همان‌گونه که در روزهای اخیر رهبرمعظم‌انقلاب در دیدار مقام‌های ارشد سه قوه تاکید کردند، مذاکرات عمان یکی از ده‌ها فعالیت دستگاه سیاست‌خارجی ایران است و ترافیک دیپلماتیک در وزارت امورخارجه بیش از هر چیز نشان‌دهنده عدم تمرکز ایران بر مذاکرات غیرمستقیم با آمریکاست.
این موضوع نشان می‌دهد تهران با توجه تجربه تلخ برجام، نه‌تنها همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا قرار نداده، بلکه فعال‌تر از گذشته، از یک‌سو به‌دنبال توسعه همکاری‌های منطقه‌ای به‌ویژه با همسایگان است و ازسوی دیگر بر تعمیق مناسبات راهبردی اش با روسیه و چین متمرکز شده است.
سفر وزیر دفاع عربستان به تهران و رایزنی‌های وزیر امورخارجه ایران در مسکو تنها دو نشانه از تحرک جمهوری‌اسلامی در حوزه پیشبرد «دیپلماسی همه‌جانبه» است. ازسوی دیگر ایران در روزهای اخیر میزبان رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی بود؛ سفری که بیش از هر چیز با هدف پیشبرد همکاری‌های فنی ایران و این نهاد بین‌المللی انجام شد و از عزم تهران برای مقابله با بهانه‌جویی‌های واهی هسته‌ای حکایت داشت.
۱
سیاست همسایگی
سفر خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان به تهران، آن‌هم در کوران مذاکرات غیرمستقیم ایران و عربستان، از مهم‌ترین تحولات حوزه سیاست‌خارجی ایران در روزهای اخیر به‌حساب می‌آید.
برنامه‌ها
- دیدار با رهبرمعظم انقلاب
- گفت‌وگو با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور
- رایزنی با سرلشکر محمد باقری، رئیس ستادکل نیروهای مسلح ایران
دستورکارها
- ابلاغ پیام پادشاه سعودی به رهبرمعظم‌انقلاب
- گفت‌وگو درباره توسعه همکاری‌های همه‌جانبه تهران – ریاض
- رایزنی درباره مهم‌ترین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی
- گفت‌وگو پیرامون جنایات رژیم‌صهیونیستی در غزه
- رایزنی درباره گسترش همکاری‌ها از جمله در عرصه دفاعی – امنیتی
اهمیت سفر
- پیگیری ایجاد کارگروه‌های مشترک در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی میان دو کشور
- زمینه‌سازی طرفین برای افزایش سطح رایزنی‌های دیپلماتیک میان تهران و ریاض
- نزدیک‌سازی دیدگاه‌ها در زمینه تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی
- مقابله با راهبرد غربی «تهدیدسازی از ایران» برای همسایگان
- شفاف‌سازی درباره اینکه نه تنها ایران تهدیدی برای کشورهای منطقه و همسایگان نیست، بلکه تهران به‌منظور گسترش همکاری‌های همه‌جانبه آمادگی لازم را دارد.
- تقویت همگرایی منطقه‌ای باهدف افزایش صلح و ثبات در سطح منطقه
۲
تعمیق مناسبات راهبردی با مسکو
رایزنی‌های عباس عراقچی، وزیر امورخارجه در مسکو، یکی دیگر از وجوه تحرک دیپلماتیک ایران طی روزهای اخیر بوده‌است؛ سفری که یک پیام راهبردی، آن‌هم در بحبوحه مذاکرات عمان داشت؛ اینکه ایران و روسیه در مسیر تقویت همکاری‌های راهبردی گام برمی‌دارند.
برنامه‌ها
- دیدار عراقچی با ولادیمیر پوتین
- رایزنی وزیر امور خارجه ایران با سرگئی لاوروف، همتای روس
دستورکارها
- ابلاغ پیام مکتوب رهبرمعظم‌انقلاب به رئیس‌جمهور روسیه
- پیگیری توسعه همکاری‌های دوجانبه میان تهران و مسکو
- رایزنی درباره تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی
اهمیت سفر
- تاکید بر اجرایی‌سازی توافق‌نامه راهبردی ایران و روسیه
- همفکری با روسیه درباره مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با نقش‌آفرینی عمان
- تاکید بر اینکه مناسبات راهبردی ایران و روسیه تحت تاثیر تحولات قرار نخواهد گرفت.
- دعوت رسمی از رئیس‌جمهور روسیه برای سفر به تهران
- استمرار هماهنگی‌های راهبردی با روسیه و چین درباره تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی
۳
اعتمادسازی هسته‌ای
سفر روزهای اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی هم از دیگر برنامه‌های دستگاه سیاست‌خارجی ایران بود که با رویکرد مسبوق به سابقه اعتمادسازی هسته‌ای ایران و پیشبرد همکاری‌های فنی و تخصصی با این نهاد بین‌المللی انجام شد.
برنامه‌ها
- دیدار با عراقچی، وزیر امورخارجه ایران
- گفت‌وگو با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران
- بازدید از نمایشگاه دستاوردهای صنعت هسته‌ای
دستورکارها
- ادامه همکاری‌های فنی ایران و آژانس
- تلاش برای حل‌وفصل اختلاف‌های باقی‌مانده پیرامون برنامه هسته‌ای ایران
- رایزنی دباره اجرایی‌سازی بیانیه مشترک مارس ۲۰۲۳
اهمیت سفر
- ادامه همکاری‌های اعتمادسازی میان ایران و آژانس در کوران مذاکرات عمان
- انتقال دیدگاه‌های تهران به مدیرکل آژانس درباره فضاسازی‌ها پیرامون فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران
- تلاش برای رفع اختلاف‌ها و ابهام‌های باقی‌مانده آژانس درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران
- تسهیل گفت‌وگوهای هسته‌ای غیرمستقیم ایران و آمریکا
- استمرار همکاری‌های فنی ایران و آژانس در سطح بالاتر از جمله با سفر دو هفته آینده معاون گروسی به تهران
۴
تهران، میزبان اردوغان
طی روزهای اخیر انتشار اخباری درباره سفر رئیس‌جمهور ترکیه به ایران، از گام‌های تهران و آنکارا در مسیر توسعه مناسبات دوجانبه حکایت دارد. حضور رجب طیب اردوغان در تهران در شرایطی که دستگاه سیاست‌خارجی ایران درحال پیشبرد مذاکرات غیرمستقیم با آمریکاست، یک پیام روشن دارد؛ اینکه تهران از تعمیق مناسبات با همسایگانش غفلت نخواهد کرد.
اهمیت سفر
- انجام پنجمین سفر رئیس‌جمهور ترکیه به ایران
- تقویت همکاری‌های دوجانبه تهران آنکارا
- برگزاری نهمین نشست شورای‌عالی همکاری‌های ایران و ترکیه
- نزدیک سازی دیدگاه‌ها درباره تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی
- تقویت همکاری‌های اقتصادی با وجود برخی اختلاف نظرها در حوزه سیاسی
- همگرایی در راستای مقابله با جنایات رژیم‌صهیونیستی
اهداف دیپلماسی منطقه‌ای ایران
در شرایط کنونی، دیپلماسی منطقه‌ای ایران اهداف چندگانه‌ای را دنبال می‌کند که در راستای حداکثرسازی منافع ملی، امنیت منطقه‌ای و تقویت جایگاه ایران در نظام بین‌الملل است.
- تقویت ثبات منطقه‌ای و خنثی‌سازی تهدیدها: ایران با توجه به افزایش تنش‌های منطقه‌ای، به‌ویژه تهدیدسازی‌های محور تل‌آویو - واشنگتن، همگرایی با کشورهای همسایه را در دستورکار دارد.
- پیشبرد مذاکرات هسته‌ای: تقویت همگرایی با کشورهای منطقه‌ای از جمله با روسیه و چین، نشان‌دهنده تلاش ایران برای جلوگیری از تمرکز آسیب‌زا بر مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکاست؛ راهبردی که اهرم موثر ایران در این مذاکرات نیز به‌حساب می‌آید.
- مقابله با تهدید تحریم‌ها: استفاده از دیپلماسی منطقه‌ای یکی از راهکارهای ایران برای عبور از فشارهای تحریمی است؛ رویکردی که برای تقویت موضع تهران در مذاکرات با غرب نیز کارآمد خواهد بود.
- گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری: تقویت روابط با همسایگان و همچنین قدرت‌های جهانی از جمله چین و روسیه، یک رویکرد محوری را دنبال می‌کند؛ افزایش روزافزون سطح همکاری‌های اقتصادی و تجاری. اجرایی‌سازی این راهبرد در خنثی‌سازی اثرات تحریم‌ها موثر خواهد بود.
- مدیریت روابط با کشورهای عربی: ایران به دنبال بهبود روابط با کشورهای عربی، به‌ویژه عربستان، مصر، بحرین و اردن است؛ سیاستی که در راستای کاهش تنش‌های منطقه‌ای و ایجاد فضای اعتماد متقابل بوده‌است.
دیپلماسی همه جانبه
دستگاه سیاست‌خارجی ایران و به‌ویژه وزیر امورخارجه در روزهای اخیر همگام با پیشبرد مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا، تحرک ویژه‌ای نیز در حوزه دیپلماسی منطقه‌ای داشته است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.
۲۶ فروردین ماه
- گفت‌وگوی تلفنی عراقچی با هاکان فیدان، همتای ترکیه‌ای
- گفت‌وگوی تلفنی وزیر امورخارجه با عبداللطیف بن راشد الزیانی، وزیر امور خارجه بحرین
- رایزنی تلفنی عراقچی و فواد حسین، وزیر امورخارجه عراق
- تماس تلفنی وزرای امور ایران و عربستان
۲۵ فروردین‌ماه
- دیدار کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر امور خارجه با ورشنین واسیلیوویچ، معاون وزیر امور خارجه روسیه در مسکو
- رایزنی تلفنی عراقچی با شیخ عبدالله بن‌زاید آل‌نهیان، وزیر امورخارجه امارات
- گفت‌وگوی وزرای امورخارجه ایران و کویت
- رایزنی تلفنی عراقچی و شیخ محمد بن‌عبدالرحمن آل ثانی نخست‌وزیر و وزیرخارجه قطر
- تماس تلفنی وزرای امورخارجه ایران و مصر
۲۰ فروردین‌ماه
- سفر وزیر امورخارجه ایران به الجزایر
۱۹ فروردین‌ماه
- رایزنی مجید تخت‌روانجی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه با اولاف اسکوگ، معاون مسئول سیاست‌خارجی اتحادیه اروپا در اتریش
- برگزاری نشست کارشناسی ایران، چین و روسیه در مسکو
۱۴ فروردین ماه
- حضور تخت‌روانجی در نشست معاونان وزیران امور خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در مسکو
