صدیقه امیدی: شهرهای یاسوج و سی سخت دو شهر مهم در استان کهگیلویه و بویراحمد بوده که هرساله میزبان مسافران بسیاری از سراسر ایران‌زمین هستند.
یاسوج و سی سخت در دامن سرسبز دنای استوار آرمیده‌اند و نوای جویبارها و رودها و آبشارها و طنین دلکش صدای نسیم در گندمزارهایشان هر بیننده‌ای را مسحور خود می‌کند.
اینجا آسمان همیشه آبی است و زمین سبز و پررونق؛ همچون تکه‌ای از بهشت.
برخی یاسوج را دروازه پارس نامیده‌اند و اعتقاددارند که ۳۳۱ سال قبل از میلاد، اسکندر مقدونی در حمله به پرسپولیس از منطقه یاسوج گذشته و در تنگه‌ای در شمال این منطقه بانام تنگ مهریان با لشکر آریوبرزن، سردار بزرگ هخامنشی رودررو شده است.
اینجا یاسوج است، شهری که همچون نگینی سبز و مخملی در پای دنای همیشه استوار و بلوط‌های هزارساله‌اش آرمیده است.
طبیعت بکر و زیبای دامنه‌های دنا، جوش‌وخروش رودخانه‌ها و آبشارها، نغمه فراموش‌شده پرندگان و صدای هلهله باد در گندمزارها، گوشه‌ای از زیبایی‌های بی‌نظیر سرزمین آریوبرزن است.
سفر به آبشار یاسوج
اینجا در پای هر بلوطی شقایقی می‌روید و بوی چویل و سبزه و گلهای هزار رنگ در هم می‌آمیزد و صدای چشمه‌سارها و نغمه پرندگان، بهشت را برای هر مسافری تداعی می‌کند.
رودهای خروشان بشار و مهریان و کوه‌های سر به فلک کشیده دنا با پوشش جنگل‌های بلوط و بنه، گرداگرد این شهر را فراگرفته است به‌طوری‌که برخی این منطقه را شمالِ جنوب می‌نامند.
آداب‌ورسوم این دیار خود تاریخی دارد بس شیرین و ریشه‌دار و اصیل و پوشش و لباس مردان و زنان این دیار، نیز جاذبه‌ای دارد که دل هر بیننده‌ای را با نخستین نگاه می‌رباید.
موسیقی این دیار که قدمتی دیرینه دارد از دیگر زیبایی‌هایی است که غبار دل را می‌زداید و روح را صیقل می‌دهد و رقص‌های محلی عشایر زینت‌بخش این موسیقی سنتی و زیبا است.
آبشار یاسوج که در پنج کیلومتری شمال این شهر قرار دارد، دارای هوایی مطبوع و آبی خنک و گواراست که سالانه میزبان مردمانی است که برای لحظه‌ای آرامش در سایه‌سار درختان سر به فلک کشیده‌اش می‌آسایند و مهمانش می‌شوند.
این آبشار در میان دو تنگه واقع‌شده و درخت‌های کهن‌سال بلوط که عمری دویست‌ساله دارند، گرداگرد این آبشار را فراگرفته است.
محل مناسب برای اسکان مسافران و داشتن پارکینگ و فاصله چنددقیقه‌ای تا مرکز شهر و امکانات رفاهی دیگر ازجمله امتیازاتی است که اسکان در این آبشار را دلپذیر می‌کند.
تنگ گنجه‌ای؛ منطقه‌ای خوش آب‌وهوا با رودخانه‌ای زلال
مکان تفریحی تنگ گنجه‌ای که در ۱۰ کیلومتری شمال غربی یاسوج قرار دارد، منطقه‌ای است خوش آب‌وهوا با رودخانه‌ای زلال و پوشیده از جنگل که از دل کوه‌های دنا می‌جوشد و نوازشگر چشمان گردشگران در بهار و تابستان است.
این تنگه در جاده یاسوج به سی سخت قرار داشته و با داشتن امکانات رفاهی مکان مناسبی برای مسافران نوروزی است.
پارک جنگلی یاسوج یکی دیگر از زیبایی‌های بکر و روح‌نوازی است که با ۸۰۰ هکتار وسعت بزرگ‌ترین پارک جنگلی در جنوب کشور است.
این پارک در شمال شهر یاسوج قرار داشته و انبوه درختان بلوط، بادام‌کوهی، ارزن، کیکم، بنه و زالزالک در آن، سایه مهرشان را بر سر هر غریبه‌ای می‌گسترانند.
پارک جنگلی یاسوج نیز فاصله‌ای بیست‌دقیقه‌ای با مرکز شهر داشته و با اشراف بر شهر چشم‌اندازی زیبا و دل‌نشین در خاطره مسافران به‌جای می‌گذارد.
جاده این پارک بسیار زیبا بوده و در اطراف جاده نیز مکان‌های زیبایی برای آسودن در سایه‌سار درختان بلوط وجود دارد.
دریاچه سد شاه قاسم تابلویی زیبا
دریاچه سد شاه قاسم تابلویی زیبا از آبی آسمان و سبزی درختان و آبی رودخانه‌هاست که در پنج کیلومتری جنوب شهر یاسوج بر دامنه کوه نقش بسته است.
تنگ مهریان نیز در شمال شهر یاسوج قرار داشته و رودخانه زیبای مهریان از آن و آب‌وهوای مطبوع این تنگه روح و جان هر رهگذری را تازگی می‌بخشد و برخی از پژوهشگران تاریخ باستان معتقدند، آریوبرزن سردار ایرانی در این مکان راه را بر لشکر اسکندر مقدونی بسته است.
آبشار تنگ تامرادی که در فاصله ۵۵ کیلومتری از شهر یاسوج واقع‌شده یکی از زیبایی‌هایی است که منحصربه‌فرد بودنش چشم هر بیننده‌ای را مسحور می‌کند.
این آبشار از ۱۵ آبشار تشکیل‌شده و ارتفاع آن بیش از ۱۵ متر است. وجود چهار آبشار با ارتفاع هشت تا ۱۰ متر و حوضچه‌های آب زلال و گوارایی که همچون زمردی سبز در دل این آبشار پدیدار شده‌اند، زیبایی آبشار را صدچندان کرده است.
این آبشار در کمرکش کوه، غارهایی را پدید آورده که همچون کومه‌ای زیبا قطرات الماس گونه آب از سقف بر روی حوضچه‌های آب چکه می‌کند.
اینجا در فاصله ۲۵ کیلومتری شهر یاسوج ماسوله‌ای دیگر قرار دارد که نامش «کریک» است. در ورودی این دهکده شالیزارهای سبز همچون تابلویی زیبا و چهل‌تکه است که در آینه زمین نقش بسته است. بافت دهکده بافتی قدیم است که در آن خانه‌ها به‌صورت پلکانی قرار داشته و حیاط هر خانه پشت‌بام خانه‌ای دیگر است.
این دهکده زیبا در انبوه درختان و باغات و شالیزارها محصورشده و درختانش در دو طرف جاده گنبدی ساخته‌اند که وقتی از آن می‌گذری، پای در بهشتی می‌گذاری که با نغمه پرندگان و صدای جویبارها و سکوت درختان عجین شده است.
«تل خسرو» یکی از این مکان‌های باستانی در پنج کیلومتری جنوب یاسوج است که بومیان آن را به «کی خسرو» فرزند «سیاوش» از پادشاهان کیانی نسبت می‌دهند و افسانه این تل، قرن‌ها سینه‌به‌سینه نقل‌شده و اکنون نیز در بین مردم بومی ساری و جاری است.
بومیان معتقدند پس‌ازآنکه به کی خسرو سروش الهی می‌رسد، به دشت یاسوج می‌آید و به سوارانش دستور می‌دهد هرکدام توبره‌ای خاک بر روی‌هم بریزند تا تپه‌ای شکل بگیرد.
آنگاه کی خسرو بر بالای تل می‌رود و لهراسب را به جانشینی خود انتخاب می‌کند. بومیان می‌گویند زال نیز در جای دیگری از این دشت با سپاهیانش تلی می‌سازد که هنوز هم آن را «تل زال» یا «تل زالی» می‌نامند.
سفر به سی سخت
سی سخت یکی دیگر از شهرهای زیبای کهگیلویه و بویراحمد است که طبیعت نقشی تازه بر چهره این شهر نگاشته است. شهری کوهپایه‌ای که تا چشم کار می‌کند باغ و درخت است و کوه دنا که استوار قد برافراشته است.
نام شهر سی سخت برگرفته از داستان کیخسرو پادشاه کیانی و بیژن سردار بزرگ ایران‌زمین و ۲۹ نفر از مردان جنگجوی این سردار بزرگ است.
بیژن سردار کیانی و ۲۹ نفر از یاران خود درراه عبور از کوه قدش مستان دنا براثر کولاک شدید جان خود را از دست دادند و نام این شهر را به یاد سی مرد بزرگ و سخت، سی سخت گذاشتند.
جاذبه‌های گردشگری سی سخت
شهر سی سخت در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهر یاسوج مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد و در دامنه کوه چهار هزار و۴۰۹ متری قله حوض دال کوه دنا در انبوه جنگل‌ها و تاکستان‌ها و باغ‌های سیب جا خوش کرده است.
اختلاف ارتفاع بلندترین و پست‌ترین نقاط منطقه بالغ‌بر ۳۰۰۰ متر است. برای سفر به این شهر کوهپایه‌ای سبز و زیبا می‌توان از شهر یاسوج و از جاده یاسوج به سی سخت و یا از جاده سمیرم به سی سخت گذر کرد.
تپه قلات کوه گل کوه دنا، چشمه میشی، چشمه سه(چشمه سیاه)، بن رود، تنگ را، اشکفتوی، چشمه زنگویی، آبشار بریدون، لهوس، دریاچه نمک کوه گل، دریاچه کوه گل، منطقه برف کرمو، قله قلم، باغات انگور و سیب و گردو دشتک، آبشار دره ناری بن رود و روستای کوخدان کریک تنگ کلنجه، کوه گل، تنگ حراء، توفال، آبشار بلیو، قله دنا، مورگل، قزل قله وگردنه بیژن، گردنه بز کش، روستای دهنو، آبشار نول، چشمه میشی، چشمه سردآب و تپه اسپیدو از زیباترین مناطق گردشگری این شهر هستند.
در این شهر کوهپایه‌ای چشمه‌های زلال و گوارا از هر گوشه‌ای سر برآورده و با خود آبادانی را به همراه آورده است.
«چشمه میشی» بزرگ‌ترین و پرآب‌ترین چشمه این شهر است که به چشمه «بشو» معروف است و نامش برگرفته از داستان کیخسرو و تن به آب سپردن او در این چشمه است«چشمه میشی» بزرگ‌ترین و پرآب‌ترین چشمه این شهر بوده که به چشمه «بشو» معروف است و نامش برگرفته از داستان کیخسرو و تن به آب سپردن او در این چشمه است.
این چشمه در پائین گردنه بیژن قرارگرفته و آب گوارای این چشمه آب آشامیدنی شهر و زمینه‌ای زراعی ده بزرگ سی سخت را تأمین می‌کند.
چشمه سرد یکی دیگر از چشمه‌های زیبای این شهر است که در منطقه کوه گل می‌جوشد و به طبیعت حیات می‌بخشد. چشمه توف شاه در تمام فصول سال دارای آبی گوارا و خنک است و در مسیر صعود به قله قرار دارد و چشمه تاگی برای آبیاری باغات انگور و سیب و گردوی منطقهٔ کلنجه استفاده می‌شود.
چشمه سیاه، چشمه ریز، چشمه بی آیی و چشمه توف نیز از دیگر چشمه‌های این شهر دیدنی است.
دریاچه کوه گل که در شمال شهرستان بویراحمد و در شمال شرقی شهر توریستی سی سخت واقع‌شده است از زیبایی‌های شگفت‌انگیزی است که گوشه ای از بهشت را در قاب تماشا می‌نگارد دریاچه کوه گل که در شمال شهرستان بویراحمد و در شمال شرقی شهر توریستی سی سخت در «دهانه انبری» گردنه مشهور «بیژن» و تپه‌های «کوه گل» واقع‌شده از زیبایی‌های شگفت‌انگیزی است که گوشه ای از بهشت را در قاب تماشا می‌نگارد.
این دریاچه یکی از زیباترین نواحی استان است و در فصل بهار اطراف دریاچه از گلهای زرد و قرمز پوشیده می‌شود و آب دریاچه چون آیینه می‌درخشد و در فصل تابستان نیز این دریاچه از انواع گلهای شقایق و گیاهان وحشی و عطر کوهستان مملو می‌شود.
این دریاچه در حدود ۳۲ کیلومتر با شهر یاسوج مرکز استان فاصله دارد و در فصل تابستان، تجمع پرندگان مهاجر همراه با پرندگان بومی در سواحل و کنار دریاچه، زیبایی حیرت‌انگیزی پدید می‌آورد.
انواع مرغابی و اردک کله‌سبز، لک‌لک، حواصیل، درنا، خروس کولی و چنگر ازجمله پرندگان مهاجری هستند که بر زیبایی این دریاچه می‌افزایند.
دریاچه زیبای کوه گل، دشت‌های لاله‌های واژگون و آبشار زیبای تنگ نمک با نمای بسیار طبیعی و آب‌وهوای مطبوع در این شهر چون نگینی می‌درخشند.
دنا و تنوع گونه‌های گیاهی
منطقه حفاظت‌شده دنا در فاصله ۱۰ کیلومتری ارتفاعات جنوبی منطقه یکی از مهم‌ترین مراکز توریستی در سطح کشور است که در محدوده‌ای به وسعت نیم هکتار و در فصل بهار و تابستان از زیبایی خاصی برخوردار است.
این منطقه با فاصله پنج کیلومتری از آبشار دره ناری با موقعیت بارز و منحصربه‌فرد در ارتفاعات صعب‌العبور و با ارتفاعی قریب ۱۰۰ متر در موقعیت جنوب غربی قله مورد کل دنا واقع‌شده است.
منطقه حفاظت‌شده دنا ازنظر تنوع گونه‌های گیاهی بسیار باارزش بوده و با توجه به مجموعه درختان و گیاهان جنگلی، مرتعی، دارویی، خوراکی و تزئینی، سرمایه ژنتیکی باارزشی محسوب می‌شودمنطقه حفاظت‌شده دنا ازنظر تنوع گونه‌های گیاهی بسیار باارزش بوده و با توجه به مجموعه درختان و گیاهان جنگلی، مرتعی، دارویی، خوراکی و تزئینی، سرمایه ژنتیکی باارزشی محسوب می‌شود.
آبشار بهرام بیگی در روستای دلی بهرام بیگی از توابع بخش مرکزی شهرستان دنا در ۵۰کیلومتری شمال غرب سی سخت و ۷۰کیلومتری یاسوج، مرکز استان قرار دارد.
این آبشار از ارتفاعات با ارتفاع حدود ۳۵ متر و آب بسیار خنک و گوارا به سمت دره‌های پرپیچ‌وخم راهی شده، جایی که پوشیده از درختان چنار و گردو با قدمت چند صدساله و پوشش گیاهی متنوع بوده و در دامنه آن آبشار زیبا به سمت دشت‌های پایین‌دست سرازیر می‌شود.
از مهم‌ترین صنایع‌دستی این روستا که به دست هنرمندانه زنان و دختران تولید می‌شود می‌توان به قالی، قالیچه، گبه، گلیم و خورجین اشاره کرد.
همچنین عسل، گردو، خشکبار، صنایع‌دستی و انواع فرآورده‌های لبنی مانند کشک، کره و روغن حیوانی، سوغات روستای دلی بهرام بیگی به شمار می‌روند.
غار نول، جاذبه‌ای با چند تالار پلکانی
کوه گل نام قسمتی از طبیعت دنا واقع در نزدیکی شهر سی سخت است که دارای چشمه‌های آب‌معدنی، دریاچه‌های فصلی و دامنه‌های پوشیده از گُل است.
غار نول یکی دیگر از جاذبه های این شهر توریستی است که با طول ۸۰ متر دارای چند تالار پلکانی و انشعاب‌های مختلف بوده و ارتفاع دهانه غار نیز از سه تا ۲۰ متر تغییر است.
سقف و بدنه غار از سنگ‌های آهکی و قندیل‌های زیبایی پوشیده شده و در عمق غار چند چشمه وجود دارد که از آن‌ها آب زلال و خنکی جاری می‌شود و دخالت‌های انسان پیرامون چشمه‌ها و قنات‌های اطراف این غار بیانگر استفاده از این مکان در دوره‌های گذشته بوده است.
شهرهای یاسوج و سی سخت در سرزمین چهار فصل کهگیلویه و بویراحمد تابلوهایی زیبا از طبیعت و روایتگر مردمان سرزمینی هستند که ایستاده همچون کوه، سرسبز همچون جنگل و جاری همچون رودند و پذیرای مهمانانی از هر کجای ایران زمین
