برای بعضی‌ها سن تنها یک عدد است. هیچ‌گاه بازنشسته نمی‌شوند و تا زنده هستند دست از کار نمی‌کشند. یافتن این دست افراد در دنیای هنر دشوارتر است چرا که اینجا کار بدون خلاقیت پیش نمی‌رود و معمولا در کهنسالی خلاقیت کمتر می‌شود.
شاید به همین دلیل است که خیلی هنرمندان در کهنسالی وقتی دست به خلق اثری می‌زنند دیگر حتی تکرار آثار معمولی قدیمی هم برایشان میسر نیست.
البته همیشه استثنا وجود دارد. کسانی مثل کلینت ایستوود که با وجود پا گذاشتن به دوران کهنسالی هنوز آثار باکیفیتی خلق می‌کنند که تحسین همگان را برمی‌انگیزد. ایستوود در بهار سال ۱۹۳۰ به دنیا آمده است و اکنون دقیقا ۹۰ سال دارد.
او در ۲ سال گذشته یعنی در ۸۸ و ۸۹ سالگی دو فیلم کارگردانی کرد و در یکی از آن‌ها؛ «قاچاقچی / Mule» نقش اصلی را بازی کرد. این هنرمند که ۴ جایزه اسکار هم در کارنامه دارد، تصمیمی برای بازنشستگی ندارد و در ۹۰ سالگی خیز برداشته تا بار دیگر روی صندلی کارگردانی فیلمی بنشیند که خودش در آن بازی خواهد کرد.
در این گزارش قصد داریم برخی از کهنسال‌ترین و جوانترین فیلمسازان برجسته تاریخ سینما را معرفی کنیم. برای کهنسال‌ها به آن‌ها که پس از ۹۰ سالگی فیلم ساخته‌اند بسنده می‌کنیم و در جوان‌ها سراغ آن‌هایی می‌رویم که فیلمی درخور توجه ساخته‌اند.
کهنسال‌ترین کارگردان تاریخ سینما
در حدود ۵ سال پیش از این، رسانه‌های مهم خبر درگذشت «پیرترین فیلمساز تاریخ» را منتشر کردند. او کسی نبود جز مانوئل دی‌اولیویرا، کارگردان نامدار پرتغالی. دی‌اولیویرا طی بیش از ۹ دهه فیلمسازی از دوران صامت سینما تا دوران سینمای دیجیتال آثار زیادی خلق کرد.
او که نخستین فیلمش را سال ۱۹۳۱ ساخته بود، سال ۱۹۹۹ با فیلم «نامه» جایزه هیات داوران جشنواره فیلم کن را از آن خود کرد. او هنگام دریافت این جایزه ۹۱ ساله بود. دی‌اولیویرا پس از آن هم با قدرت به فیلمسازی ادامه داد و تا سالیان دراز پس از این جایزه چندین فیلم ساخت.
این فیلمساز آخرین فیلم کاملش را با عنوان «گابو و سایه» در ۱۰۳ سالگی ساخت و روانه پرده سینما کرد. به نظر نمی‌رسد که به این زودی‌ها کسی بتواند حتی به نزدیکی‌های رکورد دی‌اولیویرا برسد.
فیلمساز نزدیک به هیتلر
لنی ریفنشتال را با فیلم مشهور «پیروزی اراده» می‌شناسیم. فیلمی که گرچه برای تبلیغ آلمان نازی ساخته شده بود، اما کسی نمی‌تواند منکر ارزش‌های سینمایی آن شود.
این فیلمساز برجسته به دلیل نزدیکی به هیتلر و گوبلز پس از جنگ با مشکلات فراوانی روبه‌رو شد اما در نهایت به کارش به عنوان یک هنرمند فیلمساز ادامه داد.
ریفنشتال را شاید بتوان از جنبه‌های بسیاری مشهورترین زن فیلمساز قرن بیستم نامید که آخرین اثرش را در صد سالگی به سینما عرضه کرد. آخرین فیلم ریفنشتال اثری مستند با عنوان «برداشت‌های زیرآب» است.
ژاپنی کهنسال
بعید است از جایی صحبت از کهنسال‌ترین‌ها باشد و نامی از ژاپن به میان نیاید. یکی از کهنسال‌ترین فیلمسازان تاریخ سینما نیز اهل کشور آفتاب تابان است. کانتو شیندو کارگردان و بازیگر نامدار ژاپنی از جمله انسان‌های خوش‌شانسی بود که توانست یک قرن کامل را به چشم ببینید. او تقریبا در تمامی این یک قرن به فعالیت مشغول بود.
او که با فیلم‌هایی مثل «امروز زندگی کن، فردا بمیر» مشهور بود، آخرین فیلمش با عنوان «کارت پستال» را در ۹۸ سالگی کارگردانی کرد.
استاد ایتالیایی کمدی
ماریو مونیچلی از فیلمسازان برجسته سینمای ایتالیا و استادان ژانر کمدی در سینمای این کشور بود. او که متولد ۱۹۱۵ بود، فیلم «رزهای صحرا» را سال ۲۰۰۶ وقتی که ۹۱ سال داشت به سینما عرضه کرد. او بازیگری را هم تا ۸۸ سالگی ادامه داد و در فیلم «زیر آفتاب توسکانی» جلوی دوربین رفت.
«آدم‌های ناشناس» یا «معامله بزرگ در خیابان مدونا» یکی از مشهورترین فیلم‌های مونیچلی است. او بود که استعدادهای بزرگی چون ویتوریو گاسمن و مارچلو ماسترویانی را به دنیای سینما معرفی کرد.
با مونیچلی به پایان فهرست فیلمسازان کهنسال می‌رسیم و سراغ آن‌ها می‌رویم که در سن‌های پایین فیلمساز شدند. در این شکی نیست که بسیاری از غول‌های دنیای سینما از استیون اسپیلبرگ تا پیتر جکسون کارشان را ساختن آثار کوتاه سینمایی در نوجوانی آغاز کرده‌اند اما در این مجال سراغ آن‌ها رفتیم که در سن کم فرصت ساخت فیلم بلند سینمایی را پیدا کرده‌اند. در اینجا بر خلاف کهنسال‌ها معیار مشخصی در دست نیست و برخی نمونه‌های مشهور را معرفی کرده‌ایم.
کارگردانی قبل از ۲۰ سالگی
زاویه دولان از آن دست هنرمندانی است که خیلی زود راهش را به صندلی کارگردانی پیدا کرد. او فیلمنامه نخستین اثر بلند سینمایی خود با نام «من مادرم را کشتم» در ۱۶ سالگی نوشت و در ۱۹ سالگی موفق شد منابع مالی لازم برای کارگردانی آن را جذب کند.
این فیلم در جشنواره کن درخشید و در بخش دو هفته کارگردانان جایزه گرفت. این تازه آغاز راه دولان بود که پس از آن فیلم‌هایی چون «تام در مزرعه»، «مامان» و «مرگ و زندگی جان اف‌داناوان» را به کارنامه هنری خود اضافه کرد. این کارگردان که متولد ۱۹۸۹ است جایزه هیات داوری جشنواره کن، جایزه سزار و جایزه بزرگ جشنواره کن را دریافت کرده است.
ترک تحصیل، درخشش در عالم سینما
شانتال آکرمن فیلمساز زن سرشناس، اهل بلژیک و لهستانی‌تبار است. او در ۱۸ سالگی ترک تحصیل کرد و با ساخت فیلم کوتاه وارد دنیای سینما شد.
او خیلی زود در ۲۱ سالگی فرصت کارگردانی نخستین فیلم بلندش که یک مستند صامت با نام «هتل مونتری» بود را پیدا کرد.
این مستند صامت راه را برای آکرمن باز کرد تا در ۲۴ سالگی شاهکارش «ژان دیلمان، شماره ۲۳ که‌دو کومرس، ۱۰۸۰ بروکسل»، را به دنیای سینما عرضه کند. آکرمن سال ۲۰۱۵ در ۶۵ سالگی درگذشت.
اورسن ولز نابغه
وقتی صحبت از نبوغ در سنین پایین می‌شود نمی‌توان اورسن ولز را نادیده گرفت. شاید بسیاری از فیلمسازان بزرگ کارشان را حتی در سنین پایین‌تر از او شروع کرده باشند اما هیچکدام در سن پایین این حد از نبوغ نشان نداده‌اند.
برای نمونه فرانسیس فوردکوپولا در ۲۳ سالگی فیلم بلندی ساخت که چندان مورد توجه قرار نگرفت اما اورسن ولز که در نوجوانی در تئاتر و رادیو درخشیده بود در ۲۵ سالگی «همشهری کین» را ساخت که در بسیاری نظرسنجی‌ها عنوان بهترین فیلم تاریخ سینما را از آن خود کرده است.
برایان دی‌پالما، رابرت دنیرو و «جشن عروسی»
فیلم «جشن عروسی» سال ۱۹۶۹، زمانی که دی‌پالما ۲۹ سال داشت، روی پرده سینما رفت. البته این فیلم چندین سال پیش از آن در سال ۱۹۶۳ ساخته شده بود.
این فیلم جدای از اینکه نام دی‌پالمای ۲۳ ساله را به عنوان یکی از جوانترین کارگردانان تاریخ سینما در فهرست قرار می‌دهد، به نوعی شاید نخستین نقش‌آفرینی رابرت دنیرو جلوی دوربین است.
البته فیلم به دلیل ورشکست شدن کمپانی تولیدکننده تا چند سال پس از تولید رنگ پرده را به خود ندید اما از جمله آثار درخور توجه یک کارگردان کم سن و سال است.
