ایران از نظر تولید انگور و صادرات کشمش از رتبه ویژه‌ای در دنیا برخوردار است که پس از فرش و پسته جایگاه سوم در صادرات غیرنفتی را داراست.
این درحالی است که در سال های اخیر به سبب افت صادرات کشمش، جایگاه ایران از لحاظ صادرات در بازارهای جهانی تنزل یافته در حالیکه حمایت از صادرات این محصول با ارزش باغی یکی از ابزارهای مهم اقتصاد مقاومتی است که توجه به صادرات آن می تواند ارزش افزوده بالایی برای بخش کشاورزی در بر داشته باشد.
البته ناگفته نماند که با وجود سابقه سه هزار ساله در تولید کشمش و کیفیت بی نظیر این محصول خشکباری در جهان، بالا بودن قیمت تمام شده و نبود رقابت پذیری با سایر رقبا موجب شد تا در بازارهای هدف نتوانیم حرفی برای گفتن داشته باشیم و این درحالی است که در سال های اخیر، کشمش ایرانی به بیش از 100 کشور جهان صادرمی شد.
حال انتظار می رود با بکارگیری تمهیدات ویژه و رفع موانع تولیدکنندگان و صادرکنندگان جایگاه این محصول مهم همچنان در بازارهای هدف حفظ شود چرا که این محصول باغی به طرق مختلف از جمله تازه خوری،کشمش، کنسانتره، آبمیوه، فرآورده های تخمیری، مربا و غیره قابلیت مصرف دارد و نقش مهمی از لحاظ صادرات در اقتصاد کشورهای تولیدکننده می تواند ایجاد کند.
براین اساس گفت‌وگویی با مسئولان ذی‌ربط بدین منظور انجام داده ایم تا از دلایل کاهش صادرات کشمش در سال‌های اخیر با خبر شویم:
رضا نورانی رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی، با اشاره به دلایل افت صادرات کشمش در سال‌های اخیر اظهار کرد: با توجه به بالا بودن قیمت تمام شده تولید، امکان رقابت پذیری با سایر رقبا در بازارهای هدف وجود ندارد که علی رغم اختصاص یارانه به صادرات کشمش در سه ماه اخیر سال گذشته، میزان صادرات کاهش یافت.
وی افزود: در سه ماه پایانی سال گذشته، دولت برای صادرات هر کیلو کشمش یارانه ای معادل 2 هزار ریال در نظر گرفت، ضمن آنکه در ازای صادرات یک کیلو کشمش مجوز واردات یک کیلو موز نیز داده شد که متاسفانه به سبب نبود رقابت پذیری، مشوق های صادراتی در رونق صادرات کشمش تأثیری نداشت.
نورانی با بیان اینکه ایران یکی از بزرگترین صادرکنندگان کشمش در دنیا به شمار می رفت، گفت: با وجود بالا بودن قیمت تمام شده تولید نسبت به سایر کشورهای تولیدکننده و صادرکننده، اختصاص یارانه و رفع مشکلات صادراتی تجار برای حضور جدی یکی از قطب های اصلی تولیدکننده کشمش در بازارهای هدف امری ضروری است.
یک مقام مسئول با اشاره به اینکه بیش از سه میلیون تن انگور در کشور تولید می شود، بیان کرد: با توجه به آنکه برای تولید هر کیلو کشمش، 4 تا 5 کیلو انگور خشک می شود؛ بنابراین دنیا واریدهای انگور به تازه خوری تغییر می دهد و در صورتی که امروزه انگور با وارید های تازه و بازار پسند دو تا سه برابر کشمش ارزآوری دارد در نتیجه وارید های تاکستان های کشور را باید گام به گام تغییر داد و همواره روی برنامه صادراتی آن کار کرد تا ارزآوری و اشتغالزایی بالایی را نصیب کشور کرد.
وی ادامه داد: با توجه به نیاز کم انگور به مصرف آب، بسیاری از استان های کشور تاکستان خیز است که در صورت فراهم شدن زیرساخت های لازم می توان به عنوان یکی از بزرگترین قطب های تولید انگور در صادرات تازه خوری این محصول در بازارهای هدف حرفی برای گفتن داشت.
به گفته نورانی اگرچه در سال های اخیر رتبه اول و دوم جهانی صادرات کشمش به ایران اختصاص داشت اما در سال گذشته رتبه صادرات به سبب نبود رقابت پذیری با سایر رقبا تنزل یافت.
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی در پاسخ به این سوال که ایجاد برند جهانی برای کشمش چه تاثیری در صادرات می تواند داشته باشد، بیان کرد: برند محصول از جمله استاندارهای است که امروزه دنیا برای آن برنامه ریزی کرده است چرا که این امر نشان دهنده اعتماد سازی تولید کننده به مصرف کننده است که به همین دلیل دیگر نیازی ندارد که تبلغیات وسیعی در خصوص کیفیت،بسته بندی و سورت آن صورت گیرد.
وی با بیان اینکه برند محصولات مختلف با نرخ بیش از ده‌ها میلیون دلار در دنیا خرید و فروش می شود، افزود: وزارت جهاد کشاورزی در برنامه زنجیره محصولات کشاورزی، بحث برندسازی را دنبال می کند چرا که این امر در ارتقای جایگاه صادراتی و حضور پررنگ در بازارهای هدف نقش بسزایی دارد.
نورانی با بیان اینکه پیش بینی دقیق تولید انگور تا فصل برداشت میسر نیست، تصریح کرد: با توجه به سرمازدگی اخیر،تاکستان های برخی از استان های کشور دچار آسیب شدند که به همین دلیل تا شهریور و مهر امکان اعلام آمار دقیق تولید وجود ندارد.
نوسان شدید کشمش در بازارهای جهانی، عامل اصلی تنزل جایگاه صادراتی ایران
محمد ارزانی ممقانی رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار، با انتقاد از کاهش صادرات کشمش در سال گذشته گفت: با توجه به کاهش تولید انگور و به طبع آن کشمش، افزایش قیمت قابل توجهی برای این محصول لحاظ شد که به سبب نبود رقابت با سایر رقبا در بازارهای هدف، صادرات کشمش دستخوش تغییر و تحولاتی قرار گرفت.
وی با اشاره به اینکه برای حضور در بازارهای جهانی ثبات قیمت و کیفیت محصول امری ضروری است ، افزود: این درحالی است که قیمت محصولات ایرانی از جمله کشمش تحت تاثیر نبود ثبات نرخ ارز و نوسان ارز، هر روز در حال تغییر است که با این وجود صادرکننده نمی تواند برنامه ریزی مدونی برای صادرات داشته باشد.
ارزانی ممقانی ادامه داد: با توجه به شرایط کنونی، اگر تمهیداتی برای اقتصاد کشور به کار گرفته نشود، نمی توان در بازارهای هدف حرفی برای گفتن داشت چرا که هم اکنون تنها کشورهایی می توانند در بازارهای هدف حضور داشته باشند که محصولاتشان از لحاظ قیمت و کیفیت قابل رقابت با سایر رقبا باشد.
رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار بالا بودن باقی مانده سموم ناشی از استفاده از سم های چینی و نامرغوب و سم پاشی های بی رویه را از دیگر دلایل افت صادرات و عدم حضور در بازارهای هدف برشمرد.
وی با بیان اینکه کیفیت صادرات خشکبار ایرانی در دنیا بی نظیر است، افزود ایران سومین تولیدکننده کشمش در دنیا به شمار می رود که همواره این محصول می تواند در صادرات غیر نفتی جایگاه ویژه ای داشته باشد، اما متاسفانه اکثر تکیه مسئولان بر صادرات نفت و منابع نفتی است در حالیکه به دلیل کیفیت بالای خشکبار ، این اقلام نفت روی زمین به شمار می روند.
به گفته این مقام مسئول با وجود آنکه ایران یکی از قطب های بزرگ تولید کشمش در جهان محسوب می شود، اما امروزه بسیاری از کشورهای نوظهور همچون چین در بازارهای هدف حرفی برای گفتن دارند که به همین خاطر توجه به صنعت خشکبار یک ضرورت به شمار می رود چرا که با ادامه این روند در آینده ای نزدیک دیگر جایی در بازارهای جهانی نخواهیم داشت.
نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی مدرن بر افت صادرات کشمش دامن زد
مسعود اسدی عضو شورای مرکزی خانه کشاورز، با اشاره به مشکلات پیش روی تولیدکنندگان انگور بیان کرد: افزایش شدید قیمت نهاده ها و سموم مورد نیاز، نبود حمایت های بانکی و سیستم بازرگانی مناسب تولیدکنندگان را با مشکلاتی روبرو کرده است به طوریکه این امر تاثیر مستقیمی بر کاهش تولید انگور، کشمش و به طبع آن صادرات این محصول ارزآور داشته است.
وی افزود: آمارهای طلایی که وزارت جهاد کشاورزی درباره صادرات محصولات کشاورزی از جمله کشمش ارائه می دهد، طی یک رصد میدانی نشان می دهد که این ارقام به نحوی آمارسازی است.
به گفته این مقام مسئول از آن جا که سیستم بانکی کشور روی کشاورزان قفل است یا به عبارتی بانک ها شرایطی را برای ارائه تسهیلات از کشاورزان مطالبه می کنند که تولیدکنندگان قادر به تامین آنها نیستند؛ بنابراین این امر بر تشدید مشکلات کشاورزان دامن می زند.
اسدی با انتقاد از وضعیت اسفناک صنایع تبدیلی و تکمیلی در کشور بیان کرد: با وجود آنکه اتفاق خاصی در این حوزه رخ نداده است، بیان کرد: براین اساس بسیاری از کشورهای پیشرفته بادیدن تصاویری از نحوه فراوری و تولید محصولات ایرانی به بهانه عدم استفاده از روش های مدرن حاضر به خرید محصولات ما نیستند که درنهایت این امر موجب شده تا سایر کشورها سهم بازار خشکبار ایرانی را مصادره کنند.
وی ادامه داد: در بحث فرآوری و صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی به قدری ضعیف هستیم که اکثر محصولات کشاورزی به روش سنتی 70 تا 80 سال گذشته تولید می شود که برای جلوگیری از تنزل رتبه صادرات محصولات کشاورزی از جمله کشمش در بازارهای هرف،دولت و سازمان تعاون روستایی هر چه سریع تر در بحث ایجاد صنایع تبدیلی مدرن باید ورود یابد.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز با انتقاد از این موضوع که دولت در نظر دارد که بخش خصوصی در زمینه صنایع تبدیلی سرمایه گذاری کند، افزود: حال جای این سوال مطرح است که در صورت فقدان سرمایه گذاری توسط بخش خصوصی تا چند سال آینده قرار است که محصولات تولیدی از جمله انگور نتوانیم مطابق با استاندارهای روز دنیا به کشمش تبدیل کنیم.
به گفته وی نوسان نهاده های مورد نیاز از جمله کودهای ریز مغذی وسموم تخصصی تاکستان ها، افزایش هزینه های گارگری و نبود ایجاد بازرگانی مناسب برای خرید محصولات کشاورزان بر افت صادرات کشمش در سال های اخیر تاثیر بسزایی داشت که با ادامه این روند وضعیت صادرات به مراتب بدتر خواهد شد.
اسدی ادامه داد: وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بازرگانی در ایجاد بازرگانی مناسب برای خرید محصولات کشاورزی هر یک دیگری را مسئول می داند ، درحالیکه با وجود قانون انتزاع این امر جای تاسف است که وزارت جهاد وظایف خود را به وزارت بازرگانی پاسکاری می کند و معتقد است که در بخش فروش محصولات و بازرگانی خارجی نقشی ندارد.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز در پایان سخنان خود با بیان اینکه ایجاد برند جهانی کارسختی نیست، تصریح کرد: وزارت جهاد کشاورزی باید متولی این امر باشد به طوریکه برای ایجاد برند جهانی با برگزاری همایش بین المللی در پایتخت شهر کشمش و تبلیغات گسترده بین المللی به سهولت می تواند این کار را انجام دهد اما تازمانی که وزیر و معاونانش بخواهند در داخل ساختمان وزارت جهاد، صرف این موضوع که کشمش تولیدی از کیفیت بی نظیری در دنیا برخوردار است اقدام به برند جهانی کند، این امر آرزویی بیش نیست.
