هر ساله فیلم‌هایی با موضوع دفاع مقدس ساخته و در سینماها اکران می‌شود. یکی از فیلم‌هایی که در حال اکران با موضوع دفاع مقدس است فیلم «آبادان یازده 60» ساخته مهرداد خوشبخت است که با حمایت سازمان هنری رسانه‌ای اوج به روایت قصه‌ای مبتنی بر واقعیت درباره تیم 10 نفره رادیو ملی نفت آبادان در روزهای سخت پس از سقوط خرمشهر پرداخته است که تلاش می‌کردند ضمن ایجاد انگیزه و تقویت روحیه مقاومت مردم آبادان، آنها را از آخرین وضعیت شهر مطلع و از مردم و شهر خود در برابر دشمن بعثی محافظت کنند.
به منظور بررسی موضوع نگاه متفاوت در فیلم‌های دفاع مقدس به گفت‌وگو با مسعود ده‌نمکی کارگردان سینما پرداخته‌ایم که با رویکردی ویژه به موضوع جنگ و دفاع مقدس در مجموعه فیلم‌های « اخراجی‌ها » توانست یکی از ماندگارترین و پرفروش‌ترین آثار این حوزه را خلق کند و مورد توجه مخاطبان قرار گیرد. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
سینمای دفاع مقدس مخاطب ثابت دارد
* به نظر شما به عنوان فردی که فیلم‌های دفاع مقدس را با نگاه متفاوت ساخت و با استقبال مخاطبان مواجه شد و توانست موضعی که نسبت به فیلم‌های این حوزه وجود داشت را با آثارش تغییر دهد، درباره سینمای دفاع مقدس و جنگی ایران چیست؟
من فکر می‌کنم به هر حال دفاع مقدس و جنگ ما آن قدر پتانسیل پرداختن به موضوعات متفاوت را دارد که احتیاج به تخیل ندارد و اگر کسی پژوهش درستی انجام بدهد، می‌بیند دست پری در ایده‌های نو و ناگفته وجود دارد. حال اگر بتوان این ایده‌های نو را در ساختار دراماتیک و از آن طرف ساختارهای سینمایی درست به تصویر کشید به نظر من استقبال خواهد شد. شاید در گام اولیه تغییر ذائقه مخاطب به سمت این چنین فیلم‌هایی سخت باشد اما تجربه نشان داده است که مورد استقبال قرار خواهد گرفت.
اخراجی‌ها به ابعاد دیگر جنگ پرداخته است
* قبل از شما فیلم‌های متعددی ساخته شده بودند که برخی از آنها اتفاقاً فیلم‌های خوبی بودند اما برخی از فیلم‌های شما موجب شد حتی آثار قبلی هم مورد توجه مردم قرار بگیرند و با دید دیگری به آن نگاه کنند. چطور شد که چنین ایده‌ای به ذهن شما رسید؟
من معتقدم باید کار متفاوت ساخت و تکرار ایده‌های دیگران هنر نیست. درباره فیلم‌های خودم به این صورت است که برگرفته از خاطرات و تجربه‌های خودم در جنگ است و شاید بتوان گفت یکی از دلایل استقبال مردم از این فیلم‌ها به این برمی‌گردد که به نوعی به ابعاد دیگری از زندگی در جنگ پرداخته است، مانند روحیات افراد و شاید بتوان گفت به بخشی از افراد دیده نشده در جنگ و یا قصه‌های گفته نشده در جنگ پرداخته است. کسانی که کتاب «آدم باش» را بخوانند، متوجه می‌شوند «معراجی‌ها» و «اخراجی‌ها 1» برگرفته از همین خاطرات است.
برخی از واقعیات جنگ گفته نشد
* چرا مردم به فیلم‌های قبل از شما موضع داشتند؟ و خاصیت فیلم‌های شما چه بود که نگاه جامعه به موضوع دفاع مقدس را تغییر داد؟
نه تنها در سینمای دفاع مقدس بلکه در سایر بخش‌های تاریخ دفاع مقدس کم‌کاری صورت گرفته است. شاید بتوان گفت اگر قهرمان‌ها، قهرمانی‌ها و افتخارآفرینی‌ها درست تبیین می‌شدند، همه مردم آنها را متعلق به خودشان می‌دانستند. من فکر می‌کنم نگاه تک بعدی به جنگ باعث این زاویه داشتن بخشی از مردم با فیلم‌های دفاع مقدس است. همچنین برخی از واقعیت‌های جنگ گفته نشده و سینما در برخی مواقع به تکرار افتاده بود.
اینکه خاصیت فیلم‌های من چه بود که نگاه جامعه را تغییر داد، دلایل متفاوتی دارد؛ غیر از روایت و قصه فیلم، سوژه متفاوت و استفاده از افرادی که در سینمای جنگ به کارگرفته نشده بودند که در حقیقت ترکیبی متفاوت از هنرپیشه‌های اینگونه فیلم‌ها بود، از دلایل آن است. همچنین نوع نگاه رئالیسی، واقع‌بینانه و واقع‌گرایانه باعث شد که مخاطب با قصه و شخصیت‌های آن همذات‌پنداری کند. بسیاری از فیلم‌ها آمدند و رفتند و شاید حتی در مقطعی هم مورد استقبال واقع شدند اما در حافظه تاریخی مردم نماندند. آن فیلم‌هایی که در حافظه تاریخی مردم باقی می‌ماند، نشان می‌دهد که با مردم و فرهنگ عامه عجین شده است.
رسانه‌های آمریکایی شهادت به اثرگذاری سینمای دفاع مقدس دادند
* چقدر تولید فیلم‌هایی با نگاه متفاوت به موضوع جنگ و دفاع می‌تواند در سینما و حتی سرنوشت سیاسی و استراتژیک یک کشور تأثیر داشته باشد؟
من فکر می‌کنم فیلم «اخراجی‌ها» تجربه خوبی بود که شما اگر بازتاب این فیلم را در رسانه‌های خارجی رصد کنید، می‌بینید روزنامه‌های پرتیراژ آمریکایی درباره تأثیرات اجتماعی این فیلم گزارش و مطلب نوشته و گفته بودند این فیلم‌ها با استقبالی که از آنها می‌شود، به نوعی نقشه دشمن در استحاله نسل جدید را نقش بر آب کرده بود. این اعترافی است که رسانه‌های خارجی در برابر چنین فیلم‌هایی می‌کنند. حتماً هم آن همگرایی که در جامعه ایجاد شد و آن استقبال چندین میلیون نفری، آن حجم عظیم مخاطب در شبکه نمایش خانگی و اقبالی که هنوز در نظرسنجی‌ها دارد، نشان می‌دهد که یک فیلم می‌تواند در مسائل اجتماعی و باورهای عمومی تأثیرگذار باشد.
همواره فیلم‌های جریان‌ساز در تاریخ سینما توانسته‌اند در مسائل اجتماعی و سیاسی تأثیرگذار باشند. این توقع را نمی‌توان از همه فیلم‌ها داشت اما برخی فیلم‌ها این پتانسیل را دارند که این جریان‌سازی را رقم بزنند و نوع نگاه مردم و فرهنگ عامه را در مسایل اجتماعی و سیاسی دچار تحول کنند.
سینمای جنگ کار بخش خصوصی نیست
* چرا بعد از مجموعه فیلم‌های موفق «اخراجی‌ها» همان مسیر را ادامه ندادید؟
بعد از «اخراجی‌ها» فیلم و سریال «معراجی‌ها» را ساختم که به زوایای ناگفته از جنگ پرداخته بود اما به هرحال سینمای جنگ کار بخش خصوصی نیست و چون من در بخش خصوصی کار می‌کنم کار در این بخش به لحاظ هزینه‌ها و... سخت است. در حال حاضر نهادهایی به میدان آمده‌اند و با نگاهی که خودشان قبول دارند در این زاویه آثاری را تولید می‌کنند که اتفاق خوب و قابل تقدیری است.
