ثبت نام بیمه اجباری توسط کارفرما انجام می‌شود و کارگر در محلی که کار می‌کند برای ثبت نام بیمه اقدامی نمی‌کند چرا که کارفرما مسئولیت بیمه کردن کارگران را دارد.
اما بیمه خویش فرما اختیاری است و کارهای ثبت نام آن توسط فرد متقاضی انجام می شود.
کسانی که می‌خواهند از خدمات بیمه اختیاری یا خویش فرما بهره مند شوند، باید کارت پایان خدمت و یا سابقه حداقل ۳۰ روز حق بیمه داشته باشند در غیر اینصورت باید حرفه‌ای یادگرفته باشند که با ارائه پروانه کسب بتوانند خود را بیمه کنند.
فردی که بیمه می‌شود زمانیکه ثبت نام انجام می‌دهد شماره‌ای دریافت می‌کند تحت عنوان «کد یا شماره بیمه»که تا زمان بازنشستگی در هر جا که مشغول به کار شود آن شماره بیمه را می‌دهد و حق بیمه ماهانه را پرداخت می‌کند.
تمام سوابق بیمه‌ای بر اساس همین شماره بیمه خواهد بود و زمانیکه ۳۰ سال حق بیمه پرداخت شود، فرد بازنشسته می‌شود.
پرداخت حق بیمه هر سال به میزان درصدی است که شورای عالی کار افزایش آن را تصویب کرده است.
اما افراد باید شرایط سنی برای بیمه شدن داشته باشند که حداکثر سن برای پذیرش تقاضای ادامه بیمه اختیاری ٥٠ سال تمام است.
اگر متقاضی ١٠ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد و سن او از ۵۰ سال تمام هم گذر کرده باشد با معافیت از شرط سنی بیمه می شود.
در خصوص بیمه‌های اختیاری باید به این نکته اشاره کرد که چنانچه فردی از کار افتاده شود و یا خانمی باردار باشد با عنایت به قوانین سازمان و دارا بودن شرایط می‌تواند از خدمات درمانی برخوردار باشد.
البته کسانی که بیمه اختیاری می‌شوند مشمول دریافت غرامت دستمزد ایام بیماری و بارداری، کمک ازدواج، بیمه بیکاری و غیره نمی‌شوند.
لازم به ذکر است؛ اگر فردی قبلا بیمه اختیاری بوده و بنابه دلایلی دیگر بیمه نیست و حق بیمه پرداخت نکرده، چنانچه تقاضای ادامه بیمه اختیاری را دارد قبل از عقد قرارداد مجدد توسط سازمان تأمین اجتماعی مورد معاینه پزشکی قرار می‌گیرد.
در بیمه اختیاری چنانچه متقاضی در بدو قرارداد به بیماری یا عارضه خاصی مبتلا باشد، نمی‌تواند بر اساس بیماری یا عارضه مذکور از مستمری از کار افتادگی استفاده کند.
