید برای بدن هستند.
یک لیوان شیر دارای حدود ۳۰ درصد از نیاز روزانه کلسیوم در بزرگسالان است. همچنین پتاسیوم و منیزیوم که برای سلامت استخوان و دندان بسیار مهم هستند. لبنیات حدود ۵۰ درصد از کل کلسیوم رژیم از رژیم غذایی روزانه اکثر افراد را تامین می‌کند و منبع دریافت کلسیوم در تقریبا همه مردم دنیا است. از خواص شیر به تاثیر آن در کاهش میزان جرم دندان‌ها می‌توان اشاره کرد و اینکه تحقیقات نشان داده است که خوردن لبنیات، کلسیوم و ویتامین D. در کاهش پلاک دندان در بزرگسالان تاثیرگذار است.
جلوگیری از دیابت
از دیگر خواص شیر می‌توان به تاثیر آن در بیماری دیابت اشاره کرد. دیابت نوع ۲ بر روی سوخت و ساز بدن شما برای تولید انرژی تاثیرگذار است. بیماری دیابت ریسک بیماری‌های قلبی، سکته و بیماری‌های کلیوی را افزایش می‌دهد و تحقیقات زیادی نشان داده است که پروتئین موجود در شیر خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در بزرگسالی را کاهش می‌دهد. این موضوع به احتمال زیاد به این دلیل است که پروتئین شیر میزان قند خون را متعادل می‌کند.
سلامت قلب
چربی که در شیر وجود دارد می‌تواند میزان کلسترول خون به نام HDL را بالا ببرد که به کاهش بیماری‌های قلبی و خطر سکته کمک می‌کند. همچنین منبع خوبی از پتاسیوم است که به تنظیم فشار خون کمک می‌کند.
تاثیرات منفی شیر
جوش صورت
تحقیقاتی نشان داده است که نوجوانانی که آکنه و جوش صورت دارند بیشتر از نوجوانان دیگر شیر کم چرب یا بدون چربی می‌نوشند. جوش‌های صورت بزرگسالان هم می‌تواند توسط لبنیات تحریک شود. تحقیقات دیگر در این زمینه، این وضعیت پوست را به خواص شیر بدون چربی یا کم چرب مرتبط دانسته‌اند نه شیر کامل یا انواع پنیر؛ همینطور احتمال می‌دهند که جوش صورت به دلیل کربوهیدرات و پروتئین وی در شیر باشد.
اگزما و حساسیت پوستی
اگزما با خوردن بعضی از غذا‌ها تحریک می‌شود که یکی از آن‌ها شیر و لبنیات است. تحقیقاتی نشان داده است که مادرانی که در دوران بارداری و شیردهی به رژیم غذایی خود شیر و پروبیوتیک اضافه کردند، خطر ابتلا به اگزما و حساسیت‌های غذایی از این قبیل را در کودک خود کاهش دادند. لبنیات همچنین می‌تواند تحریک کننده بیماری روزاسه در بزرگسالان باشد.
بیش از ۵ درصد کودکان به شیر حساسیت دارند که باعث بروز علائم روی پوست مثل اگزما و مشکلاتی مثل کولیت روده، یبوست یا اسهال شود. همچنین واکنش‌های دیگری مانند:
آنافیلاکسی یا بیش دفاعی
خس خس سینه
تنگی نفس
اسهال خونی
علاوه بر کودکان، بزرگسالان هم ممکن است که حساسیت به شیر پیدا کنند. آنتی بیوتیک دادن به گاو‌های شیرده نیز می‌تواند دلیلی بر آلرژی به شیر باشد.
شکستگی استخوان
نوشیدن ۳ لیوان شیر یا بیشتر در طول روز می‌تواند خطر شکستگی استخوان در خانم‌ها را افزایش دهد. تحقیقات نشان داده است که این موضوع می‌تواند به دلیل قند موجود در شیر به نام «لاکتوز» یا «گالاکتوز» باشد. تحقیقات دیگری نشان داده است که آمار شکستگی استخوان در افراد مسنی که مبتلا به پوکی استخوان هستند، در مناطقی مصرف لبنیات، پروتئین حیوانی کلسیوم زیاد است، بسیار بالاتر است.
سرطان
کلسیوم بالای شیر و غذا‌های دیگر ممکن است خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد و قند موجود در شیر نیز می‌تواند اندکی خطر ابتلا به سرطان تخمدان را در زنان افزایش دهد.
شیر گاو‌هایی که به آن‌ها هورمون رشد تزریق شده است دارای میزان زیادی مواد شیمیایی است که خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها را بالا می‌برد. تحقیقات بیشتری لازم است تا تاثیرات دراز مدت این هورمون‌ها و آنتی‌بیوتیک‌هایی که در شیر گاو وجود دارد را نشان دهد.
حساسیت به لاکتوز یا عدم تحمل لاکتوز
شیر گاو دارای میزان بیشتری لاکتوز نسبت به شیر حیوانات دیگر است. حدود ۷۵ درصد جمعیت مردم دنیا به نوعی در هضم لاکتوز ناتوانی دارند. افرادی که دارای حساسیت به لاکتوز هستند می‌توانند فقط میزان کمی لبنیات به رژیم غذایی خود اضافه کنند و به ناچار از خواص شیر صرف نظر می‌کنند.
جایگزین برای شیر
شیر گیاهی جایگزین مناسبی برای کسانی که به لاکتوز حساسیت دارند و گیاه‌خواران است. در نهایت برای جمع بندی می‌توان گفت: شیر به طور طبیعی حاوی مواد مغذی و حیاتی است و مشخصا نوشیدن شیر برای سلامت کودکان و بزرگسان مفید است. خواص شیر پاستوریزه گاو‌هایی که به طور طبیعی تغذیه کرده‌اند و پاستوریزه شده است خیلی بالا است و میزان ویتامین‌های موجود در آن قابل توجه است.
تحقیقات بیشتری برای لازم است تا در مورد خواص شیر و مضراتی که از آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌های اضافه شده به لبنیات گاوی بدانیم.
