خاک جزیره هرمز به رنگ زرد و سفید و قرمز است و به همین دلیل در آثار هنری و صنایع دستی هرمز از آن استفاده می‌شود. ولی هیچ می‌دانستید همین خاک رنگی در غذاهای مردم محلی استفاده می‌شود؟ به خصوص بخش قرمز آن که به آن کلک هم می‌گویند. بله تعجب نکنید. مردم بومی هرمز با حل کردن خاک سرخ در آب و مزه‌دار کردن آن سس مخصوصی برای تهیه غذا درست می‌کنند. البته این سس مخصوص بیشتر به غذا رنگ می‌دهد تا مزه. اما رنگ سرخ آن که به خاطر اکسیدهای مختلف فلز است می‌تواند خاصیت غذایی هم داشته باشد.
برای همین اگر سری به هرمز زدید و همانجا ویلا یا اقامتگاه اجاره کردید حتما سراغ غذاهایی مثل سوراغ را از مردم محلی بگیرید که با این خاک درست می‌شوند. مهیاوه غذای دیگریست که با این خاک سرخ درست می‌شود و از ترکیب سبزی و تخم‌مرغ و نان و همین ادویه قرمز درست می‌شود.
هرمز با سواحل رنگین کمانی و کوه‌های زرد، سفید و قرمز، جزیره زیبایی‌هاست. هر چه از عجایب جزیره هرمز بگوییم کم گفته‌ایم. این جزیره، مرکز شگفتی‌های زمین شناسی بوده و خاک خوراکی هرمز نمونه بارزی از این شگفتی‌هاست.
اما چرا خاک هرمز قرمز است؟
خاک قرمز رنگ یکی از کوه‌های هرمز که به کوه خوراکی معروف شده، به خاطر وجود ترکیب‌های شیمیایی مثل اکسید فلزهای مختلف و ناخالصی‌های نمک است. وقتی نمک‌ها در خودشان ترکیب‌هایی به جز ترکیب نمک خوراکی سدیم کلرید داشته باشند می‌توانند به رنگ‌هایی مثل صورتی و آبی و زرد و قرمز و حتی رنگ‌های عجیبی مثل لیمویی و بنفش هم دیده شوند.
خاک هرمز به دلیل وجود همین ناخالصی‌ها رنگ‌های مختلفی به خودش گرفته است. مردم از این خاک در درست کردن غذا و ترشی و سس استفاده می‌کنند. ولی در ضمن ازش صنایع دستی هم می‌سازند. اصلا از قدیم از این خاک برای تولید رنگ‌هایی با خلوص و درخشش بالا استفاده می‌شده. این را می‌توانید در آثار هنری مردم محلی هم ببینید. یکی از صادرات مهم هرمز در گذشته همین خاک بود که در ساختن وسایل آرایشی و بهداشتی و حتی ساختن رنگ و سرامیک ازش استفاده می‌شده. البته الان دیگر صادر کردن این خاک متوقف شده. چرا؟ تا از آسیب جدی به طبیعت جزیره هرمز جلوگیری شود.
منتها خبر خوب این که بدون آسیب زدن به خاک هرمز هم می‌شود از زیبایی‌های این منطقه لذت برد. مثلا این بار اگر به هرمز سفر کردید سعی کنید حتما از موزه دکتر نادعلی هم دیدن کنید. موزه کوچکی است ولی داخل این موزه می‌توانید صنایع دستی مردم محلی را ببینید که کنار هم با دقت و نظم معناداری چیده شده‌اند. با رفتن به این موزه متوجه می‌شوید که رنگ چقدر نقش مهمی در فرهنگ هرمز دارد.
موارد استفاده از خاک خوراکی جزیره هرمز
علاوه بر کاربرد این خاک در پخت نام محلی به نام «تُمشی»، از آن در صنایعی مانند لوازم آرایشی و بهداشتی، کاشی و لعاب‌سازی، رنگسازی و رنگ‌های ضد زنگ استفاده می‌شود.مردم محلی نوعی سس از خاک جزیره هرمز تهیه می‌کنند. به این صورت که این خاک را در آب حل می‌کنند و پس از اینکه خاک ته‌نشین شد، آب سرخ را با نمک مخلوط می‌کنند. به این ترتیب نوعی سس محلی به دست می‌آید که طعم آن را در بیشتر غذاهای این جزیره می‌توان احساس کرد.
غذای بسیار خوشمزه‌ای که با استفاده از این سس تهیه می‌شود، «سوراغ» نام دارد. مردم هرمز ماهی‌هایی مانند ساردین، مومَغ و کیلکا را در داخل دبه‌ای با پوست نارنج و این سس مخلوط کرده و زیر نور آفتاب قرار می‌دهند. پس از یک تا دو ماه این ماهی‌ها برای پخت غذای سوراغ آماده‌اند. این غذا همواره غذای مورد علاقه گردشگران جزیره است، پس پیشنهاد می‌کنیم هنگام سفر به جزیره رنگین کمانی هرمز، از چشیدن طعم خوش آن غافل نشوید.
خرید و فروش خاک زیبای رنگی
خرید و فروش خاک هرمز این جزیره ارزشمند آن‌قدر عادی است که همین‌حالا با یک جست‌وجوی ساده در گوگل به سایت‌های عجیبی می‌رسید که علناً خاک می‌فروشند و حتی به خریدان هشدار می‌دهند که حواستان باشد خاک تقلبی هرمز نخرید! «زیر یک تن خاک نمی‌فروشیم»، «فروش در کیسه‌های ۲۵ کیلویی» این‌ها تنها بخشی از آگهی‌هایی است که در مورد فروش خاک جزیره هرمز منتشر می‌شوند. خاکی ارزشمند که به شکل‌های مختلف فروخته شده و از جزیره خارج می‌شود.
این در حالی است که قانون ممنوعیت فروش خاک، به‌ویژه برداشت خاک از جزایر خلیج‌فارس در سال ۹۷ مصوب و به همه ارگان‌ها و نهادها ابلاغ شد. نکته‌ای که جلب توجه می‌کند به حراج گذاشتن خاک هرمز در اینترنت است. همین حالا اگر عبارت فروش خاک هرمز را جست‌وجو کنید، این آگهی‌های فروش را خواهید دید. از فروش کیسه‌های ۳۰ کیلوگرمی برای آجرسازی و رنگسازی و نقاشی تا فروش در تناژهای بالا.
جالب اینجاست که برخی از این فروشندگان، خاک کمیاب هرمز را فقط کیلویی ۲۴ هزار تومان می‌فروشند که مسئله‌ای در حد فاجعه است، عده‌ای هم این خاک را زیر یک تن نمی‌فروشند.فروش خاک جزیره هرمز با وجود ممنوعیت، بحث امروز و دیروز نیست و چند سالی است که افرادی به‌صورت قاچاق این خاک ارزشمند را برداشت کرده و می‌فروشند.
خرید و فروش خاک هرمز این جزیره ارزشمند آن‌قدر عادی است که همین‌حالا با یک جست‌وجوی ساده در گوگل به سایت‌های عجیبی می‌رسید که علناً خاک می‌فروشند و حتی به خریدان هشدار می‌دهند که حواستان باشد خاک تقلبی هرمز نخرید! «زیر یک تن خاک نمی‌فروشیم»، «فروش در کیسه‌های ۲۵ کیلویی» این‌ها تنها بخشی از آگهی‌هایی است که در مورد فروش خاک جزیره هرمز منتشر می‌شوند. خاکی ارزشمند که به شکل‌های مختلف فروخته شده و از جزیره خارج می‌شود.
این در حالی است که قانون ممنوعیت فروش خاک، به‌ویژه برداشت خاک از جزایر خلیج‌فارس در سال ۹۷ مصوب و به همه ارگان‌ها و نهادها ابلاغ شد. نکته‌ای که جلب توجه می‌کند به حراج گذاشتن خاک هرمز در اینترنت است. همین حالا اگر عبارت فروش خاک هرمز را جست‌وجو کنید، این آگهی‌های فروش را خواهید دید. از فروش کیسه‌های ۳۰ کیلوگرمی برای آجرسازی و رنگسازی و نقاشی تا فروش در تناژهای بالا. جالب اینجاست که برخی از این فروشندگان، خاک کمیاب هرمز را فقط کیلویی ۲۴ هزار تومان می‌فروشند که مسئله‌ای در حد فاجعه است، عده‌ای هم این خاک را زیر یک تن نمی‌فروشند.
جملاتی مانند فروش خاک اخرای هرمز در کیسه‌های ۲۵کیلوگرمی، فروش خاک هرمز بشکه‌ای ۷میلیون و ۶۰۰هزار تومان، فروش خاک رنگی هرمز در شیشه، ارسال خاک هرمز به سراسر کشور همراه با آدرس‌های تلگرام، اینستاگرام و شماره‌تلفن‌های معرفی شده برای ثبت سفارش که بدون ترس از پیگیری قانونی به خریداران معرفی می‌شوند، جلب توجه می‌کنند. اگر سفری به جزیره هرمز کرده باشید، خواهید دید که خاک‌های رنگارنگ جزیره در شیشه‌ها و پلاستیک‌های کوچک به فروش می‌رسد.
لادن رضی مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست گفت: هر نوع برداشت، جابجایی و نظارت بر روی هرگونه خاک بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است. وی ادامه داد: سازمان محیط زیست تنها بحث نظارت عاریه را دارد و در گذشته هم سازمان منابع طبیعی این وظیفه را به عهده داشت. در قانون حفاظت از خاک با تبعیت از قوانین گذشته حفاظت از خاک، صدور اخطاریه، برآورد خسارت، جلوگیری از تخریب و توقف فعالیت همه با وزارت جهاد کشاورزی است.
آسیب زیست محیطی سهم خلیج فارس
این در حالی است که خاک این جزیره خوراکی است و توسط محلی‌ها در طبخ غذایی استفاده می‌شود که نام آن گلک است. اهالی هرمز از این خاک به عنوان یک ادویه هم استفاده می‌کنند تا به غذایشان رنگ دهد. یعقوب کاویانی کارشناس معدن می‌گوید: برخی کارخانه‌های فروش خاک و محصولات معدنی با ترکیب مصالح و خاک‌های گوناگون، نمونه جعلی از خاک جزیره به‌ویژه خاک اخرای قرمزرنگ که در میان خاک‌های جزیره دارای شهرت بیشتری است، را تهیه می‌کنند و به نام خاک هرمز به خریداران می‌فروشند.
وی با بیان این که در نبود نظارت، خاک جزیره به قیمت اندک از بومیان خریداری و به قیمت بالا فروخته می‌شود، افزود: از سوی دیگر، خاک جعلی به نام خاک هرمز به‌ویژه از طریق وبسایت‌ها به مشتریان فروخته می‌شود. به‌گفته کارشناسان این روند همین‌حالا نیز آسیب‌های جدی به جزیره زده است.
فروش خاک اگر ادامه پیدا کند این جزیره خلیج‌فارس دچار آسیب‌های جدی زیست‌محیطی مثل فرسایش خاک و تخریب پوشش گیاهی خواهد شد و در سال‌های آینده دیگر چیزی از این جزیره باقی نخواهد ماند و باید برای تولید هر یک سانتی‌متر از این خاک ۴۰۰ سال انتظار کشید. بخشی از دردآور بودن ماجرا این است که عده‌ای از گردشگران ناآگاه خاک هرمز را به طور شخصی و در اندازه کم در این سال‌ها با خود به نقاط دیگر حمل کرده‌اند که همین موضوع آسیب جدی به جزیره زده است.
