امروز (سه‌شنبه) دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، رکس تیلرسون (Rex Tillerson)، مدیر عامل و رئیس غول نفتی اکسون‌موبیل (ExxonMobil) را به عنوان وزیر خارجه و دیپلمات ارشد کشور در دولت آتی معرفی خواهد کرد.
این انتخاب که از هفته گذشته در صفحه رسانه‌ها قرار گرفت از چند جهت منحصربفرد بوده و انتظار می‌رود که نمایندگان سنای آمریکا مباحث زیادی را حین تأیید این گزینه مطرح کنند.
یکی از مهمترین واقعیت‌ها درباره تیلرسون این است که وی از سال 1975 تاکنون یعنی در چهل سال گذشته هیچ کار دولتی انجام نداده و در حقیقت به غیر از اکسون در جای دیگری فعالیت نکرده است.
البته انتخاب وزیر خارجه از بخش خصوصی بی‌سابقه نبوده است. وقتی رونالد ریگان به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد جرج شولتز (George Shultz) مدیر سابق شرکت بچتل (Brchtrl) را به عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی انتخاب کرد. اما شولتز پیش از آن به عنوان وزیر کار و وزیر خزانه‌داری نیز فعالیت کرده بود.
اما روابط تیلرسون با روسیه بیشترین عامل نگرانی منتقدان وی در آمریکا بوده است. در چند روز گذشته، قانونگذاران جمهوری‌خواه و دموکرات هشدار داده‌اند که تیلرسون به دلیل دو دهه روابط نزدیک با روسیه و ولادیمیر پوتین، که منجر به دریافت «نشان دوستی» دولت روسیه در سال 2013 نیز شد، محل بحث و مداقه بسیار خواهد بود.
جلسات استماع سنا همچنین بر روی معاملات اکسون‌موبیل با مسکو نیز متمرکز خواهد بود. این شرکت میلیاردها دلار قراردادهای نفتی با روسیه دارد و این قراردادها تنها در صورتی جریان خواهند یافت که آمریکا تحریمها علیه مسکو پس از رویدادهای اوکراین و الحاق کریمه را بردارد. برخی معتقدند منافع تیلرسون در صنعت انرژی روسیه می‌تواند منجر به تضاد منافع وی به عنوان یک مرد نفتی با نقشش در ریاست دستگاه دیپلماسی شود.
تیلرسون درباره تحریمها نیز به صورت علنی اظهار بدبینی کرده است، تحریم‌هایی که منجر به توقف بزرگترین پروژه اکسون‌موبیل در روسیه شامل توافقی ده‌ها میلیارد دلاری برای اکتشاف و استخراج نفت در سیبری، شد.
در هفته‌های گذشته نام افراد مختلفی به عنوان گزینه ترامپ برای وزارت خارجه مطرح شده بود. رودی جولیانی، شهردار سابق نیویورک، و میت رامنی، فرماندار سابق ماساچوست، از جمله این نام‌ها بودند اما لیست در حال تغییر وی شامل افرادی چون سناتور باب کورکر، جمهوری‌خواه ایالت تنسی؛ دیوید اچ. پتراوس، ژنرال سابق ارتش و رئیس پیشین سیا؛ و جان ام. هانتسمن، فرماندار سابق یوتا نیز می‌شد. وجه مشترک بیشتر این افراد نظرات منفی‌شان درباره ایران بود. جولیانی حتی در نشست‌های منافقین شرکت کرده و به سخنرانی می‌پرداخت.
اما تنها اظهارنظر رسمی که از تیلرسون درباره ایران شده سخنان وی درباره لزوم مد نظر قرار دادن ایران در معادلات سرمایه‌گذاری اکسون‌موبیل بود. تیلرسون در مصاحبه‌ای در ماه مارس با شبکه خبری سی‌ان‌بی‌سی، اعلام کرد که ایران را علی‌رغم تحریم‌های آمریکا بازاری جذاب برای اکسون‌موبیل می‌داند، وی گفت:
شرکت‌های آمریکایی به مانند شرکت ما هنوز نمی‌توانند با ایران معامله تجاری بکنند. بسیاری از رقبای اروپایی ما وارد شده و به صورت فعالانه به کار مشغولند. من این را نمی‌دانستم - اینکه ما در موقعیت خوبی قرار نداریم. ما به همین دلیل هیچگاه یک سرمایه‌گذاری بزرگ در ایران انجام ندادیم. و من نمی‌دانم که ایرانی‌ها امروز تغییر کرده‌اند یا نه. ما مجبوریم که منتظر مانده و ببینیم .... اما همچنین خیلی وقت پیش یاد گرفتم که گاهی اوقات اولین بودن لزوما بهترین بودن نیست. ما منتظر می‌مانیم تا ببینیم آیا وضعیت برای شرکت‌های آمریکایی باز می‌شود. ما یقینا نگاهی خواهیم انداخت زیرا [ایران] کشوری با منابع عظیم است.
البته نمی‌توان خوشبین بود که تیلرسون ایده‌هایش به عنوان رئیس شرکت اکسون‌موبیل را به وزارت خارجه نیز ببرد. سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران حتی با تغییر دولت‌ها نیز دستخوش تحول عمیق نمی‌شود و با توجه به اظهارات دونالد ترامپ و همچنین چهره‌های سیاست خارجی نزدیک به وی می‌توان انتظار داشت که وی رویکردی به مانند اسلاف خود در پیش گرفته و حربه تحریمها به عنوان ابزاری علیه ایران را همچنان تقویت کند.
