نگرانی یک دهه متولیان سلامت این شده که ایرانی‌ها با این سبک زندگی که در پیش گرفته‌اند به کجا خواهند رسید. آمارهای بی‌تحرکی، اضافه وزن، دریافت کالری اضافه بر اثر پرخوری، نمایه ترسناکی از شیوع بیماری‌های غیر واگیر را برای متولیان سلامت ترسیم کرده است؛ نمایه‌ای که هر روز هم اعدادش رو به افزایش است. اعداد این نمایه نشان می‌دهد که ایرانی‌ها گوی سبقت از بابت «زندگی در زمان حال» را از شهروندان ١٩٦ کشور جهان ربوده‌اند اما فقط در زمینه تغذیه و رشد عرضی ابعاد بدن و جالب اینکه هموطنان‌مان وقتی روبه‌روی دوربین رسانه ملی می‌ایستند تا به این سوال ساده جواب بدهند که «شما با این سن کم چرا تحرکی ندارین و ورزش نمی‌کنین و اونقدر فست فود و نوشابه می‌خورین و چرا اینقدر چاقین؟» لبخند ملیحی می‌زنند مثل تمام افراد خطاکار که مچ‌شان سربزنگاه باز می‌شود و در حالی که دندان‌های نامیزان‌شان را به نمایش می‌گذارند، می‌گویند: «بله. حق با شماست. ولی دیگه اینطوری عادت کردیم.»
ایران تنها کشوری است که مردمانش، عادت کرده‌اند از بیماری‌های غیر واگیر استقبال کنند. توصیه‌ها، نصیحت‌ها، هشدارها و تهدیدهای مسوولان سلامت هم هیچ فایده‌ای ندارد. آمارهای شیوع بیماری‌هایی که فقط و فقط، شهروندان در بروز و ظهورش مقصر بوده‌اند، واقعا نگران‌کننده است. آمار ابتلا به فشار خون، دیابت، سکته‌های قلبی و مغزی، سرطان آن هم در جمعیتی که نیروی مولد است و سرمایه اقتصادی کشور، یک هشدار جدی برای آینده تولید و بازدهی ایران است. بنا بر شواهد مسوولان سلامت، سن بیماری‌های غیرواگیر به دلیل سبک غلط زندگی ایرانی‌ها کف ٤٠ سالگی را سال‌هاست که رد کرده و حالا روی تخت‌های بیمارستان‌ها، جوان‌های ٣٠ ساله و ٣٥ ساله به علت دیابت و فشار خون و سرطان و سکته بستری می‌شوند. قطعا هشدارهایی که در این صفحه می‌خوانید هم تغییری در این وضعیت ایجاد نمی‌کند. این اعداد و این جملات، صرفا دقایقی خواننده را سرگرم خواهد کرد و در آینده‌ای نه چندان دور، اهل و عیال سوار ماشین می‌شوند به قصد طباخی «بره سفید.»
وضعیت شیوع بیماری‌های غیرواگیر در ایرانی‌ها
بیماری‌های قلبی- عروقی
تغذیه ناسالم عامل ٣١درصد بیماری‌های قلبی - عروقی است.
٤٦ درصد مرگ‌ها در کشور به علت بیماری‌های قلبی- عروقی است.
از ٣٨٠ مورد مرگ غیرطبیعی در کشور در سال ٩٢، حدود ٩٣هزار مورد مربوط به بیماری‌های قلبی- عروقی بود.
٥٠ درصد علت مرگ ایرانیان سکته قلبی و مغزی است که سهم سکته قلبی از این مجموع ۳۵ درصد است.
سالانه ٤٣ هزار مورد ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی و ٩٢ هزار سکته قلبی در کشور اتفاق می‌افتد.
٢٠تا ٣٠ درصد مرگ در کشور ناشی از سکته‌های قلبی است.
سن سکته‌های قلبی و مغزی به کمتر از ٤۰سال کاهش پیدا کرده است.
کم‌خونی
۳۰ درصد جمعیت ایران دچار کم‌خونی هستند و ۷۰ درصد کمبود آهن دارند.
کمبود آهن، خطر مرگ نوزادان را ۳۰ برابر افزایش می‌دهد.
کمبود ویتامین D
بنابر نتایج تحقیقات سال ٨٨، بیش از ٥٠ درصد افراد کمتر از ٤٠ سال کشور (٥٤ درصد زنان و ٣٦ درصد مردان کمتر از ٤٠ سال) دچار کمبود ویتامین D
بودند.
این کمبود در استان‌های گلستان، خراسان رضوی، فارس، بوشهر و آذربایجان شرقی تا ٥٤ درصد افزایش داشت.
سال ٩٠، انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور اعلام کرد که بیش از ٨٠ درصد مردم دچار کمبود ویتامین D هستند.
سال ٩٣ وزارت بهداشت هشدار داد که رشد ۶ برابری کمبود ویتامین D در کودکان ایرانی، خطری برای نسل آینده خواهد بود.
طبق ارزیابی در سال‌های ٨٠ تا ٩١، حدود ٤ درصد جمعیت ١٥ تا ٢٣ سال در کشور کمبود ویتامین D داشته‌اند که این رقم در سال ٩٣ به ٢٤ درصد افزایش یافته بود.
مصرف مواد مخدر
بنا بر نتیجه پیمایش ملی مصرف مواد مخدر که سال ١٣٩٠ در کشور انجام شد، یک میلیون و ٣٢٥ هزار نفر از جمعیت ایران دچار اعتیاد هستند و نرخ شیوع اعتیاد در کشور، ۲.۶۵ درصد برآورد شده است.
به طور متوسط در هر روز ١٠نفر در ایران بر اثر مصرف مواد مخدر جان خود را از دست می‌دهند.
سرطان
سال ٩٠، از ٣٨٠ مورد مرگ غیرطبیعی در کشور، ٣٠هزار مورد ناشی از سرطان بود.
عادت‌های بد غذایی دلیل ٣٠درصد از موارد سرطان در ایران است.
علت ١٩درصد سرطان‌های دستگاه گوارش در ایران، به دلیل تغذیه ناسالم است و ٣٥ درصد سرطان‌ها به‌دلیل عوارض مرتبط با چاقی و پرخوری است.
مطابق شاخص ASR (بروز موارد جدید بیماری در صدهزارنفر جمعیت) در ایران به ازای هر ١٠٠ هزار نفر، ١٢٨ زن و ١٣٤ مرد به یکی از انواع سرطان‌ها مبتلا هستند.
بنا بر نتیجه تحقیقات سال ١٣٩٣، ٤٦ درصد موارد مرگ در ایران به علت سرطان بوده است.
مرکز تحقیقات سرطان در سال ٩٠ اعلام کرد که روزانه حدود ١٠٥ نفر در ایران به علت سرطان جان خود را از دست می‌دهند.
سکته مغزی
از ٣٨٠ هزار مورد مرگ غیرطبیعی در کشور در سال ٩٠، ٤٣هزار مورد مربوط به سکته مغزی بود.
۵۰ درصد علت مرگ ایرانیان، سکته قلبی و مغزی است که سهم سکته مغزی از این عدد، ۱۵ درصد است.
سن سکته‌های قلبی و مغزی به کمتر از ۴۰سال رسیده است.
پرفشاری خون
٢۵درصد سکته‌های قلبی در ایران به‌دلیل پرفشاری خون ناشی از مصرف بی‌رویه نمک است.
١٠ میلیون نفر در کشور به فشار خون مبتلا هستند که نیمی از این افراد از بیماری خود بی‌خبرند.
سالانه ۸۳ هزار مرگ بر اثر فشار خون در کشور اتفاق می‌افتد.
سال ١٣٨٤ نتایج مطالعات انجام شده توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی و در گروه سنی ١٥ تا ٦٥ ساله، شیوع پرفشاری خون را ۱۲.۵ درصد گزارش کرد و در حال حاضر، این رقم به ١٩ درصد رسیده است.
پوکی استخوان
حدود ۵.۴ درصد مردان و ۸ درصد زنان ایرانی به پوکی استخوان مبتلا هستند.
١٧ درصد جمعیت ایران از بیماری پوکی استخوان رنج می‌برند و حدود ٣٠ درصد از جمعیت ٣٥ تا ٤٠ ساله در معرض پوکی استخوان قرار دارند.
ساکنان استان‌های شمالی، به خصوص مازندران و گلستان بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند و بیشترین جمعیت دارای پوکی استخوان نیز در این استان‌ها سکونت دارند.
میانگین سن پوکی استخوان در جهان ٧٠سال است اما این سن در ایران به ٣٥سال رسیده است.
بنا بر نتایج تحقیقات سال ١٣٩٣، از هر سه مرد ایرانی، یک نفر و نیمی از زنان ایرانی با پوکی استخوان مواجهند.
چاقی
به طور متوسط هر ایرانی، روزانه ٤٠٠ کیلوکالری اضافه دریافتی انرژی دارد.
از هر دونفر ایرانی یک نفر مبتلا به چاقی یا اضافه‌وزن است.
بیش از ٧٠درصد میانسالان چاق هستند یا اضافه‌وزن دارند.
٥٤درصد زنان و ٥٤درصد مردان ایرانی، دچار اضافه‌وزن یا چاقی هستند.
٣٠ الی ٥٠ درصد افراد بالای ٢٠ سال و ٦٠ درصد افراد بالای ٣٠ سال در ایران به افزایش وزن و چاقی دچارند و ۲۵ میلیون ایرانی در سن ۱۵ تا ۶۴ سالگی دچار اضافه وزن و چاقی هستند که از این تعداد، ٨ میلیون نفر مبتلا به چاقی و ١٧ میلیون نفر مبتلا به اضافه وزن هستند.
از مجموع ٨٠٠ مرگ روزانه در ایران ٣٠٠ مورد با تغذیه نامناسب مرتبط است.
طی ١٥ سال اخیر شمار افراد چاق در ایران از ١٣ درصد به ٣٢ درصد افزایش یافته است.
بنا بر گزارش ٢٠١٤ سازمان بهداشت جهانی درباره وضعیت میزان چاقی در ایران، از جمعیت ۸۰ میلیونی ایران، ۵۰ میلیون نفر با این معضل در ارتباط هستند.
١٩ میلیون نفر در کشور کم‌تحرک هستند و سالانه ۱۹ هزار مرگ به دلیل کم‌تحرکی در کشور اتفاق می‌افتد.
در ایران از هر ١٠ نفر چهار نفر کم تحرک و حدود سه نفر مبتلا به اضافه وزن هستند.
دیابت
بنا بر نتایج تحقیقات سال ١٣٩٣، دو درصد مرگ‌ها در کشور به علت دیابت است.
١٠ درصد جمعیت مبتلا به دیابت هستند که نیمی از این افراد از بیماری خود بی‌خبرند.
٣٥درصد موارد قطع عضو غیراز حوادث در کشور، مربوط به مبتلایان دیابت است.
روزانه ٥٠٠ نفر به جمع دیابتی‌های کشور اضافه می‌شود.
تا سال ١٤٠٩ تعداد مبتلایان دیابت در ایران بیش از دو برابر افزایش یافته و ایران در ردیف دومین کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا از نظر شمار دیابتی‌ها قرار می‌گیرد.
پرشمارترین عادات مضر تغذیه‌ای ایرانی‌ها
سرانه مصرف برنج در ایران
سرانه مصرف برنج در ایران ۳۶.۶ کیلوگرم در سال و ۷ برابر سرانه مصرف در اتحادیه اروپاست.
به طور متوسط هر فرد باید روزانه ۹۰ گرم برنج مصرف کند که درحال حاضر هر ایرانی به طور متوسط روزانه ۱۰۳ گرم برنج مصرف می‌کند.
سرانه مصرف نانسرانه روزانه مصرف نان در کشور حدود ٣٣٠ گرم است (حدود ١٢٠ کیلو در سال) که این رقم در کشورهای پیشرفته، ٣٠ الی ٥٠ کیلو در سال است.
تنزل سطح اقتصادی خانواده‌های ایرانی منجر به افزایش مصرف نان می‌شود چنان که بر اساس گزارش بانک‌مرکزی از بررسی بودجه خانوار، با وجود افزایش هزینه نان طی دهه گذشته، خانوارهای شغلی با گروه شغلی «کارگران ساده» بیشترین سهم مصرف نان را دارند و سالانه بیش از ١٢ درصد هزینه خوراک خود را صرف خرید نان می‌کنند در حالی که در خانوارهای شغلی با گروه شغلی «قانونگذاران، مقامات عالیرتبه و مدیران»، کمی بیش از ٢ درصد هزینه مربوط به خوراک، برای خرید نان صرف می‌شود.
سالانه در ایران حدود ٢٥ میلیارد عدد قرص نان تولید می‌شود و مصرف سرانه نان در ایران، دو برابر بیشتر از اتحادیه اروپاست.
سرانه مصرف نمک
مردم ایران، روزانه ١٠ الی ١٢ گرم نمک مصرف می‌کنند که حدود ٥ گرم از نمک مصرفی روزانه، از طریق نان دریافت می‌شود.
میزان استاندارد مصرف نمک، ٤ تا ٥ گرم در روز است اما سرانه مصرف نمک در ایران حدود دو برابربیشتر از میانگین جهانی است.
سرانه مصرف نوشابه
هر ایرانی سالانه ٤٢ لیتر نوشابه می‌خورد. سرانه مصرف نوشابه در ایران ٤ برابر میانگین جهانی است و ایرانی‌ها، سالانه حدود ٣ میلیارد تومان نوشابه می‌خرند.
هر لیوان نوشابه معادل مصرف ١٠ قاشق شکر است و حدود ٢٥٠ کیلو کالری انرژی دارد و مصرف روزانه یک قوطی نوشابه (٣٠٠ میلی‌گرم)، ظرف یک سال ٧ کیلو اضافه وزن به همراه دارد.
در ۲۰ سال اخیر مصرف نوشابه‌های گازدار در کشور حدود ۱۵ درصد افزایش داشته و گفته می‌شود که ایران، چهارمین کشور مصرف‌کننده نوشابه در جهان است.
سیگار
سالانه بیش از ١٨ هزار‌میلیارد تومان (روزانه ٥ میلیارد تومان) دخانیات درکشور مصرف می‌شود و وزارت بهداشت سالانه بیش از ٤٠ هزار‌میلیارد تومان برای درمان بیماری‌های مرتبط با مصرف دخانیات هزینه می‌کند.
۴درصد مردم ایران، قلیان و حدود ١٥ میلیون نفر درکشور سیگار می‌کشند و هر‌سال ٥٠ الی ٦٥هزار نفر به دلیل مصرف دخانیات جان‌شان را از دست می‌دهند.
٥٠ درصد علت مرگ ناشی از سکته‌های قلبی و مغزی، ٩٠درصد مشکلات ریوی، ٨٠درصد برونشیت‌های مزمن و ٢٥درصد سایر بیماری‌ها مربوط به مصرف دخانیات است.
شیوع سرطان ریه در ایران، در مردان سیگاری ٢٣برابر و در زنان سیگاری ١٣برابر جامعه عمومی غیرسیگاری است.
فست‌فود
ایرانی‌ها سالانه ۱۱ هزار میلیارد تومان برای خوردن فست‌فود هزینه می‌کنند.
سرانه مصرف روغن
هر ایرانی روزانه ٤٦ گرم روغن مصرف می‌کند. سرانه مصرف روغن هر ایرانی سالانه ٣ کیلوگرم افزایش پیدا می‌کند در حالی که میزان توصیه‌شده روغن، مصرف روزانه ٣٥ گرم و میانگین سرانه مصرف روغن دنیا ١٢ کیلوگرم است. سرانه مصرف روغن در ایران ٣٠درصد بیشتر از میانگین جهانی است.
سرانه مصرف قند و شکر
سرانه مصرف شکر هر ایرانی، روزانه حدود ٦٦ گرم و سالانه بیش از ٣٣ کیلوگرم است.
در حالی که حد مجاز مصرف شکر، روزانه ٢٥ گرم و سرانه مصرف روزانه شکر در جهان، ٤٠ گرم است، ایرانی‌ها بیش از ٢ برابر میانگین جهانی شکر مصرف می‌کنند.
بیشترین میزان قند و شکر دریافتی ایرانی‌ها از مصرف نوشابه‌های گازدار است.
یک آبمیوه صنعتی ٢٥ گرم شکر دارد و هر لیوان نوشابه معادل ١٠ قاشق غذاخوری شکر است.
کم شمار‌ترین عادات مفید تغذیه‌ای ایرانی‌ها
سرانه مصرف تخم مرغ
سرانه مصرف سالانه تخم‌مرغ در ایران ٨ الی ٩ کیلوگرم است که این رقم، یک‌سوم سرانه مصرف کشورهای پیشرفته است.
سرانه مصرف شیر و لبنیات
با احتساب سرانه مصرف سالانه ٩١ کیلوگرم شیر در ایران، سرانه روزانه مصرف شیر در کشور، ١١٣ گرم است که سرانه مصرف سالانه در اروپا ٣٠٠ الی ٥٠٠ کیلوگرم برآورد می‌شود.
در حالی که هرم غذایی روزانه یک انسان بالغ باید حدود ٢٥٠ گرم لبنیات داشته باشد، از هر ۱۰ ایرانی فقط چهار نفر شیر و لبنیات به مقدار کافی دریافت می‌کنند و ایران از نظر سرانه مصرف شیر، در آخرین رده‌های جدول جهانی قرار دارد.
در حالی که یک فرد بالغ، روزانه به ١٢٠٠ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارد، میانگین کلسیم دریافتی روزانه جمعیت ایران، در سال ١٣٩١ و براساس اطلاعات ترازنامه خوراکی حدود ٦٥٨ میلی‌گرم برآورد شده است.
قرار بود تا پایان برنامه چهارم توسعه (١٣٨٩ – ١٣٨٤) سرانه مصرف شیر به ١٦٠ کیلوگرم در سال افزایش یابد، اما نتایج تحقیقات سال ١٣٩٣ نشان داد که مصرف سرانه شیر در اقشار کم‌درآمد، سالانه ۱۲.۳ کیلوگرم و در اقشار پردرآمد ۲۳.۸ کیلوگرم است.
سرانه مصرف ماهی
حداکثر مصرف سرانه ماهی در ایران، سالانه ٧ کیلوگرم است که این رقم در جهان به ١٨ کیلو می‌رسد و در کشورهای توسعه‌یافته، میانگین مصرف سرانه ماهی ٢٨ کیلوگرم و در برخی کشورها ٧٠ کیلوگرم است.
سرانه مصرف میوه و سبزی
فقط ١٢ درصد ایرانی‌ها روزانه ٥ واحد میوه و سبزی می‌خورند. سرانه سالانه مصرف میوه و سبزی در ایران، ٣٠ کیلوگرم و این رقم در جهان ١٢٠ کیلوگرم است.
بیش از ١٧میلیون ایرانی از عوارض کمبود مصرف میوه و سبزی رنج می‌برند و از هر ١٠ ایرانی، فقط یک نفر در طول روز به اندازه کافی میوه و سبزی مصرف می‌کند.
بنا بر نتایج تحقیقات سال ١٣٩٣، ٨٨ درصد ایرانی‌ها و حدود ٤٧ میلیون نفر از جمعیت کشور مصرف روزانه پنج واحد میوه و سبزی را ندارند.
سرانه سالانه مصرف میوه در اقشار کم‌درآمد ۱۰۴.۸ کیلوگرم اما در اقشار پردرآمد ۳۴۹.۸ کیلوگرم است.
