عفّت یعنى بازداشتن خود از آنچه حلال نباشد و تنها اختصاص به زنان ندارد، اما در عین حال لزوم رعایت آن از سوی بانوان بیش از مردان است. این صفت انواعی دارد که شامل عفت کلام، عفت خوردن و عفت جنسی است.
عفاف در کنار حیا دو عنصر به هم پیوسته‌اند که خداوند آن را در وجود تمام انسان‌ها نهادینه کرده است و هر فردی به صورت ذاتی می‌داند که مسیر رستگاری و کمال معنوی در گام اول در گروی التزام به این خصلت‌های نیکوست؛ چرا که وجود این دو عنصر به هر فردی تعالی روحی و عزت نفس می‌بخشد و در مقابل، هر مقدار از این عناصر در انسان کاهش یابد، موجب تنزل روحی و شخصیتی وی می‌شود.
از دیگر سو تأثیر عدم رعایت این عناصر فطری، خانواده و جامعه را دچار چالش کرده و زمینه را برای بروز بسیاری از معضلات اجتماعی و سلامت روانی فراهم می‌کند. از این جهت خداوند همواره بر رعایت عفاف و حیا در تمام کتب آسمانی تأکیداتی داشته است و نسبت به کسانی که در رعایت آن اهتمام دارند، ارزش‌گذاری خاصی کرده است.
به عنوان نمونه امیرالمؤمنین (ع) در روایتی فرمود: «پاداش مجاهد شهید در راه خدا، بزرگ‌‌تر از پاداش عفیف پاکدامنى نیست که قدرت بر گناه دارد و آلوده نمى‌‌شود، همانا عفیف پاکدامن، فرشته‌‌اى از فرشته‌‌هاست؛ مَا الْمُجَاهِدُ الشَّهِیدُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَعْظَمَ أَجْراً مِمَّنْ قَدَرَ فَعَفَّ لَکَادَ الْعَفِیفُ أَنْ یَکُونَ مَلَکاً مِنَ الْمَلَائِکَة». (حکمت ۴۷۴ نهج‌البلاغه)
بر اساس این روایت، می‌توان نتیجه گرفت عفت‌ورزی آن هم در درجات بالای آن، دارای دشواری زیادی است که جز با مجاهدت با نفس حاصل نمی‌شود به گونه‌ای که پاداش آن مانند مجاهد شهید در نظر گرفته شده است.
