عقوق والدین به این است که فرزند، حرمت آن ها را رعایت نکند و بی ادبی نماید و آن ها را به سبب گفتاری یا رفتاری برنجاند و آزار و اذیت کند و در چیزهایی که منع شرعی و عقلی ندارد، از آن ها نافرمانی کند. امام صادق علیه السلام می فرمایند که کم ترین ناسپاسی والدین، گفتن «اُف» است ... . نگاه تند به پدر و مادر، محزون ساختن آن ها و ترک وظایف حتمی در قبال آن ها مثل برآورده نساختن نیازهای مالی والدین در صورت نیاز نیز از موارد عاق شدن فرزندان معرفی شده است.
به بیان خلاصه هر کارى که موجب اذیت والدین گردد، به معناى عاقّ والدین است، مگر در مواردى که تکلیف واجب یا حرامى باشد، و به انسان دستور مخالفت با آن را بدهند.
عواقب عقوق والدین در دنیا و آخرت چیست؟
- موجب خشم خدا و پیغمبر(ص) است.
- مانع قبولی نماز است.
- سلب توفیق می کند و گره در کار می اندازد.
- دعا اجابت نمی‌شود.
- فقر و تنگدستی می‌آورد.
- موجب جوان مرگی است.
- سبب گرفتگی زبان هنگام مرگ برای ادای شهادتین است.
- مایه حزن و اندوه و عذاب دنیاست.
- خداوند با عاق والدین سخن نمی گوید.
- خداوند نگاه رحمت به او ندارد.
- عاق والدین از جمله فراموش‌شدگان است.
- بهشت بر عاق والدین حرام است.
برای جبران عاق والدین چه کارهایی لازم است انجام شود؟
برای جبران عاق والدین، اگر آنها در قید حیات‌اند:
اول اینکه بایست به والدین ثابت کنی که دیگر قصد تکرار چنین عملی را نداری.
دوم اینکه چون به خاطر این ظلم، والدین شما آزرده خاطر شده‌اند، بهتر است بیشتر از سابق احترام و ادب و اطاعت را نسبت به ایشان رعایت کنی. که سبب نرم شدن قلب والدین می‌شود. نهایتا با کمال خضوع و با توسل و خواهش از درگاه خداوند متعال و ائمه معصومین (ع) از والدینت بخواهی که تو را مورد بخشش قرار دهند. مطمئن باش که خدای مهربان قلب پدر و مادر را از جنس مهربانی خویش آفریده است. امکان ندارد فرزندی از آنان عذرخواهی کند و آنها او را نبخشند.
اما اگر در قید حیات نیستند،
1. واجباتی که از آنها در حال حیات فوت شده مثل نماز و روزه و حج و بدهی‌های آنها ادا گردد.
2. به آنچه وصیت کرده‌اند، عمل شود.
3. آنها را تا آخر عمر نباید فراموش کرد. باید برای‌شان طلب آمرزش و رحمت کرد. به نیابت از آنها صدقه داد. اعمال مستحب به قصد و نیت آنها به جا آورد. هدایای معنوی برای آنها فرستاد.
آیا عاق فرزند هم داریم؟
بله عاق فرزند هم داریم. یعنی حواله دادن انتقام خود به خدای متعال. وقتی والدین نیز عاق می کنند یعنی واگذار می کنند به خدا و گاهی اوقات فرزندان نیز عاق می کنند یعنی ادب را در مقابل والدین رعایت می کند اما از طرف والدین به او ظلم می شود و دلش می شکند و این هم مربوط به والدینی است که در حق فرزند صد درصد ظلم و اجحاف می کنند.
