بیان جمله "من خودم ورزشکار نیستم اما ورزشکاران را دوست دارم" از زبان بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران نشان دهنده اهمیت ورزش و جایگاه ویژه آن در کشور اسلامی ایران بود که اهمیت ورزش را دو چندان می کرد.
با وجود مشکلات فراوان در ورزش چه در بخش های سخت افزاری و نرم افزاری و مشکلات ناشی از جنگ تحمیلی که قرار بود مانع شکل گیری جمهوری اسلامی شود و سایه تحریم‌های غیرمنصفانه بین‌المللی ورزش ایران نتوانست سیل خروشان موفقیت در ورزش را متوقف کند. ورزش در زمان حکومت پهلوی هرگز گستردگی امروز را نداشت، مردم در آن زمان حتی از امکانات اولیه بی بهره بودند، با این وجود جایگاهی برای ورزش باقی نمی ماند.
با پیروزی انقلاب اسلامی و سقوط حکومت دیکتاتوری پهلوی ورزش نیز مانند دیگر بخش‌های کشور دچار تحول شد. افزایش زیرساخت ها و اماکن ورزشی حتی در دورترین مناطق کشور شرایطی را برای مشارکت در ورزش به صورت عمومی پدید آورد .
بر اساس آمارهای موجود در سال ۵۸ تنها در ۱۲ روستا زمین های ورزشی وجود داشت و اکنون بیش از ۲۲۰۰ روستای کشور از زمین های ورزشی برخوردارند. هم چنین تعداد سالن های ورزشی در روستاها در سال ۵۸ تنها ۵ مورد بود اما هم اکنون بیش از ۴۰۰ روستا دارای سالن ورزشی است.
ضمن آن که روند اجرایی پروژه های عمرانی رشد چشمگیری داشته و تا کنون حدود ۳۰۰ پروژه ورزشی در سطح کشور افتتاح شده است. در نخستین سال های پیروزی انقلاب به ازای هر فرد تنها 2 سانتی متر فضای ورزشی وجود داشت، اما پس از گذشت 38 سال این سرانه ورزشی به متوسط 76 سانتی متر رسیده است که نشان دهنده رشد تقریبا 38 برابری است. ساخت 18 استادیوم 15 هزار نفری، 8 سالن مسابقاتی 6 هزار نفری با قابلیت بهره‌برداری، 4 پیست دوچرخه‌سواری، 2 استخر قهرمانی، سه سالن تخصصی دوومیدانی، چهار ورزشگاه 5 هزار نفری در این پروژه‌های ورزشی از مهمترین کارهای زیربنایی است که پس از انقلاب اسلامی در کشور انجام شده است. هرچند دراین سال ها ضعف مدیریت و کمبود بودجه ورزش ایران را تهدید کرده است اما با اراده ملی و بهره گیری از اقتصاد مقاومتی می توان ترمز گیرهای ورزش را از بین برد. پیشرفت های ورزش کشور در ابعاد مختلفی انجام گرفت از جمله در ورزش بانوان، حضور درالمپیک ها، بازی های آسیایی و جام های جهانی فوتبال.
حضور در 4 جام جهانی بعد از انقلاب اسلامی
اولین حضور ایران در رقابت های جام جهانی به قبل از انقلاب برمی گردد جایی که بوینس آیرس آرژانتین در سال 1978میزبان مسابقات بود.
بعد از انقلاب اسلامی تیم ملی کشورمان 4 بار موفق به راهیابی به جام جهانی شده است. در سال 1998 ایران پس از 20 سال توانست برای بار دوم در جام جهانی فوتبال فرانسه حضور پیدا کند. حضور در جام جهانی 2006 آلمان، 2014 برزیل و اکنون 2018 روسیه از افتخارات تیم ملی فوتبال ایران بوده است.
تیم ملی کشورمان درهمه ادوار جام جهانی درمرحله مقدماتی حذف شده است. امید است این بار با وجود بهبود امکانات نتایج درخشان تری کسب کند و امروز با گذشت حدود 40 سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به عنوان پای ثابت در جام های جهانی در انتظار درخشش در روسیه است.
المپیک و درخشش ورزشکاران درسال های بعد از انقلاب
کاروان های ورزشی ایران در17 دوره از مسابقات المپیک حضور داشته که از دوره دهم، ورزشکاران کشورمان در قالب کاروان جمهوری اسلامی ایران راهی مسابقات المپیک شدند. 8 دوره ای که اتفاقات چشم گیری در آن رخ داد و حتی بانوان با توانمندی های بی نظیر خود به مدال رسیدند که قبل از این هرگز اتفاق نیفتاده بود.
کیمیا علیزاده تکواندو کار ایران بعد از کسب اولین مدال بانوان ایران در المپیک به عنوان یک آوانگارد بانوان را امیدوار کرد که در دیگر رشته ها هم توان حضور روی سکو وجود دارد.
اولین دوره کاروان ورزشی ایران در المپیک مربوط به سال 1900 و بازی‌های پاریس است که کاروان ورزشی ایران با یک ورزشکار در رشته شمشیربازی در مسابقات شرکت کرد. فریدون مالکوم تنها ورزشکار ایران در این بازیها بود که با عنوان نوزدهمی به کار خود پایان داد.
دومین دوره حضور ایران در المپیک مربوط به بازی‌های 1948 لندن است که کاروان کشورمان 36 ورزشکار مرد را در رشته‌های کشتی، تیراندازی، بسکتبال، بوکس و وزنه‌برداری شرکت داد و با کسب یک مدال برنز توسط جعفر سلماسی در وزنه‌برداری به کار خود پایان داد.
سومین دوره بازی‌های المپیک در سال 1952 به میزبانی هلسینکی برگزار شد. 22 ورزشکار از ایران در این بازیها حضور داشتند، در این دوره ایران در رشته‌های دوومیدانی، بوکس، وزنه برداری و کشتی حضور یافت و با 3 مدال نقره و 4 برنز با قرار گرفتن در رده سی‌ام به کار خود پایان داد.
چهارمین دوره بازی‌های این دوره در سال 1956 به میزبانی ملبورن برگزار شد و کاروان ورزشی ایران در این دوره 17 ورزشکار داشت. برای نخستین بار ایران توانست مدال طلا را به دست آورد. حاصل کار ایران در این بازیها 2 طلا، 2 نقره و یک برنز بود.کشورمان با قرار گرفتن در رده چهاردهم به کار خود پایان داد.
پنجمین دوره کاروان ایران در بازی‌های 1960 رم 25 شرکت کننده داشت، یک نقره وسه برنز به دست آمد و بیست و هفتمی جایگاه ایران در این بازیها بود.
ششمین دوره حضور ایران در این بازیها در سال 1964 و به میزبانی توکیو مربوط می‌شود، کاروان ایران 63 نفره بود. حاصل کار فقط 2 برنز بود. در این دوره برای نخستین بار بانوان حضور خود را در المپیک تجربه می‌کردند و 4 بانوی ورزشکار در کاروان ایران حضور داشتند. 3 ورزشکار ایران در دوومیدانی و یک بانوی ایرانی هم در ژیمناستیک با حریفان رقابت کردند.کاروان ایران با قرار گرفتن در رده سی و چهارم به کار خود پایان داد.
هفتمین دوره از بازیها در سال 1968 به میزبانی مکزیکوسیتی برگزار شد. کاروان ایران 14 نفره بود. 2 طلا، یک نقره و 2 برنز و کسب عنوان نوزدهمی حاصل کار ایران در این بازیها بود.
هشتمین دوره بازی‌های المپیک در سال 1972 و در مونیخ آلمان برگزار شد و از کاروان 50 نفری ایران (بدون حضور بانوان) هیچ ورزشکاری نتوانست کشورمان را صاحب مدال طلا کند. ایران با 3 نقره به کار خود پایان داد و به عنوان بیست و هشتمی رسید.
نهمین دوره بازی‌های المپیک 1976 در مونترال برگزار شد. پرونده ایران با یک مدال نقره و یک برنز در کشتی و وزنه‌برداری بسته شد.
دهمین دوره حضور کاروان ایران در بازی‌های المپیک به سال 1988 سئول است. کاروان ورزشی ایران با یک مدال نقره و کسب عنوان سی و ششمی به کار خود پایان داد. این اولین حضور ورشکاران ایرانی بعد از انقلاب اسلامی بود.
دوره یازدهم به میزبانی بارسلون در سال 1992 برگزار شد و کاروان ایران با 40 ورزشکار بدون بانوان وارد رقابت ها شد. سه برنز دستاورد ورزشکاران از این رقابت ها بود.ایران در این دوره با عنوان چهل و چهارمی به کار خود پایان داد.
دوره دوازدهم بازیها در 1996 آتلانتا تجربه کردند که اولین حضوربانوان در المپیک بعد از انقلاب بود. لیدا فریمان تنها بانوی ایران در این بازیها بود که در تفنگ بادی 10 متر با حریفان به رقابت پرداخت. فریمان پرچمدار کاروان ایران در المپیک بود. ایران در این دوره یک طلا، یک برنز و یک نقره به دست آورد.
سیزدهمین دوره درسال 2000 در سیدنی برگزار شد. 3طلا و یک برنز حاصل کار ایران در این بازیها بود. کاروان ورزشی ایران در المپیک سیدنی 35 ورزشکار داشت که از این تعداد یک نفر در بخش بانوان در مسابقات شرکت کرد. پایان کار ایران در المپیک 2000 عنوان بیست و هفتمی بود.
دوره چهاردهم المپیک 2004 آتن بود که کاروان ایران 38 نفره بود. ایران 2 طلا، 2 نقره و2 برنز کسب کرد.
دوره پانزدهم المپیک 2008 پکن بود .از کاروان 55 نفری ایران فقط یک مدال طلا و یک برنز دست آمد و ایران با عنوان پنجاه و یکمی به کار خود پایان داد.
دوره شانزدهم المپیک درلندن و سال 2012 بود.کاروان ورزشی 53 نفره ایران برای نخستین بار 4 مدال طلا کسب کرد و با 5 نقره و 3 برنز در رده هفدهم قرار گرفت و از این حیث در تاریخ المپیک های قبل و بعد از انقلاب رکورد دار شد .
دوره هفدهم المپیک در برزیل برگزار شد. کاروان ورزشی ایران در این بازیها 63 ورزشکار داشت. یک نقره و ۴ برنز برای ایران به دست بیاورند تا کاروان ایران بیست و پنجم شود. در این دوره برای اولین بار در همه ادوار حضور ایران در المپیک کیمیا علیزاده بانوی تکواندوکار کشورمان توانست باکسب مدال برنز جایگاه ویژه ای برای بانوان ایرانی درالمپیک باز کند و آنان را به مدال گیری در این میدان بزرگ امیدوار کند.
مدال های المپیکی که بعد از انقلاب رنگارنگ شد
بازی های آسیایی بزرگ ترین رویداد ورزشی آسیا و یکی از مهم ترین رویدادهای ورزشی جهان پس از بازی های المپیک، در حال رشد و گستردگی است و روز به روز بر ارزش این رقابت ها افزوده می شود. کاروان ورزشی ایران در بازی های آسیایی در بیست وشش رشته ورزشی مختلف توانسته است مدال بگیرد. در این میان، کشتی آزاد در تمامی دوره هایی که ایران در بازی های آسیایی حضور داشت، توانسته است برای ایران افتخار آفرینی کند و نام ایران را در ردیف کشورهای گیرنده مدال قرار دهد. از دیگر رشته هایی که بیشترین مدال را برای ایران در دوره های مختلف به دست آورده است، می توان از وزنه برداری،بوکس و دو و میدانی و چهار ورزش رزمی کاراته، تکواندو، جودو و ووشو نام برد. کاروان ورزشی ایران در بازی های آسیایی 2002 گوانگژو )با کسب رتبه چهارم( یکی از بهترین نتایج را کسب کرده است.
اولین دوره – ۱۹۵۱، دهلی نو تعداد اعضای کاروان ایران ۶۴ تن بود و ایران در جدول رده بندی توزیع مدال ها با ۸ طلا، ۶ نقره و ۲ برنز (مجموع ۱۶ مدال) در مکان سوم قرار گرفت.
سومین دوره – ۱۹۵۸ ، توکیو کاروان ورزشی ایران با ۱۱۲ ورزشکار در این دوره حضور یافت و با کسب ۷ طلا، ۱۴ نقره و۱۱ برنز در مکان چهارم بازیها قرار گرفت.
پنجمین دوره – ۱۹۶۶ ، بانکوک کاروان ورزشی ایران متشکل از ۱۱۸ ورزشکار در این رقابت ها شرکت کرد و با ۶ مدال طلا، ۸ نقره و ۱۶ برنز و کسب عنوان ششم به کار خود پایان داد.
ششمین دوره – ۱۹۷۰ ، بانکوک کاروان ایران در این دوره متشکل از ۱۶۹ نفر بود که با کسب ۹ مدال طلا، ۷ نقره و ۷ برنز (مجموع ۲۳ مدال) در مکان چهارم قرار گرفت.
هفتمین دوره – ۱۹۷۴ ، تهران ایران برای نخستین بار میزبان بازی ها بود و با ۴۰۰ ورزشکار نتایج بسیار خوبی گرفت ودر نهایت با کسب ۳۶ مدال طلا، ۲۸ نقره و۱۷ برنز (مجموع ۸۱ مدال) پس از ژاپن دوم شد.
نهمین دوره – ۱۹۸۲ ، دهلی نو کاروان ورزشی ایران تنها در چهار رشته شرکت کرد و با کسب ۴ مدال طلا، ۴ نقره و۴ برنز در مکان هفتم بازی ها قرار گرفت.
دهمین دوره – ۱۹۸۶ ، سئول کاروان ورزشی ایران در ده رشته ورزشی حضور پیدا کرد و با ۶ مدال طلا، ۶ نقره و ۱۰ برنز در مکان چهارم بازی ها قرار گرفت.
یازدهمین دوره – ۱۹۹۰ ، پکن کاروان ورزشی ایران با کسب ۴ مدال طلا، ۶ نقره و ۸ برنز با یک پله سقوط نسبت به دوره قبل در مکان پنجم قرار گرفت.
دوازدهمین دوره – ۱۹۹۴ ، هیروشیما در این دوره از بازی ها، کاروان ورزشی ایران با ۹ مدال طلا، ۹ نقره و ۸ برنز(مجموع ۲۶ مدال) در مکان هفتم قرار گرفت.
سیزدهمین دوره – ۱۹۹۸ ، بانکوک کاروان ورزشی ایران در ۲۲ رشته قدم به بازی ها نهاد و با کسب ۱۰ مدال طلا، ۱۱ نقره و ۱۳ برنز (۳۴ مدال) در مکان هفتم ایستاد.
چهاردهمین دوره – ۲۰۰۲ ، بوسان در چهاردهمین دوره بازی های آسیایی، کاروان ورزشی ایران با ۱۵۰ ورزشکار حضور یافت و با کسب ۸ مدال طلا، ۱۴ نقره و ۱۴ برنز در مکان دهم قرار گرفت.
پانزدهمین دوره – ۲۰۰۶ ، دوحه کاروان ورزشی ایران با کسب یازده مدال طلا، پانزده مدال نقره و بیست و دو مدال برنز و مجموع چهل و هشت مدال در رده ششم جدول توزیع مدال در بازی های آسیایی دوحه قرار گرفت.
شانزدهمین دوره- 2010 گوانژو پرونده کاروان ورزش ایران در شانزدهمین دوره بازی های آسیایی با کسب 20 مدال طلا، 14 مدال نقره و 25 مدال برنز و عنوان چهارمی قاره‌کهن بسته شد.
هفدهمین دوره- 2014 اینچئون کره جنوبی کاروان ورزش ایران با کاروان 282 نفره و کسب 21 مدال طلا، 18 مدال نقره و 18 مدال برنز در رده پنجم قرار گرفت.
ادواری که از آن نام نبرده شده است به معنای حضور نیافتن ایران در آن دوره است.
هویت بخشی به ورزش زنان با حجاب اسلامی
زنان در سال های قبل از انقلاب وسیله ای در دست حکومت برای پیشبرد اهداف بودند. بانوان در دوران طاغوت ورزش می کردند اما ورزش به زنان ثروتمند محدود می شد. ضمن آن که از ورزش زنان به گونه ای استفاده می شد که جنبه تبلیغاتی آن بر جنبه سلامت جسم و روان ارجحیت داشت. طاغوت قصد داشت همه چیز از جمله ورزش را نیز با افکار کشورهای غربی آمیخته کند. در دوران طاغوت، ورزش زنان به رشته هایی همچون ژیمناستیک، بسکتبال و رقص باله خلاصه می‌شد.
با پیروزی انقلاب اسلامی زنان توانستند راه خود را در دیگر رشته ها نیز پیدا کنند و با کمک حجاب اسلامی پا به عرصه های بین المللی بگذارند. طراحی لباس های اسلامی برای بانوان و جداسازی فضای ورزشی بانوان و آقایان از تحولات ورزش بانوان در بعد از انقلاب بود. ضمن آن که بانوان در بسیاری از رشته های ورزشی فعالیت خود را آغاز کردند و دیگر خبری از محدودیت های انتخاب رشته ورزشی در قبل از انقلاب وجود نداشت.
ایران در زمینه حضور بانوان با حجاب اسلامی در مسابقات بسکتبال اولین کشوری بود که لباس ها را طراحی کرد و توانست پس از تلاش های زیادی موافقت فیبا را برای حضور بانوان با پوشش اسلامی اخذ کند.
قبل از انقلاب ۹ مربی و هفت داور زن در کشور وجود داشت و هفت رشته ورزشی در حوزه زنان فعال بود. هم چنین تنها یک مجموعه ورزشی متعلق به زنان بود، اما پس از پیروزی انقلاب و در زمان کنونی بیش از ۳۸ رشته ورزشی فعال در حوزه زنان وجود دارد و بیش از ۳۵ هزار مربی و ۱۶ هزار داور زن در کشور فعالیت می‌کنند و بیش از ۳۰ مجموعه ورزشی مختص زنان است.
زنان ایرانی آن چنان پله های ترقی را طی کردند که ضمن مدال های متعدد در بازی های آسیایی و عرصه های بین المللی موفق به کسب مدال المپیکی هم شدند. فتح قله اورست از سوی بانوان ورزشکاران ایرانی نیز یکی از نقاط عطف ورزش بانوان بود.
هم چنان که بانوان در ورزش فعالیت می کنند، در بخش های مدیریتی نیز جای خود را باز کرده اند. حضور در راس فدراسیون های ورزشی، پست های مدیریتی در وزارت و در سطوح مختلف ورزش از هدایای انقلاب اسلامی به بانوان است.
با توجه به عقب ماندگی ورزش بانوان در مقایسه با ورزش مردان ، جایگاه ویژه بانوان در جامعه و ضرورت سلامت این قشر هم چنان از مسئولان انتظار می رود برای رشد و ارتقای ورزش بانوان از هیچ تلاشی دریغ نکنند.
امروزه تبعات حضور پر رنگ بانوان ایران اسلامی با پوشش اسلامی در مسابقات دیگر کشور های مسلمان را به این موضوع ترغیب کرده است و به عنوان پیشرو در عرصه ورزش الگویی برای دیگر کشور های اسلامی قرار گرفته ایم.
ایجاد لیگ های ملی در رشته های مختلف
وحید مرادی مدیر ورزشی در سال های بعد از انقلاب درباره پیشرفت های ورزش ایران بعد از انقلاب اسلامی اظهار کرد: در سال های قبل از انقلاب در ادواری که ایران در مسابقات المپیک حضور پیدا می کرد تنها در 2 رشته کشتی و وزنه برداری به مدال دست پیدا کرد. اما امروز در بیش از 15 رشته حضور پیدا می کنیم و به مدال های گوناگونی می رسیم.
او تصریح کرد: فدراسیون ملی و حتی فدراسیون های بین المللی برخی رشته بعد از انقلاب تاسیس شده است.
مرادی درباره تبدیل و گسترش لیگ های استانی به لیگ های ملی بعد از انقلاب بیان کرد: با توسعه کشور بعد از انقلاب، افزایش جمعیت، افزایش مطالبات مردم، بالا رفتن سواد و افزایش اقبال عمومی به ورزش لیگ های استانی به لیگ های سراسر تبدیل شد و در بسیای از رشته ها لیگ راه اندازی شد. در گذشته در کشتی و فوتبال لیگ های مشهوری داشتیم اما امروز بیشتر رشته ها دارای لیگ هستند.
