سَویق به آن در فارسی قدیم، «پِست» گفته می شد. امروزه به آن «قاووت» یا «پوره» می گویند. گفتنی است که لغت نامه دهخدا لفظ «قاووت» را ترکی می داند که غالباً به معنای آرد حبوبات بریان شده است؛ لیکن این واژه، گاه در مورد غیر حبوبات (مانند برخی میوه ها یا تره بار) نیز کار برد دارد.
علاّمه مجلسی می گوید: از [گفته] کلینی چنین برمی آید که «سویق»، درصورتی که در روایات، همراه با قیدی [مانند جو] نباشد، به معنای «سویق گندم» است. شهید در الدروس گفته است: «درباره سویق و سود آن، روایت های فراوانی رسیده و کلینی، سویق را به معنای سویق گندم، دانسته است».
مولّف بحر الجواهر گفته است: «از هفت چیز، سویق می سازند: گندم، جو، کنار، سیب، کدو، دانه انار و شلغم. همه این انواع، طبع را مهار می کند، قی و دلشوره ای را که از صفرا زاده می شود، از میان می برد، رطوبت معده را خشک می کند، و اگر قدری سویق جو با آب و مقدار اندکی شیر برداشته و خشخاش بو داده ساییده با آن مخلوط شود، برای شکم رَوی، سودمند است، نیش زدگی ها را تسکین می دهد و خواب می آورد».
سویق چه خواصی دارد؟
مهمترین خاصیت سویق درمان ضعف و پوکی استخوان است.
در ادامه احادیث مرتبط با آن را می بینیم
امام صادق علیه السلام می فرمایند: السویق ینبت اللحم ویشد العظم؛ سویق باعث رویش گوشت و تقویت استخوان می شود.» (1)
یکی از علل شیوع مشکلات استخوانی و ضعف، غفلت مردم از سویق است. در روایات استفاده از سویق بسیار سفارش شده درباره سویق آمده: انما عمل بالوحی؛ سویق به سفارش وحی درست شده است. (2)
امام صادق (ع) می فرمایند: شُربُ السَّویقِ بِالزَّیتِ ینبِتُ اللَّحمَ، ویشُدُّ العَظمَ، ویرِقُّ البَشَرَةَ، ویزیدُ فِی الباهِ.؛ سویق و روغن زیتون گوشت را می رویاند و استخوان را تقویت می کند و پوست را نازک می کند و عمل همبستر شدن را زیاد می کند. (3) آنچه در روایت آمده استفاده از سویق همراه روغن زیتون است نه اینکه با هم تفت داده شود.
از هفت چیز، سویق می سازند: گندم، جو، کنار، سیب، کدو، دانه انار و شلغم. همه این انواع، طبع را مهار می کند، قی و دلشوره ای را که از صفرا زاده می شود، از میان می برد، رطوبت معده را خشک می کند
امام صادق (ع) می فرمایند: اسقیه السویق والسکر فإنه ینبت اللحم ویشد العظم؛ به او (کودک) سویق با شکر بده، زیرا گوشت را می رویاند و استخوان را تقویت می کند.(4) البته فقط در مورد کودکان سویق همراه با شکر خوب است و برای مردان خوب نیست چون سرد است و عمل جماع (قوای جنسی) را کم می کند.
در روایتی از شخصی به نام خضر آمده است: کنت عند أبی عبد الله (ع) فأتاه رجل من أصحابنا، فقال له: یولد لنا المولود فیکون منه القلة والضعف فقال: ما یمنژ من السویق؟! فانه یشد العظم و ینبت اللحم؛ نزد امام صادق (ع) بودم، مردی از اصحاب ما نزد امام آمد و عرض کرد فرزندان ما وقتی متولد می شوند نقص و ضعف دارند، امام فرمودند چرا سویق استفاده نمی کنید، زیرا استخوان را تقویت می کند و گوشت می رویاند. (5)
در روایت دیگری آمده است: فقال لها أبو عبد الله (ع): مالی أری جسم ابنک نحیفا؟ قالت: هو علیل، فقال لها: اسقیه السویق، فانه ینبت اللحم ویشد العظم؛ امام به خانمی فرمودند چرا فرزندت این قدر لاغر و ضعیف است، زن جواب داد او معلول است، امام فرمودند به او سویق بده زیرا سویق گوشت را می رویاند و استخوان را تقویت می کند. (6)
نکته مهمی که در این روایات اشاره شد این بود که پدر و مادر باید سویق بخورند تا بچه ها معلول و ضعیف نباشند. والدین حداقل دو هفته قبل از انعقاد نطفه سویق بخورند، و مادر دو هفته تا یک ماه بعد از انعقاد نطفه سویق بخورد، و برای بچه می توان از روز اول همراه شیر به او داد.
به غیر از تقویت استخوان ها، سویق خواص بیشمار دیگری نیز دارد که در اینجا به چند مورد آن اشاره خواهیم کرد
به افرادی که چاق هستند یا دیابت دارند سویق جو می دهیم و به افراد لاغر سویق گندم می دهیم، سویق جو قوی می کند و سویق گندم چاق می کند و هردو باهم هم قوی می کند هم چاق.
عن علی بن سلیمان: أکلنا عِندَ الرِّضا علیه السلام رُووسا فَدَعا بِالسَّویقِ، فَقُلتُ: إنّی قَدِ امتَلأتُ. فَقالَ: إنَّ قَلیلَ السَّویقِ یهضِمُ الرُّووسَ وهُوَ دَواوُهُ. به نقل از علی بن سلیمان: نزد امام رضا علیه السلام کلّه پاچه خوردیم. پس سویق خواست. گفتم: من سیر شده ام. فرمود: «اندکی از سویق، کلّه پاچه را هضم می کند و دوای آن است».(7)
الإمام الباقر علیه السلام: ما أعظَمَ بَرَکةَ السَّویقِ! إذا شَرِبَهُ الإِنسانُ عَلَی الشِّبَعِ أمرَأَهُ وهَضَمَ الطَّعامَ، وإذا شَرِبَهُ الإِنسانُ عَلَی الجوعِ أشبَعَهُ، ونِعمَ الزَّادُ فِی السَّفَرِ وَالحَضَرِ السَّویقُ. سویق، چه قدر پُربرکت است! اگر انسان در حالی که سیر است، آن را بخورد، غذا را گوارش می دهد و اگر در حالی که گرسنه است، بخورد، او را سیر می سازد. سویق، چه نیکو توشه ای در سفر و در حضر است! (8)
الإمام الصادق علیه السلام: مَن شَرِبَ السَّویقَ أربَعینَ صَباحا اِمتَلَأَ کتفاهُ قُوَّةً. هر کس چهل روزْ سویق بخورد، بازوانش پُرتوان می شود. (9)
سویق و روغن زیتون گوشت را می رویاند و استخوان را تقویت می کند و پوست را نازک می کند و عمل همبستر شدن را زیاد می کند.
امام صادق علیه السلام: السَّویقُ یجَرِّدُ المِرَّةَ وَالبَلغَمَ مِنَ المَعِدَةِ جَردا، ویدفَعُ سَبعینَ نوعاً مِن أنواعِ البَلاءِ. سویق، تلخه را از تن، و بلغم را از معده، کاملاً جدا می کند و هفتاد گونه بلا را دور می سازد. (10)
الإمام الکاظم علیه السلام: السَّویقُ ومَرَقُ لَحمِ البَقَرِ یذهَبانِ بِالوَضَحِ. سویق خشک و آب گوشت گاو، پیسی را از میان می برند. (11)
روش تهیه ی سویق
سویق به دو روش ساخته می شود در روش اول ابتدا سبوس گندم و جو را جدا کرده و جداگانه آرد می کنیم سپس به نسبت مساوی (وزنی) آرد گندم و جو را با آرد سبوس گندم و جو مخلوط کرده و آرام آرام حرارت می دهیم تا آماده شود ولی در روش دوم گندم و جو را ابتدا تفت می دهند سپس آرد می کنند. از آنجا که سبوس کمتر نیاز به حرارت دارد و زود می سوزد بهتر است جدا تفت داده شود و نکته دیگر اینکه سبوس از مواد سلولزی است که جذب بدن نمی شود و شاید آرد کردن و تفت دادن آن باعث شود که بدن بتواند از آن استفاده کند. با این توضیحات روش اول بهتر است.
مقدار مصرف سویق دو کف (دو یا سه قاشق غذاخوری) صبح ناشتا می باشد.
خواص سویق به همین جا ختم نمی شود. انواع سویق خواص متفاوتی دارند که در مقاله های بعدی در مورد آن ها بیشتر توضیح خواهیم داد.
