19 دی ماه بود که خبر فوت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در رسانه‌ها منتشر شد.
پس از انتشار این خبر خانواده رفسنجانی بلافاصله با انتقال پیکر آیت‌الله به جماران، پذیرای همدردی مردم و مسئولان با این مصیبت شدند اما نکته قابل توجه این بود که در این بازه زمانی، مهدی هاشمی هم با گرفتن مرخصی از زندان خود را به جمع خانواده رساند و تا امروز هم که 11 روز از فوت آیت‌الله رفسنجانی می‌گذرد، در مرخصی به سر می‌برد.
اما سؤال اینجاست که در چنین شرایطی و زمانی که برای اقوام درجه یک متهم واقعه ناگواری همچون فوت رخ می‌دهد، قانون با چند روز مرخصی برای متهم موافقت کرده است.
بر اساس تبصره 4 آیین نامه سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور کلیه محکومان به استثنای مشمولین ماده 221 در صورت ازدواج یا فوت یکی از بستگان درجه یک آن‌ها (پدر، مادر، فرزند، همسر، برادر، خواهر) بدون لحاظ شرایط مذکور در این ماده از یک نوبت مرخصی بهره‌مند می‌شوند.
حالا این سؤال مطرح میشود که عنوان «یک نوبت» که در آئین نامه سازمان زندان‌ها به آن اشاره شده شامل چند روز است؟
بر اساس ماده 520 آیین دادرسی کیفری محکومان می‌توانند در صورت رعایت ضوابط و مقررات زندان و مشارکت در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم پس از سپردن تأمین مناسب، ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شوند.
در موارد بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول یا همسر و یا ازدواج فرزندان، زندانی می‌تواند به تشخیص دادستان حداکثر تا 5 روز از مرخصی استفاده کند.
این در حالی است که در ماده 215 آیین نامه سازمان زندان‌ها در خصوص میزان مرخصی چنین آمده است:
الف ـ به محکومان حبس جرائم غیرعمدی و محکومانی که صرفاً به دلیل عدم پرداخت جزای نقدی، دیه و یا محکومیت‌های مالی غیرکیفری در زندان نگهداری می‌شوند در صورت کسب امتیازات لازم به ازای هر دو ماه، سه تا پنج روز مرخصی تشویقی اعطاء میشود.
ب ـ به محکومین سایر جرائم که امتیازات لازم را کسب کنند در صورت فقدان سابقه محکومیت در جرائم عمدی به ازای هر سه ماه و در صورت وجود سابقه محکومیت در جرائم عمدی به ازای هر چهار ماه، سه تا پنج روز مرخصی تشویقی اعطاء میشود.
ج ـ زنان سرپرست خانوار و مادران دارای فرزند کمتر از ده سال در صورت کسب امتیازات لازم و فقدان سابقه عمدی محکومیت به ازای هر دو ماه سه تا پنج روز مرخصی تشویقی اعطاء میشود.
د ـ کسب امتیاز بیشتر از سقف تعیین شده، موجب تمدید مرخصی تشویقی برای زندانیان محکوم در پایان هر دوره مرخصی خواهد بود. تعیین مدت تمدید مرخصی به عهده شورای طبقه‌بندی بوده و در هر صورت نباید این مدت بیشتر از سقف مرخصی در هر دوره باشد.
ه ـ چنانچه فاصله محل سکونت زندانی تا محل تحمل کیفر وی بیش از صد کیلومتر باشد، به تشخیص شورای طبقه‌بندی و به تناسب فاصله راه بین یک تا چهار روز برای ایاب‌وذهاب به مدت مرخصی افزوده خواهد شد.
همچنین در ماده 225 این آیین نامه عنوان شده که مدت مرخصی زندانیان جزء مدت محکومیت آن‌ها محسوب شده، اما در صورت غیبت، ایام غیبت جزء مدت محکومیت احتساب نمی‌شود و چنانچه زندانی پس از اعطای مرخصی غیبت کند علاوه بر مجازات قانونی برای بار اول به مدت 6 ماه و برای بار دوم یک سال و برای نوبت سوم تا پایان مدت محکومیت از مرخصی محروم خواهد شد و در صورتی که زندانی پس از پایان مرخصی به زندان مراجعت نکند و توسط مأمورین دستگیر و تحویل زندان شود تا پایان مدت محکومیت از مرخصی محروم خواهد شد.
بر اساس ماده 228 آیین نامه سازمان زندان‌ها چنانچه زندانی در خاتمه مدت مرخصی به زندان مراجعه نکند، رئیس زندان باید ضمن اقدام لازم برای دستگیری زندانی و عودت وی به زندان مراتب غیبت را بلافاصله برای تشریفات مربوط به ضبط تأمین مأخوذه به مقام قضایی مربوط اعلام کند.
مقام قضایی ذیربط نیز باید نتیجه اقدامات مربوط به ضبط تأمین مأخوذه را برای درج در پرونده به زندان منعکس کند.
این در حالی است که یک منبع آگاه در گفت‌وگو با خبرنگار قضایی فارس اظهار داشت: زمانی که یک متهم با اطلاع دستگاه‌های ذیربط بیش از مدت مقرر در مرخصی به سر ببرد، این احتمال وجود دارد که مرخصی وی تمدید شده باشد.
