امام صادق علیه السلام _ در بیان آنچه لقمان علیه السلام به پسرش گفت :
پسرم! هر چیزی، نشانه ای دارد که بدان شناخته می شود و بر اساس آن، مورد گواهی قرار می گیرد.
و همانا دین سه نشانه دارد: دانش ، ایمان ، و عمل به آن .
ایمان، سه نشانه دارد: ایمان به خدا و کتاب های او و فرستادگانش .
دانشمند، سه نشانه دارد: شناخت خدا و شناخت آنچه می پسندد و شناخت آنچه نمی پسندد .
صالح، سه نشانه دارد: نماز و روزه و زکات .
متظاهر نیز سه نشانه دارد: با برتر از خود می ستیزد ، و چیزی را می گوید که نمی داند ، و در پیِ چیزی است که به آن، دست نمی یابد .
ستمگر، سه نشانه دارد: به بالاتر از خودش با نافرمانی ، و به پایین تر از خودش با چیرگی ، ستم می کند و به ستمگران، یاری می رساند .
منافق، سه نشانه دارد: زبانش مخالف دلش ، و دلش مخالف کارش ، و ظاهرش مخالف باطنش است .
گنهکار، سه نشانه دارد : خیانت می ورزد ، دروغ می گوید ، و با سخن خودش نیز مخالفت می کند .
ریاکار، سه نشانه دارد: هنگامی که تنها باشد ، تنبلی می کند و هنگامی که نزد مردم باشد ، چابک است و در هر کاری، خود را در مَعرض ستایش دیگران قرار می دهد .
حسود، سه نشانه دارد: هر گاه غایب باشد ، غیبت می کند و هر گاه حاضر باشد ، چاپلوسی می کند ، و به خاطر گرفتاری، سرکوفت می زند .
اسرافکار، سه نشانه دارد: چیزی را می خرد که لازم ندارد، و چیزی را می پوشد که لازم ندارد، و چیزی را می خورد که لازم ندارد .
تنبل، سه نشانه دارد: تا آن جا سستی می کند که کوتاهی می شود، و تا آن جا کوتاهی می کند که ضایع می سازد، و تا آن جا ضایع می سازد که گناه می کند.
غافل. سه نشانه دارد: اشتباه، سرگرمی و فراموشی.
متن حدیث:
عنه علیه السلام :قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ: یا بُنَیَّ، لِکُلِّ شَیءٍ عَلامَةٌ یُعرَفُ بِها ویُشهَدُ عَلَیها،
وإنّ لِلدّینِ ثَلاثَ عَلاماتٍ : العِلمَ وَالإِیمانَ وَالعَمَلَ بِهِ.
ولِلإِیمانِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : الإِیمانُ بِاللّه ِ وکُتُبِهِ ورُسُلِهِ.
ولِلعالِمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : العِلمُ بِاللّه ِ وبِما یُحِبُّ وبِما یَکرَهُ.
ولِلعامِلِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : الصَّلاةُ وَالصِّیامُ وَالزَّکاةُ.
ولِلمُتَکَلِّفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : یُنازِعُ مَن فَوقَهُ ، ویَقولُ ما لا یَعلَمُ ، ویَتَعاطی ما لا یَنالُ.
ولِلظّالِمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : یَظلِمُ مَن فَوقَهُ بِالمَعصِیَةِ ، ومَن دونَهُ بِالغَلَبَةِ ، ویُعینُ الظَّلَمَةَ.
ولِلمُنافِقِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : یُخالِفُ لِسانُهُ قَلبَهُ ، وقَلبُهُ فِعلَهُ ، وعَلانِیَتُهُ سَریرَتَهُ.
ولِلآثِمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : یَخونُ ، ویَکذِبُ ، ویُخالِفُ ما یَقولُ.
ولِلمُرائی ثَلاثُ عَلاماتٍ : یَکسَلُ إذا کانَ وَحدَهُ ، ویَنشَطُ إذا کانَ النّاسُ عِندَهُ ، ویَتَعَرَّضُ فی کُلِّ أمرٍ لِلمَحمَدَةِ.
ولِلحاسِدِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : یَغتابُ إذا غابَ ، ویَتَمَلَّقُ إذا شَهِدَ ، ویَشمَتُ بِالمُصیبَةِ.
ولِلمُسرِفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : یَشتَری ما لَیسَ لَهُ ، ویَلبَسُ ما لَیسَ لَهُ ، ویَأکُلُ ما لَیسَ لَهُ.
ولِلکَسلانِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : یَتَوانی حَتّی یُفَرِّطَ، و یُفَرِّطُ حَتّی یُضَیِّعَ، و یُضَیِّعُ حَتّی یَأثَمَ.
ولِلغافِلِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : السَّهوُ وَاللَّهوُ وَالنِّسیانُ.
«خصال، صفحه ۱۲۱_ بحارالانوار، ج۱۳، صفحه ۴۱۵»
