: چندسالی است که عزاداری های امام حسین(ع) نسبت به یکی دو دهه پیش و قبل تر آن با سبک های جدیدی که در خواندن اشعار و سینه زنی پدید آمده، متفاوت شده است. این تفاوت تا جایی رسیده است که خیلی ها مداحان را یا مداح سنتی می دانند یا مداح جدید. این وسط مداحان جدید که اکثرا جوان و زیر ۴۰ سال هستند گاها به خاطر سبک مداحی و مدل سینه زنی شان مورد انتقاد از سوی محافل مختلف قرار می گیرند.
در بین این مداحان حاج عبدالرضا هلالی تقریبا از همه پرسروصداتر و معروف تر است و طرح یکسری از سوالات و انتقادات و جواب های او می توانست نگاه این نسل جدید را بهتر معرفی کند. با هلالی در شب ششم محرم و در هیات الرضا قرار مصاحبه گذاشتیم.
قرار بود قبل از شروع مراسم با او گفت و گو کنیم که به دلایلی این اتفاق رخ نداد و گفت و گوی ما به بعد از عزاداری موکول شد. پس از نزدیک به دو ساعت عزاداری، هلالی در حالی مقابل ما نشست که به شدت خسته بود مصاحبه را انجام داد.
می خواستیم گفت و گو خیلی مفصل تر از این باشد ولی خستگی زیاد هلالی و اینکه قرار بود در مراسم دیگری هم حضور پیدا کند، مجابمان کرد تا جای ممکن گفت و گو را مختصر کنیم. به هر حال در ادامه متن کامل صحبت های ما با هلالی را می خوانید.
اولین نکته ای که به نظرم مهم است در مورد آن صحبت کنیم این است که در مداحی مضمون آنچه خوانده می شود اولویت دارد یا شور و هیجان ایجاد کردن و به گریه درآوردن مستمع؟
- در طی این سال ها با توجه به اشعار و مضامین قوی و قدرتمندی که در حوزه اهل بیت ارائه شده توقع و انتظار مستمعین هم خیلی بالا رفته، تا حدی که نمی توان با مضامین سطحی یا خدای نکرده دم دستی عرض ادب کرده و آن حالت حزن و اندوه را ایجاد کرد. بنابراین مضامین قوی که الحمدلله کم هم نیست در اولویت هستند و در سایه این مضامین بلند و بعضی امور مهم دیگر است که می توان حالت بکا را ایجاد کرد.
شنیده اید که خیلی ها می گویند مداحان بیشتر هدفشان شور دادن به جوانان است حتی اگر خیلی هم با شعور همراه نباشد؟
- بله، خب خیلی بهتر و کامل تر است اگر این شور با شعور همراه شود ولی همان شور خالی هم اثر خودش را می گذارد. خیلی اوقات همین مجالس باعثمی شود جوان میلی به گناه پیدا نکند و سعی کند خودش را به امام حسین(ع) و راه ایشان نزدیک کند و کارهایی انجام دهد که اهل بیت(س) می پسندند.
حضور جوانان در این جلسات اثرات خاص خودش را می گذارد و حتی صرفا حضورشان به تنهایی می تواند اثرات وضعی مناسبی روی آنها بگذارد. روایت داریم که در زمان پیامبر(ص) شخصی بوده که همیشه پشت پیامبر نماز می خوانده، اصحاب به پیامبر می گویند این آدم هم گناه می کند و هم پیش شما نماز می خواند. پیامبر فرمودند همین نماز او را نجات خواهد داد. تمسک جستن این جوانان به اهل بیت(س) اگر حتی در حد همین چند دقیقه سینه ای که می زنند باشد باز هم باارزش است.
اگر تا این اندازه مطمئنید که این مجالس همیشه حداقل تاثیر خودشان را روی یک جوان می گذارد پس چرا اینقدر به دنبال ایجاد شور و هیجان بین جوانان در هیات ها هستید؟
- اشتباه نکنید ما شور و هیجان ایجاد نمی کنیم. اسم امام حسین(ع) است که شور دارد. حرکت و ایستادگی امام مقابل ظلم است که هیجان دارد. شما ناخودآگاه شیفته چنین آدمی می شوید. کسی که حاضر نیست مقابل ستم سر خم کند.
خیلی ها به خوبی به یاد دارند که دهه ۶۰ و ۷۰ و حتی قبل تر از آن نوع سوگواری کردن برای امام حسین(ع) خیلی متفاوت تر از امروز بود. هروله کردن که به نوعی سینه زنی شورانگیز و ریتم دار هیات های امروزی است در آن زمان خیلی دیده نمی شد. مجالس سنتی تر و با قاعده های مشخص تری بود. چرا در چند سال اخیر اینقدر مجالس عزاداری متفاوت شده است؟
- دلیل اصلی اش عوض شدن زمانه است. شما نگاه کنید متاسفانه الان جوانان ما را چه راحت با این همه ابزارهای خوش آب و رنگ ضددینی و فرهنگی گمراه می کنند. تنها جایی که توانسته و می تواند جوان ها را در خانه خدا و دین واهل بیت(س) نگه دارد، همین هیات های عزاداری است.
دقیقا بر پایه همین تصور هم خیلی ها می گویند مداحان برای اینکه جوانان را جذب این مجالس کنند یکسری بدعت ها در روایات دینی می گذارند. مثلا می خواهند مجلس سوزناکتری داشته باشند در واقعیات حوادثکربلا و آدم های مهم آن مثل حضرت زینب(س) و حضرت رقیه(س) روایاتی غیرواقعی عرضه می کنند.
- در این مواقع باید به مراجع و علمای دینی مراجعه کرد.
مداحان هم زمانی که می خواهند روایت و حادثه ای را در مجالس شان بیان کنند به مراجع و علمای دینی رجوع می کنند؟ چون خیلی ها می گویند مداحان این کار را نمی کنند.
- بله ۱۰۰ درصد. محال ممکن است که مداحان از علما و مراجع دور باشند. حداقل من ذاکر اهل بیتی نمی شناسم که این ارتباط را نداشته باشد. اکثر این روضه ها از کتب و مقاتلی است که موجود و مورد تایید علما است. از طرفی همه نظرها و خواسته های مردم هم برای مان مهم نیست. درست است که اهل بیت متعلق به همه مردم هستند ولی هر کسی حق اظهار نظر در مورد این عزیزان را ندارد. البته گاهی زبان حال گفته می شود که قضیه اش با روایات فرق می کند.
شما به عنوان یک مداح چقدر با فضای موسیقی و هنر امروز آشنایی دارید؟ اصلا نیازی است که به این حوزه ها هم اشراف داشته باشید؟
- امروز عصر ارتباطات و فناوری است. می توان با یک جست و جوی چند دقیقه در اینترنت از فضاها و اتفاقات مختلف داخل و خارج کشور اطلاع پیدا کرد. فضای موسیقی هم از این قضیه مستثنا نیست و با توجه به اینکه بخشی از زمان زندگی ام به کار با اینترنت و ارتباط با فضای مجازی می گذرد از حال و هوای این روزهای موسیقی و هنر بی خبر نیستم. البته با توجه به ارتباطاتی که به واسطه نوکری اهل بیت برایم ایجاد شده بسیاری از دوستان حوزه موسیقی و هنر به بنده لطف داشته و در مجالس ما شرکت می کنند که با برخی از آنها رفیق هستیم. اینها موجب شده با فضای هنر آشنایی اجمالی داشته باشم ولی به دلیل مشغله زیاد
این آشنایی تخصصی نیست.
پس حتما می دانید که در سال های اخیر خیلی از شعرهای مذهبی مداحان ما در مجالس عزاداری با استفاده از موسیقی های روز خوانده می شوند و آهنگ و ریتم خیلی از مداحی ها برگرفته از آثار خوانندگان موسیقی پاپ است. با استفاده از این ریتم و آهنگ ها موافقید؟
- به هر حال کار برای اهل بیت(س) زوایا و وجوه مختلفی دارد. کاری که برای اهل بیت باشد از نظر من مقدس است و خیلی نمی توان در این خصوص به راحتی مهر موافقت یا مخالفت زد. به نظرم هر هنری اعم از ساخت فیلم و سریال و موسیقی اگر در مسیر اهل بیت(س) باشد و به هنجارهای دینی و اجتماعی آسیب نرساند اشکال ندارد. چهارچوب این مسیر دین و هنجارهای تعریف شده جامعه اسلامی است.
یعنی اگر مداحی مثل آقای کویتی پور مداحی اش را با موسیقی پاپ تلفیق کند اتفاق ناخوشایند و برخورنده ای محسوب نمی شود؟
- اتفاقا به نظرم اگر تلفیق کار مداحی با موسیقی های مورد تایید و چارچوبی که عرض کردم ودر راستای تبلیغ و نشر معارف اهل بیت(س) باشد می تواند آثار مثبتی هم داشته باشد که این اصلا بد نیست.
شنیده های ما از پدرها و پدربزرگ های مان نشان می دهد در گذشته خواندن روضه برای اهل بیت و گریستن برای مصائب آنها و در نهایت یک سینه زنی ملایم و کوتاه به نوعی کفایت می کرد و مداح و مستمع را به فیض کافی می رساند اما امروز ما کمتر هیاتی را می بینیم که در آن آدم ها پیراهن خود را درنیاورند و سینه زنی های آنچنانی و بر صورت زدن های زیاد نداشته باشند. گاها این سینه زنی ها با شکسته شدن سر و جراحت به بدن و از هوش رفتن و غیره همراه می شود در حالی که نص صریح قرآن است که این بدن امانت خداوند است و بشر حق ندارد به آن آسیب بزند. واقعا این مدل سینه زنی لازم است؟
- ببینید وقتی حضرت عباس(ع) وارد میدان جنگ در کربلا شد پیراهن خودش را از تنش درآورد و فریاد زد: «انا مجنون الحسین»، آنجا هم خیمه گاه سید الشهدا(ع) بوده است. این کار به نوعی به دل دشمن زدن است. ما مجنون امام حسینیم اما جنون ما با عشق و معرفت و شور و شعور همراه است. وقتی ۷۲ نفر در مقابل آن همه لشگر می ایستند فقط عشق می تواند کارشان را توجیه کند نه عقل. داستان عشق به امام حسین(ع) چیزی فراتر از شعور و درک دنیایی ماست.
خب مسئله اینجاست که این سینه زنی های پرشور را من و شما می فهمیم و دوستش داریم ولی مثلا این سبک عزاداری را غربی ها در رسانه های خود و برای مردمی که شاید این عشق را نشناسند در بوق و کرنا می کنند که مسلمانان سر خود را می شکنند یا مثلا برهنه عزاداری می کنند و چنیند و چنانند …
- نگاه دشمن ذره ای برای ما اهمیت ندارد. نه تعریف کردن آنها برای ما مهم است و نه لعن و نفرین شان. وقتی می دانم عشق به امام حسین(ع) و اهل بیت مثل یک تکه طلا در دست من است همه دنیا هم که طلا شود من آن تکه را از دست نخواهم داد. علما و مراجع و بزرگان ما می گویندکه این علم عزاداری باید همیشه بالا بماند و حفظ شود. وظیفه من به عنوان مداح هم این است که در حفظ این پرچم و عزاداری بکوشم. ما به امام حسین(ع) اعتقاد داریم، راهش را همیشگی می دانیم پس غصه هیچ چیزی را نمی خوریم ونگران هیچ حرفی هم نیستیم. شما نگاه کنید همین راه جاویدان شهیدان کربلا خیلی ها را در دنیا تحت تاثیر قرار داده است،
راه دوری هم نمی روم، به انقلاب اسلامی خودمان نگاه کنید، غیر از این است که ریشه و علتش همین تعالیم کربلایی است؟ شهدای ما در جنگ با چه شعاری شهید می شدند؟ غیر از این است که همه آنها عاشق امام حسین(ع) و اهل بیت(س) بودند؟
و مداحانی مثل عبدالرضا هلالی می خواهند جوانانی که ممکن است با ابزار فرهنگی بیگانه گمراه شوند را به این مجالس بکشانند؟
- بله. ما این جمع شدن و جمع بودن جوان های عاشق اهل بیت را می خواهیم و مطمئن باشید دشمن ما و رسانه های خارجی از همین جمع بودن، لخت شدن، سینه زدن و از این عزاداری و توسل جوان ها به دستگاه اهل بیت(س) می ترسند. دشمن هم فهمیده که اگر بخواهد این عزاداری ها را ضعیف کند باید به هر طریقی مداحان و علمای دینی را بکوبد ولی الحمدلله نه تنها موفق نشده بلکه ما سیر رو به جلویی هم پیدا کرده ایم. هیات ها هر روز پر رونق تر و شلوغ تر و گریه ها و سینه زنی ها بیشتر و بیشتر می شود. همه اینها هم از برکات امام حسین(ع) و اهل بیت(س) است و باید این نعمت را قدر بدانیم.
یک نکته عجیبی که همیشه وجود دارد این است که در هیات ها چه در ایام سوگواری و چه در ایام عید و شادی همیشه مصائب امام حسین(ع) گفته می شود. انگار ذکر وقایع عاشورا مخصوص محرم و صفر نیست و همیشگی است. چرا این اتفاق می افتد؟
- کف زدن وشادی کردن برای اهل بیت(س) با شادی کردن در عروسی و مجالس معمولی فرق می کند. کف زدن ما معرفتی است و هیچ فرقی با سینه زنی های مان ندارد. در روایات داریم که وقتی امام حسین(ع) به دنیا می آیند اعضای خانواده گریه می کنند. کجای دنیا سراغ دارید با تولد فرزند صحیح و سالمی که خداوند به خانواده اش عطا کرده، افراد خانواده گریه کنند؟ از همان اول همه می دانستند که امام حسین(ع) قرار است در راه خدا شهید شود. منظورم این است آن چیزی که در ذهن ما در مورد امام حسین(ع) وجود دارد با همه چیز فرق می کند.
شادی و غم اهل بیت(س) هم با همه شادی ها و غم های دیگر فرق می کحند. کدام غم را سراغ دارید که ۱۴۰۰ سال برایش اشک بریزند و سینه بزنند. حتی عزیزترین افراد خانواده هم که می میرد نهایتا غصه اش تا شب ۴۰ یا سالگرد ادامه پیدا می کند. کدام غم را سراغ دارید که آدم ها برایش جان دهند و بمیرند؟ ما از همه اینها باید درس و عبرت بگیریم. برای آینده مان، برای امروزمان، یزید آن زمان قرن هاست مرده ولی الان ما یزیدهای فراوانی در جهان داریم که برای مبارزه با آنها باید راه امام حسین(ع) را پیش بگیریم.
فکر می کنید چرا در سال های اخیر پای برخی مداحان به مسائلی غیر از مداحی اهل بیت(س) و در حوزه های اجتماعی و سیاسی جامعه باز شده است؟ اتفاقی که قبلا به ندرت می افتاد.
- عزاداری ما نباید اینگونه باشد که برای امام حسین(ع) گریه کنیم و سینه بزنیم و بعد هم به خانه مان برویم و دیگر هیچ. باید این عزاداری روی ما تاثیر بگذارد. امام حسین(ع) ما جدا از سیاست نبوده است. ایشان قبل از اینکه شهید شوند یک سیاستمدار توانان بوده اند. اما حسین(ع) از مردم فهم و آگاهی می خواهد تا راهش را بهتر بشناسند. من امروز سرم را هم برای امام حسین(ع) شکستم، بعد چه می شود؟ ما که نباید بی تفاوت باشیم. جدا از آن اثرات وضعی باید نشان دهیم که این عزاداری ها در زندگی شخصی مان هم تاثیر خودش را می گذارد.
به اذعان خیلی ها شما در بین مداحان صدای خیلی خوبی دارید. چه شدکه تصمیم گرفتید مداح شوید نه خواننده؟
- لزوما هر کسی که صدای خوبی دارد خواننده نمی شود. از طرفی صدای خوب تنها جزیی از مداحی است، مداحی یک وادی دیگری است. مداح در مسیر بیان حقایق و نشر معارف اهل بیت قدم گذاشته و یک مداح خوب باید شرایط مختلفی داشته باشد. از حال عبادی گرفته تا رفتار و سکنات و باقی مسائل. در مورد خودم هم اگر عنایتی شده به برکت نگاه حضرات معصومین(س) بوده و نمکی که آنها داده اند و این صدا جز برای خواندن در رثای اهل بیت(س) دل پسند نخواهد بود.
جدیدا خیلی باب شده که می گویند فلانی سبک عبدالرضا هلالی را دوست دارد یا مثلا از سبک مداحی او خوشش نمی آید. یعنی مداحی یک حالت ژانرگونه پیدا کرده است. این وسط طرفداران و مخالفان این سبک ها هم خیلی زیاد هستند، به نظرت اصلا به وجود آمدن این همه گونه مختلف برای مداحی اتفاق خوبی است؟
- قطعا. به هر حال مردم سلیقه ها و علایق گوناگون دارند وما باید به این علاقه احترام بگذاریم. یکی از سبک و روش مداحی من خوشش می آید، یکی از سبک و روش حاج منصور ارضی و مثلا یکی هم به شورهای مرحوم سید جواد ذاکر علاقه دارد. ولی ما هم کمبودها و نقص هایی داریم که باید همه به هم کمک کنیم تا این کمبودها و نقص ها رفع شود. الان دیگر وقت کوبیدن همدیگر نیست. راه و هدف مشترک همه ما حفظ و نشر راه امام حسین(ع) است. به همین دلیل باید تلاش کنیم با گرفتن دست همدیگر کم و کاستی ها را برطرف کنیم نه اینکه به هر طریقی چوب لای چرخ هم بگذاریم.
آرزوی حاج عبدالرضا هلالی؟
- ایشالا روزی برسد که میلیون ها نفر به نیت عزاداری برای امام حسین (ع) دور هم جمع شوند، نه فقط در کربلا و ایران بلکه در سراسر جهان.
