«میکال» دهی از دهستان میکال بخش سیاهکل است که این روزها نامش به واسطه کشف دستکندی با قدمت منتسب به دوره اشکانیان، سر خط خبر ها قرار گرفته است. هر چند بر اساس گفته ها، ساکنان این منطقه از وجود این تونل از دهه ۴۰ خورشیدی خبر داشته اند و یک بار هم در سال ۱۳۸۳ در زمان بررسی هایی که در منطقه سیاهکل انجام می شده، این دستکند کشف شده اما مسدود بودن دهانه آن تا به امروز باعث شده بود که باستان شناسان از وجود چنین دستکندی اطلاعات کافی و محکمی نداشته باشند. در نهایت طی هفته های گذشته، ریزش حفره ورودی این تونل، خبر از کشف سازه ای مربوط به دوره اشکانیان داد و برگ جدیدی از تاریخ منطقه سیاهکل و روستای میکال گشود.
روستای میکال که تا پیش از این با سه اثر تاریخی ملی به ثبت رسیده گورستان های باستانی «گون کر» و «قزوین صحرا» با شماره ثبت ۲۱۵۴۳ و ۲۱۵۴۴ (متعلق به هزاری یک قبل از میلاد) و گورستان «سنگ سان» با شماره ثبت ۲۰۶۱۰ متعلق به دوره اشکانی یکی از مناطق باستانی در شرق گیلان محسوب می شد، حالا با کشف این دستکند به منطقه ای ویژه تبدیل شده و میراث دار تاریخی کهن است.
سازه ای منحصر به فرد مربوط به دوره اشکانی
طی هفته های گذشته انتشار خبر کشف این دستکند در رسانه ها، اخبار ضد و نقیضی مبنی بر کشف عتیقه و گورستان در داخل این سازه و حریم روستای میکال را به دنبال داشت اما رئیس مرکز باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی گیلان در این باره به خبرنگار مهر توضیح می دهد: هیأت باستان شناسی گیلان به منظور ثبت این تونل دستکند در فهرست بناهای میراثی کشور و برای مستند سازی و نقشه برداری ۲ روز داخل این تونل را بررسی کرده است.
ولی جهانی می افزاید: این کاوش اولیه به منظور مستند سازی و اخذ مجوز حفاری های باستان شناسی بعدی از سازمان میراث فرهنگی کشور صورت گرفته و در صورت ارائه مجوز، میراث فرهنگی گیلان می تواند به طور جدی و با یک هیأت باستان شناسی قوی، کار ادامه حفاری و مطالعات پژوهشی در این دستکند را دنبال کند.
وی درباره قدمت این دستکند توضیح می دهد: این تونل دستکند در کل گیلان منحصر به فرد بوده و از روی شواهد موجود می توان فهمید که متعلق به دوره اشکانی است و البته در دوره اسلامی هم کاربرد داشته است.
جهانی ادامه می دهد: از روی معماری طاق مانند و برخی شواهد دیگر گمانه زنی در این باره که دستکند میکال مهرابه آیین میترا بوده؛ قابل بررسی است.
این باستان شناس به حفاری های غیرمجازی که در سال های گذشته موجب مسدود شدن دهانه این دستکند شده اشاره کرده و می افزاید: سال های بسیار دور و بر اثر حفاری های غیر مجاز، دهانه این مخفیگاه دستکند بسته شده بود اما ریزش ورودی تونل باعث شد که امکان جستجو در یافته های باستان شناسی مهیا شود.
جهانی تصریح می کند: بالای این دستکند، گورستانی باستانی متعلق به عصر آهن بوده که در حفاری های غیر مجاز قبل از انقلاب، عمده آثار آن از بین رفته است.
اطلاع ساکنان منطقه از وجود تونل
اما رئیس مرکز باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی گیلان با اشاره به ابعاد این تونل دست ساز که هنوز انتهای آن کشف نشده است، می افزاید: تونل دستکند میکال در حال حاضر ۱۵۰ متر طول و چهار متر عرض و سه متر و ۲۰سانتی متر ارتفاع دارد و با توجه به تکنولوژی آن زمان و ابعاد زیاد آن که در ارتفاع بالای هزار و ۷۰۰ متر از سطح دریا کنده شده، دارای اهمیت زیادی است.
جهانی از وجود چاه های عمیق آب، آثار تمبوشه های سفالی، دودکش و پیه سوزها به منظور تامین روشنایی و امکان زندگی در تونل نام برده و تصریح می کند: این آثار نشان می دهد این تونل عمیق به عنوان یک مخفیگاه بزرگ در زمان خطر و یا محل زندگی هم در دوره اشکانی و هم در دوره اسلامی کاربرد داشته است.
این باستان شناس با اشاره به فاصله ۳۰۰ متری این تونل دستکند با دستکند دیگری در روستای میکال می گوید: مخفیگاه مذکور دو شاخه دارد؛ یکی از شاخه های تونل درست در زیر خانه های روستای میکال عبور کرده است.
جهانی می افزاید: تونل دوم از مزارع گندم و از نزدیکی روستای میکال عبور کرده و در امتداد شرق به غرب به خارج روستا منتهی می شود.
وی تأکید می کند: کاربرد قطعی این تونل هنوز برای ما روشن نیست و نیازمند کاوش های باستان شناسی جدی تری است ولی با توجه به احتمال اتصال هر دو تونل و خروجی آن با روستای میکال و همچنین وجود چاه آب، دودکش و پیه سوز، می توانسته به عنوان مخفیگاه طولانی مدت مورد استفاده قرار گیرد.
رئیس مرکز باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی گیلان با اشاره به یادداشت های «منوچهر ستوده» در جلد دوم کتاب «از آستارا تا استرآباد» خاطر نشان می کند: از یادداشت های این محقق برمی آید که خود شخصا تونل را ندیده است و به روایت های محلی بسنده کرده است این روایت ها نشان می دهد اهالی از وجود چنین تونلی باخبر بوده اند.
جهانی تاکید می کند: تا زمانی که کاوش های باستانی شناسی در روستای میکال و دستکند ۱۵ متری اخیر صورت نگیرد، نمی توان در مورد کشفیات باستان شناسی نظر مستدل ارائه داد و به شنیده ها اطمینان کرد.
هنوز مشخص نیست که عمق دستکند به جا مانده از دوران اشکانی به کجا ختم شود و مدیران میراث فرهنگی استان برای حفظ و حراست و البته ثبت میراثی آن چه برنامه هایی داشته باشند اما آنچه بی تردید دارای اهمیت است اینکه، دستکند روستای میکال، برگ زرینی در کارنامه باستان‌شناسی استان گیلان محسوب شده و باید به عنوان میراثی گرانبها از آن بهره برد.
