ایران هنوز صهیونیست‌ها را برای پاسخ به ترور اسماعیل هنیه در ابهام نگه داشته است. غربی‌ها در تمام این ۱۰ روز بعد از ترور هنیه در ایران، ضمن اینکه گمانه‌زنی‌هایی درمورد پاسخ ایران مطرح می‌کردند، در پیام‌های مستقیم و غیرمستقیم خود از لزوم خویشتن‌داری ایران می‌گفتند.
مقامات اروپایی و آمریکایی البته تلاش کردند میانجی‌گری‌هایی برای جلوگیری از پاسخ ایران به رژیم انجام دهند. در همین راستا نیز از زمان ترور اسماعیل هنیه، نزدیک به ۱۶ مقام اروپایی و منطقه‌ای با علی‌باقری، سرپرست وزارت خارجه، تماس‌هایی برقرار کردند؛ که البته در میان آنها نام دبیرکل سازمان ملل هم دیده می‌شود.
روز چهارشنبه نیز مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز در تماس تلفنی با مسعود پزشکیان صحبت‌هایی پیرامون پاسخ ایران به اقدام رژیم مطرح کرد.
مکرون در جست‌وجوی نقش کلیدی در منطقه
مکرون علاقه زیادی دارد تا نقش تعیین‌کننده در تنش‌های منطقه‌ای ایفا کند. به همین منظور نیز رئیس‌جمهور فرانسه، تلاش کرد در تماس تلفنی که با رئیس‌جمهور ایران و نتانیاهو داشته است، از خطر وقوع یک جنگ منطقه‌ای صحبت کند.
برمبنای اطلاعیه‌ای که کاخ الیزه منتشر کرده است، مکرون در تماس تلفنی با نتانیاهو، به این موضوع اشاره کرده که «همان‌طور که از رئیس‌جمهور ایران خواسته از اقدامات تلافی‌جویانه که مردم و ثبات منطقه را به خطر می‌اندازد اجتناب کند، از نخست‌وزیر اسرائیل هم خواست تا همین رویکرد را اتخاذ کند.» و البته تاکید هم کرد که فرانسه برای به نتیجه رسیدن راه‌حل ۲ دولتی در سرزمین‌های اشغالی، اقدام خواهد کرد. در یک سمت این درگیری در غزه، حزب‌الله لبنان نیز حضور دارد که البته برای فرانسه اهمیت زیادی دارد. مکرون در تماس تلفنی خود با نتانیاهو به این موضوع هم اشاره کرد که «جنگ بین اسرائیل و لبنان، پیامدهای مخربی برای کل منطقه خواهد داشت.»
مکرون در تماس تلفنی خود با رئیس‌جمهور ایران به این موضوع اشاره کرد که «تشدید تنش نظامی در منطقه به نفع هیچ‌کس نیست و به ثبات منطقه آسیب می‌رساند.» مکرون تلاش کرد تا این موضوع را اثبات کند که پاسخ و انتقام ایران از رژیم، روند انتقام‌جویی را در منطقه به همراه دارد، پس باید از این روند فاصله گرفت تا از جان غیرنظامیان محافظت شود.
برداشتی که می‌توان از صحبت‌های مکرون داشت این است که اگر ایران بخواهد جواب اقدام رژیم را دهد، جنگ در منطقه به راه می‌افتد.
مسعود پزشکیان نیز در این تماس تلفنی، در واکنش به این صبحت‌ها گفت: «این اسرائیل است که به دنبال تشدید تنش‌ها و شعله‌ور کردن آتش آن است.»
پزشکیان به این موضوع هم اشاره کرد که اگر غربی‌ها خواهان جلوگیری از تشدید تنش‌ها هستند، «رژیم را تحت فشار قراردهند تا اقدامات و حملات نسل‌کشی خود به غزه را متوقف کند و با آتش‌بس موافقت کند.»
او در ادامه هم اشاره کرد که «تا زمانی که رژیم به حمایت سیاسی، مالی، نظامی و رسانه‌ای آمریکا و کشورهای غربی از نسل‌کشی رژیم ادامه دهد، نه منطقه نه جهان ثبات و امنیت را تجربه نخواهند کرد.»
غربی‌ها به دنبال کنترل تنش‌ها از راه‌های دیپلماتیک؟
مکرون تلاش دارد تا نقش میانجی برای جلوگیری از افزایش تنش در منطقه را تثبیت و البته افزایش دهد. اما به‌نظر نمی‌رسد این اقدام با هماهنگی آمریکا بوده باشد، یا حداقل میانجی‌گری او تنها اقدام آمریکا برای جلوگیری از پاسخ ایران نبوده است؛ چراکه به‌نظر می‌رسد، پیام‌های غیرمستقیمی میان ایران و آمریکا برای کنترل تنش‌ها در منطقه انجام شده است.
براین اساس این احتمال تقویت می‌شود که فرانسه برای تقویت نقش خود در خاورمیانه این تماس‌های تلفنی را انجام داده است، اگرچه نمی‌توان این احتمال را نادیده گرفت که مکرون حاوی پیام‌هایی برای ایران پیرامون مذاکرات احیای برجام بوده است اما اینکه ارتباط این موضوع با تلاش برای جلوگیری از پاسخ ایران به رژیم چقدر ارتباط دارد، موضوعی است که می‌تواند محل سوال باشد. برای بررسی بیشتر آنچه در تماس تلفنی میان مکرون و مسعود پزشکیان گفته شد و تاثیر احتمالی که این تماس برپاسخ ایران به رژیم خواهد داشت، با عبدالرضا فرجی‌راد و سیدرضا صدرالحسینی، کارشناسان بین‌الملل گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
صدرالحسینی: به میانجی‌گری‌ها پاسخ منطقی دادیم
صدرالحسینی ابتدا اشاره‌ای به تماس تلفنی مکرون با مسعود پزشکیان کرد و گفت: «موضوع بسیار تاسف‌انگیز ترور شهید اسماعیل هنیه در تهران در حال حاضر به‌عنوان یکی از موضوعات مهم موردعلاقه بسیاری از سیاستمداران در کشورهای مختلف تبدیل شده است. یکی از این سیاستمداران که به دنبال افزایش نقش‌آفرینی خود در حوزه مسائل منطقه‌ای است، مکرون است. مکرون، از دوسال قبل تلاش وافری برای ثاتیرگذاری در تحولات منطقه از جمله لبنان را شروع کرد و در موارد متعددی به درب بسته خورد و درحال حاضر نیز در حال ادامه دادن این تلاش‌ها در جهات دیگر است. اخیرا نیز مکرون مانند مقامات دیگر کشورهای اروپایی و آسیایی گفت‌وگوهایی با پزشکیان درخصوص نحوه خونخواهی و مجازات جمهوری اسلامی برای اقدام بزدلانه و تروریستی رژیم‌صهیونیستی انجام داده؛ البته او در این راستا با توجه به علاقه‌مندی که به افزایش نقش‌آفرینی خود داشته است با دیگر کشورها نیز در این خصوص صحبت کرده است، تا شاید بتواند با یک کار گروهی در منطقه و خارج از منطقه، موضوع مجازات رژیم‌صهیونیستی را به تاخیر بیندازند یا در چگونگی آن نقش‌آفرینی داشته باشند، اما نکته واقعی و اساسی این است که در تمام این گفت‌وگوها (گفت‌وگوهای مستقیم و غیرمستقیم) به همه میانجی‌گری‌ها براساس قواعد موجود در نظام بین‌الملل پاسخی منطقی داده شده است که در بسیاری موارد ازجمله بیانیه نهایی اجلاس جده نیز به این نکته تصریح شده است که انتقام‌جویی حق جمهوری اسلامی است و اقدام تروریستی علیه یک کشور مستقل، توسط رژیم تقبیح شده است. درحقیقت می‌توانیم این نکته را بگوییم که پاسخ جمهوری اسلامی، مستدل، ثابت و غیرقابل تغییر است. براین اساس در جمع‌بندی این سوال می‌توان به این نکته اشاره کرد که خونخواهی و تنبیه سخت اقدام ترور رژیم‌صهیونیستی در قالب مجازات یک کشور، خدشه‌ناپذیر است اما زمان، مکان، حدت و چگونگی این عمل با جمهوری اسلامی است که قطعا این برگ برنده را به هیچ عنوان در اختیار مقامات دیگر کشورها نخواهد گذاشت.»
اروپایی‌ها پیام‌هایی برای مذاکرات برجامی به دولت جدید دادند
صدرالحسینی به مطرح شدن موضوع مذاکرات احیای برجام در این تماس تلفنی هم اشاره کرد و توضیح داد: «مقامات اروپایی که به بهانه افزایش نقش‌آفرینی خودشان در منطقه، با مقامات ایرانی گفت‌وگو یا دیدار داشتند، موضوع مذاکرات برجامی را نیز مطرح کردند؛ در پاسخ به آنها استدلال منطقی جمهوری اسلامی تشریح شده که ما از برجام خارج نشدیم. جمهوری اسلامی ایران از برجام خارج نشده و ایران عضوی از برجام است و آماده گفت‌وگوی عادلانه و هم‌سطح برای رسیدن به نقاط مشترک در توافق برجام آن هم بعد از گذشت بیش از ۵ سال را دارد و در ارتباط با این مساله باید گفت‌وگوهای کارشناسی با کشورهای مجزا در این خصوص صورت بگیرد.
می‌توان گفت که تلاش بورل و مقامات اتحادیه اروپا به نمایندگی از تروئیکای اروپایی به‌منظور تلاش برای گفت‌وگوها با جمهوری اسلامی نیز براساس همین گفتمان جمهوری اسلامی که مقامات مسئول با مقامات ارشد کشورهای یادشده بیان کردند، قابل تحلیل است. با توجه به این توضیحات آنها علاقه‌مند هستند که مذاکرات را با دولت جدید شروع کنند که این توضیحات، این زمینه را برای آنها فراهم کرده که ما ابایی از این گفت‌وگوها نخواهیم داشت.»
صدرالحسینی درباره اینکه آیا مطرح کردن ادامه مذاکرات می‌تواند ارتباطی به پاسخ ایران به رژیم داشته باشد نیز گفت: «در طول مذاکرات متعدد جمهوری اسلامی با مقامات ارشد کشورها، جمهوری اسلامی ایران براساس مبانی و استدلالات منطقه‌ای خود و براساس اصول سیاست خارجی که بر سه مولفه اساسی عزت، حکمت و مصلحت تعیین شده گفت‌وگوهای خود را براساس پرونده‌های متعدد که در حال حاضر در عرصه نظام بین‌الملل و منطقه‌ای وجود دارد پیش برده است بنابراین موضوعات در قالب پرونده‌های مختلف و با تعیین‌تکلیف هریک از آنها با طرف‌های گفت‌وگوکننده مورد بحث و مذاکره قرار گرفته است. در موارد معدودی مثل پاسخ ایران به رژیم با مذاکرات برجامی جمهوری اسلامی توضیحات لازم را با توجه به جدا بودن این موضوعات به طرف مقابل داده است.»
فرجی‌راد: تاخیر پاسخ ایران دلایل دیپلماتیک دارد
فرجی‌راد درباه اینکه آیا تماس تلفنی مکرون ارتباطی به تاخیر در پاسخ ایران به رژیم داشته، توضیح داد: «معمولا مرسوم بوده وقتی این بحران‌ها تشدید می‌شود مکرون با مقامات ایران تماس بگیرد ضمن اینکه فرانسوی‌ها به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای نیمه‌مستقل عمل می‌کنند، ضمن اینکه وضعیت آنها با لبنان هم مقداری با وضعیت دیگر کشورهای اروپایی متفاوت است نشان می‌دهد که نسبت به لبنان احساس مسئولیت می‌کنند، لذا در این قضیه درگیری چندهفته‌ای هم پای حزب‌الله در میان است و صرفا فقط ایران مطرح نیست، مکرون نگران است که در لبنان جنگ گسترده‌ای رخ دهد و چون فرانسه منافعی را در لبنان برای خود در نظرگرفته فرانسه حساسیت بیشتری نشان می‌دهد به همین خاطر در گذشته هم مکرون تماس‌هایی می‌گرفت که طرف ایرانی را راضی کند که اگر در لبنان و اسرائیل درگیری بود، مقداری آب روی آتش بریزد. من تصور نمی‌کنم این تاخیری که صورت گرفته ارتباطی با تماس تلفنی مکرون داشته باشد، مکرون می‌خواهد به پزشکیان، بگوید که این کاری که اسرائیلی‌ها کردند و با عمل متقابل ایران می‌تواند جنگ را گسترده یا در لبنان جنگ گسترش پیدا کند، یا در منطقه جنگ گسترش پیدا کرده یا اسرائیل تلافی کند و ایران اقدامی انجام ندهد. این را تنها فرانسه صورت نداده است کشورهای زیادی این کار را انجام دادند، پیام فرستادند یا مستقیم تماس گرفتند یا از طریق سفارتخانه‌ها اقدام کردند.»
دیپلماسی پنهان و نیمه‌پنهان آمریکایی‌ها برای کنترل تنش‌ها
فرجی‌راد درباره تاخیر پاسخ ایران به رژیم هم گفت: «اگر ما احساس می‌کنیم که مقداری پاسخ ایران تاخیر پیدا کرده تصور می‌کنم به‌خاطر دیپلماسی است که دارد انجام می‌گیرد. دیپلماسی پنهان یا نیمه‌پنهان که از طریق آمریکایی‌ها با واسطه یا بی‌واسطه انجام می‌شود که یک نمونه آن سفر وزیر خارجه اردن به تهران بود که به نظر من پیامی را از جانب آمریکا آورده بود و خواهان این بود که ایران اقدام متقابل انجام ندهد اگر هم اقدام متقابل انجام دهد جنگ گسترش پیدا می‌کند و این حملات صدماتی را به زیرساخت‌های ایران می‌رساند و این جنگ را در منطقه گسترش می‌دهد.
با توجه به حرف‌های متناقضی که در رابطه با نوع ترور اسماعیل هنیه صورت گرفته است ایران با توجه به پیام‌هایی که رد و بدل می‌شود، دارد فکر می‌کند که چگونه عمل کند که آن بازدارندگی را ایجاد کند اما جنگ گسترش نیابد.
حمله اسرائیل باعث شد بازدارندگی که ایران در دفعه قبل ایجاد کرد به هم بخورد و باید مجدد برقرار شود، لذا از طرفی هم ما شاهد هستیم که یک‌دفعه اسرائیل اعلام می‌کند که من به‌زودی هیاتم را برای مذاکرات آتش‌بس به قاهره ارسال می‌کنم. آن هم در این گیرودار. این نشان می‌دهد که شاید دیپلماسی نوع دیگری کار می‌کند براین اساس که ایران رضایت بدهد که توافق آتش‌بسی بشود و اگر هم می‌خواهد ضربه بزند، ضربه‌ای بزند که عمل متقابل انجام نشود یا جنگ گسترش نیابد. نمی‌خواهم بگویم این حرف قطعی است اما یک‌دفعه مصر و قطر و آمریکا توافق می‌کنند سه کشور فعالیت‌شان را برای آتش‌بس تشدید کنند.
از آن طرف هم اسرائیل می‌گوید من شرکت می‌کنم و هیاتم را به‌زودی می‌فرستم. ما باید در روزهای آینده انتظار داشته باشیم که شاید خبرهایی درباره به نتیجه رسیدن آتش‌بس منتشر شود آیا این عملکرد دیپلماتیک که ممکن است به آتش‌بس ختم شود، ارتباطی به حمله ایران دارد یا نه.
نمی‌دانیم ممکن است داشته باشد. ایران هم می‌خواهد مردم غزه کشته نشوند و آتش‌بس دائم را بپذیرد لذا بعید می‌دانم تلفن مکرون باعث شده باشد ایران در کارش تاخیر بیندازد. بلکه دیپلماسی است که باعث شده که در این کار تاخیر صورت بگیرد. ایران دارد سبک و سنگین می‌کند و در این سبک و سنگین‌کردن‌ها هنوز تصمیم نهایی گرفته نشده که چگونه باید عمل کند.»
فرانسه در بازی دیپلماسی پنهان آمریکا نیست
فرجی‌راد درباره اینکه تماس مکرون در ادامه مسیر دیپلماتیک پنهان آمریکا قرار می‌گیرد یا خیر نیز گفت: «فرانسه در این بازی نیست اما مکرون هم مثل بعضی از کشورهای دیگر، تقاضایش این است که ایران اقدامی نکند که جنگ گسترش پیدا کند، بعید می‌دانم کاری که مکرون انجام می‌دهد ربطی به پیگیری دیپلماسی پنهان آمریکا داشته باشد و این مسیر توسط خود آمریکایی‌ها صورت می‌گیرد. قطری‌ها، مصری‌ها هستند و آمریکا هست باید ببینیم نشستی که در چند روز آینده در قاهره تشکیل می‌شود چه نتیجه‌ای دارد آیا شکست می‌خورد یا نه. آنچه مسلم است این است که ایران نتیجه‌ای می‌خواهد یا با همه این کار را می‌کند، این را هم نباید صد در صد بگوییم که ایران از داخل خاک خود اقدام می‌کند، ممکن است از مکان‌های دیگری اقدام کند ممکن است دیپلماسی دست برتر را پیدا کند که مردم غره بتوانند نفسی بکشند.»
فرجی‌راد درباره اینکه آیا ارتباطی میان مطرح شدن صحبت‌ها درباره مذاکرات برجام و اجتناب از پاسخ ایران وجود دارد، گفت: «نماینده بورل هم که برای مراسم تحلیف به ایران آمد، اشاره داشت که ما زمینه را برای ادامه مذاکرات فراهم می‌کنیم، می‌شود گفت اینها می‌خواهند ایران را ترغیب کنند و بگویند اگر شما عمل متقابل انجام ندهید و عمل‌تان به‌گونه‌ای نباشد که به جنگی ختم شود و شما که سیاست گفت‌وگو را اعلام کرد ما هم علاقه‌مندیم ادامه بدهیم و با شما گفت‌وگو کنیم چون انگار آمریکایی‌ها چنین پیامی را دادند تا مذاکراتی را با ایران داشته باشند، همه اینها می‌تواند به نحوی با قضیه ارتباط پیدا کند اما بالاخره در مساله اسرائیل و غزه باید به نحوی به یک طرف قضیه امتیاز داده شود، رضایت طرف ایرانی طوری جذب شود که این رضایت با حمله موقت نظامی باشد که کسی کشته نشود یا به نحوی باشد که مردم فلسطین بتوانند از قبل دیپلماسی که ایران در پیش گرفته امتیازات بزرگی برای آنها بگیرند.»
