دو رویی از صفات مذمومی است که در هر فرهنگ و نزد اهالی تمام جوامع زشت و منفور است.
خداوند نیز در قرآن کریم درباره انسان‌های دو رو سخن گفته و کلام خود را در این خصوص با کلمه «وَیْلٌ» آغاز می‌کند. در قاموس قرآن در معنای این کلمه آمده است: «براى تهدید به عذاب به کار مى‌رود. و نیز نام وادى یا چاه خاصى در جهنم و یا نام یکى از درهاى آن است.» و «ویل» در اصل به معناى عذاب و هلاکت است.
برخى از مفسران،کلمه ««وَیْلٌ»» را نفرین دانسته و گفته‌اند: نفرین در این موارد، همان تهدید به عقاب است.
تهدید آدم‌های «دو رو» در سوره «هُمَزَة» صورت گرفته است: وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ ﴿1﴾
«هُمَزَة»، به معناى شخصى است که با چشم و پلک و ابرو، به دیگران اشاره کرده و براى رساندن شرّ به آنان، تهمت زند و سخن چینى کند؛ نزد برخى از اهل لغت نیز به معناى کسى است که در غیاب دیگرى از او خرده گیرد.
نیز به معناى کسی است که غیبت و برای کشف عیوب دیگران تلاش می‌کند؛ روبه روى دیگران، عیب آنان را فاش و برای اشاره به آنها از چشم یا سر استفاده می‌کند.
ماهیت این دوکلمه را می‌توان در واژه دورویی خلاصه کرد.
همانگونه که گفته شد «وَیْلٌ» به معنای «وادى یا چاه خاصى در جهنم و یا نام یکى از درهاى آن است» که این کلمه برای نفرین نیز به کار می‌رود. اما این تهدید و نفرین الهی فقط مخصوص آدم‌های دورو نیست بلکه شامل گروه‌های دیگری نیز می‌شود که می‌توان از آنها به عنوان «همسایگان آدم‌های دو رو در آخرت» نام برد.
حالا ببینیم دوروها در جهنم با چه کسانی همسایه خواهند شد:
دوروها همسایه تکذیب‌کنندگان روز جزا
1- بیشترین کلمه «وَیْلٌ» در قرآن در سوره «مرسلات» آمده است. این سوره به توصیف وقایع روز جزا می‌پردازد و کلمه «وَیْلٌ» را درباره تکذیب‌کنندگان روز فصل و داوری می‌پردازد. پس دوروها در همسایگی کسانی به سر خواهند برد که روز حساب را قبول نداشته‌اند. این عبارت در آیه 10 سوره‌های طور و مطففین نیز در همین رابطه به کار رفته است.
دوروها همسایه خائنان در پیمانه و وزن (کم‌فروشان)
2- کلمه «وَیْلٌ» بار دیگر درباره افرادی با عنوان «مُطَفِّفِینَ» در سوره‌ای به همین نام به کار رفته است. «تطفیف» کاستنى است که انجام دهنده آن در پیمانه و وزن کردن خیانت کند. قرآن کریم این عمل انان را نیز ناشی از ایمان نداشتنشان به روز حساب می‌داند و تا آیه 17 سوره مطففین به شرح این تکذیب می‌پردازد.
دوروها همسایه دروغگویان گنهکار
3- خداوند بار دیگر در سوره «جاثیه» با استفاده از کلمه «وَیْلٌ» دروغگویان گنهکار را با عبارت وَیْلٌ لِکُلِّ أَفَّاکٍ أَثِیمٍ مورد نفرین قرار داده است. با توجه به ارتباط این آیه با آیه قبل از آن، «أفّاک أثیم» به کسانى اطلاق شده که آیات الهى را تصدیق نکرده و بدان کفر ورزیده اند و می‌توان نتیجه گرفت که دروغ پردازى علیه دین و آیات الهى، ریشه در گناه پیشگى فرد دارد.
دوروها همسایه جاعلان کلام خدا
4- در آیه 79 سوره «بقره» خداوند «وَیْلٌ» را خطاب به کسانی از قوم یهود فرموده است که «با دست‌هاشان نوشته‌ای را می‌نویسند، سپس می‌گویند: این [نوشته] از سوی خداست. تا با این [کار زشت و خائنانه] بهایی ناچیز به دست آورند.» و این عده گمان می‌کردند که چند روزی بیش در دوزخ نخواهند بود که به چنین خیانتی دست می‌زدند که خداوند در جواب آنها می‌فرماید: آیا [بر این عقیده خود] از نزد خدا پیمانی گرفته‌اید؟ که هرگز خدا از آن پیمان تخلّف نخواهد کرد، یا جاهلانه چیزی را به خدا نسبت می‌دهید؟ (80) [نه چنین است که می‌گویید] بلکه کسانی که مرتکب گناه شدند وآثار گناه، سراسر وجودشان را فرا گرفت، آنان اهل آتشند و در آن جاودانه‌اند. (81).
دوروها همسایه ستمگران
5- پروردگار عالم در آیه 59 سوره ذاریات خطاب به پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید «فَإِنَّ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا ذَنُوبًا مِثْلَ ذَنُوبِ أَصْحَابِهِمْ فَلَا یَسْتَعْجِلُونِ ﴿59﴾ پس برای کسانی [از قوم تو] که ستم ورزیدند، سهمی از عذاب است مانند سهم هم مسلکانشان [از امت های پیشین]، بنابراین شتاب در آمدن آن را نخواهند.» و در پی آن در آخرین آیه این سوره وعده ویل را به ستمگران داده و می‌فرماید «فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ یَوْمِهِمُ الَّذِی یُوعَدُونَ ﴿60﴾ پس وای بر کسانی که کافر شدند از آن روزشان که به آن وعده داده می‌شوند.» همانگونه که مشخص است ریشه ستمگری نیز کافر بودن نسبت به روز حساب و کتاب است.
دوروها همسایه نمازگزاران سهل‌انگار و ریاکار که نسبت به نیازمندان دریغ می‌ورزند
6- این بار خداوند دایره تهدید به ویل را تا نمازگزاران گسترده است، اما نه نمازگزارانی که در نماز خود خشوع دارند و وصف آنان در آیات ابتدایی سوره مؤمنون آمده است؛ بلکه خداوند می‌فرماید «فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ ﴿4﴾ پس وای بر نمازگزاران، الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ ﴿5﴾ که از نمازشان غافل و نسبت به آن سهل‌انگارند، الَّذِینَ هُمْ یُرَاءُونَ ﴿6﴾ همانان که همواره ریا می‌کنند، وَیَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ ﴿7﴾ و از [دادن] وسایل و ابزار ضروری زندگی [و زکات، هدیه و صدقه به نیازمندان] دریغ می‌ورزند.»
دوروها همسایه ظلم‌کنندگان نسبت به پیامبران و دین خدا
7- کلمه «وَیْلٌ» بار دیگر در آیه 65 سوره «زخرف» درباره قوم بنی‌اسرائیل به کار رفته است آنگاه که پس از ظهور حضرت عیسی (ع) درباره شخصیت و دین او دچار اختلاف و افراط و تفریط شدند و اینگونه به این پیامبر بزرگ خداوند ظلم کردند. این موضوع با محوریت کیفیت تولد عیسی بن مریم (س) در سوره مریم نیز مورد اشاره قرار گرفته و در آیه 37 این سوره به کسانی که در این «مولود مبارک» به اختلاف پرداختند وعده «وَیْلٌ» داده شده است.
دوروها همسایه کافران هواپرست و منکر قیامت
8- خداوند در آیه 27 سوره «ص» کافران را با وعده «وَیْل» تهدید می‌کند. این آیه در ارتباط با آیه قبل مبین آن است که هواپرستى، انکار روز قیامت و باطل و بى هدف شمردن جهان آفرینش، از اوصاف کافران است.
دوروها همسایه سنگدلانی که نور هدایت اسلام را نمی‌پذیرند
9- آیه 22 سوره زمر به مقایسه افراد منقاد و دارای شرح صدر در پذیرش نور هدایت در مقابل کسانی که در این رابطه سنگ‌دل‌اند پرداخته است «أَفَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ فَوَیْلٌ لِلْقَاسِیَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ أُولَئِکَ فِی ضَلَالٍ مُبِینٍ ﴿22﴾ آیا کسی که خدا سینه‌اش را برای [پذیرفتن] اسلام گشاده است، و بهره‌مند از نوری از سوی پروردگار خویش است [مانند کسی است که سینه‌اش از پذیرفتن اسلام تنگ است؟] پس وای بر آنان که دل‌هایشان از یاد کردن خدا سخت است، اینان در گمراهی آشکار هستند.»
دوروها همسایه مشرکانی که از زکات دادن می‌گریزند
10- مشرکان از دیگر همنشینان آدم‌های دو رو در جایگاهی به نام «وَیْل» هستند. به این گروه در آیه ششم سوره «فصلت» اشاره شده است. در آیه 5 این سوره، مشرکانی که به بشارت‌ها و انذارهای قرآن گوش نمی‌دهند، به عدم درک حقایق اسلام اعتراف می‌کنند و خطاب به پیامبر اسلام می‌گویند «دل‌های ما از [درک] حقایقی که ما را به آن می‌خوانی در پوشش های سختی است، و در گوش‌های ما سنگینی است، و میان ما و تو پرده‌ای وجود دارد، بنابراین تو کار خود را انجام بده و ما هم کار خود را انجام می‌دهیم.» و رسول اکرم در آیه ششم خطاب به آنها می‌فرماید «من بشری مانند شما هستم، [نه از جنسی دیگر که سخنم را نفهمید] به من وحی می شود که معبود شما فقط معبود یکتاست، پس [با دوری از افراط و تفریط] به سوی او رو کنید، و از او آمرزش بخواهید، و وای بر مشرکان»
جالب اینجاست که خداوند در آیه هفتم این سوره مشرکان را کسانی معرفی می‌کند که زکات نمی‌دهند و آنها را نسبت به معاد کافر می‌داند. از اینجا نتیجه می‌شود که «انکار معاد، عامل بازدارنده از انفاق و زکات است.»
در بررسی واژه «وَیْل» موارد دیگری نیز در قرآن وجود دارد که انسان‌هایی خود و یا دیگرانی با این واژه مورد خطاب قرار داده‌اند که بررسی آنها نیازمند فرصتی بیشتر است. اما آنچه که تا به اینجا فهمیده می‌شود این است که اغلب افرادی که با این واژه مورد خطاب خداوند قرار می‌گیرند در یک ویژگی مشترکند و آن «عدم ایمان به خدا و روز حساب و کتاب است.»
