درتقویم کشورمان ایران، همزمان با اعیاد شعبانیه و ولادت های مبارک ائمه اطهار (ع)، ما روزهای پاسدار، جانباز و جوان را نیز جشن می گیریم، ایامی که برای ما مسلمانان و شیعیان مبارک شمرده می شود تا این ماه را با آمادگی و تمرین هرچه بیشتر به استقبال یک ماه بندگی برویم.
یازدهم ماه شعبان، سالروز خجسته میلاد حضرت علی اکبر (ع) و روز جوان است، روزی که خداوند جوانی را همانند پیامبر اکرم (ص)، در ضمیر پاکی ها، به دور از گناه و پلیدی ها، شجاع و نور حق و حقانیت را به حضرت اباعبدالحسین (ع) عنایت می کند. درهمین مطلع سخن باید اشاره کرد که درباب زندگینامه حضرت علی اکبر (ع)، متاسفانه و بنا به تقدیر ادوار گذشته، مستندات و روایات تاریخی گسترده ای موجود نیست، جزء ماجرای ولادت ایشان در مدینه، یا شجاعت، شهامت، فداکاری آن حضرت در حادثه عظیم کربلا و ولایتمداری و مطیع امر بودن پدر بزرگوارشان.
حضرت علی اکبر (ع) فرزند امام حسین (ع) در بین سال های 33 تا 35 هجری قمری در شهر مدینه از مادری پاکدامن به نام «لیلا» دختر ابی مرّه متولد شد. آن حضرت (ع) شاگرد مکتب پدر بود و روش صحیح جنگ آوری، امامت، ارزشهای الهی و ... را از پدر آموخت. در بین اهالی قوم بنی هاشم حضرت علی اکبر (ع) در روز عاشورا اولین نفری بود که به نبرد با دشمنان حق برخاست و جانانه جنگید و به شهات رسید. سن کم و سپری کردن دوران جوانی حضرت علی اکبر (ع)، او را به جوان بنی هاشم معروف و مشهور کرده، و به همین دلیل است که ولادت این حضرت (ع) روز جوان نامگذاری شده است.
از جمله ویژگی های مهم حضرت علی اکبر (ع) آن بود که پس از ولادت علی بن الحسین (ع)، هرکسی که پیش از آن با رسول اکرم (ص) دیدار داشت، وقتی ایشان را می نگریستند، شبیه ترین فرد به پیامبر اکرم (ص) را نظاره می کردند، از این روی هرفردی که آرزوی دیدن رسول خدا (ص) را داشت به سیمای نورانی، زیبا و قامت رشید پسر لیلا می نگریست. در روایات از امام حسین (ع) آمده: «هرگاه مشتاق دیدار پیامبر می شدیم به چهره او می نگریستیم».
در روز عاشورا وقتی علی بن الحسین (ع) اذن میدان طلبید و عازم پیکار شد، امام حسین (ع) به آسمان نظاره کردند و فرمودند: «اللهم اشهد علی هؤلاء القوم فقد برز الیهم غلام اشبه الناس برسولک محمد خلقا و خلقا و منطقا و کنا اذا اشتقنا الی رؤیة نبیک نظرنا الیه...».
همچنین یکی دیگر از ویژگی های حائز ا همیت حضرت علی بن الحسین (ع) ولایتمداری ایشان در اوج جوانی بود.همانگونه که در مطلع متن گفته شد، حضرت علی اکبر (ع) به جوان بنی هاشم معروف و مشهور است، با این نگاه که ایشان در واقع کربلا حدود 25 ساله بودند، البته که برخی از مورخان سن این حضرت را بین 18 تا 20 رویات کردند. اما در کنار رزم آوری که آموخته مکتب پدر و عموی خود بود، بصیرت دینی و سیاسی، شهامت و دلاوری حضرت علی اکبر (ع) زبانزد خاص و عام از مدینه تا کربلا، از کربلا تا شام، از شام تا حجاز، از حجاز تا ایران و همه بلاد ترک، عجم و عرب بود و هست. در یکی از روایات نقل شده؛ «وقتى امام حسین (ع) از منزلگاه قصر بنى مقاتل گذشت، روى اسب چشمانشان را خواب گرفت و پس از بیدارى انا لله و انا الیه راجعون گفت و سه بار این جمله و حمد الهى را تکرار کرد. حضرت على اکبر (ع) وقتى دلیل این حمد و استرجاع را جویا شدند، حضرت فرمودند: در خواب دیدم سوارى مى‌‌گوید این کاروان به سوى مرگ مى‌‌رود. علی بن الحسین (ع) پرسیدند: مگر ما بر حق نیستیم؟ امام فرمودند: چرا. پس گفتند: فاننا اذن لا نبالى ان نموت محقین پس باکى از مرگ در راه حق نداریم.»
آیا حضرت علی اکبر (ع) همسر و فرزندانی داشتند؟
ازدواج و تداوم نسل، یکی از سنت های پیامبر اکرم (ص) و بسیار پربرکت و بارها در احادیث به جوانان سفارش شده است، با این نظریه می توان دریافت که جوانان قوم بنی هاشم بنا به سنت جد بزرگوارشان همه دارای همسر و فرزندانی هستند. اما همانگونه که بیان شد، بنا به مستندات تاریخی و روایات مکتوب، از زندگینامه حضرت علی اکبر (ع) آثار بسیاری در دست نیست مگر چند حدیث و روایت که در تاریخ نقل شده و پس از واقعه کربلا به ثبت رسیده است. حضرت در 11 شعبان سال 33 هجری قمری متولد شدند و در حادثه عاشورا حدود 20 تا 25 سال، سن داشتند. فلذا چون درباره بخش های مختلف زندگی حضرت علی بن الحسین(ع) اختلاف نظر وجود دارد، برای پاسخ به این سوال که آیا حضرت ازدواج کرده‌اند یا نه؟ را به چند از مستندات زیر که بسیار بیان شده است، اشاره می کنیم.
شیخ کلینی در فروع کافی حدیثی از امام رضا(ع) نقل کرده که حکایت از ازدواج حضرت علی اکبر(ع) با یک کنیز و داشتن فرزندی به نام حسن دارد. در مقابل گروهی ازعلمای انساب و محققان تصریح کرده‌اند که از وی فرزندی نمانده و نسل امام حسین(ع) تنها از طریق امام سجاد(ع) ادامه پیدا کرده است. اما در باره این که حضرت علی اکبر (ع) همسر و فرزندی داشته یا خیر، دو نظر وجود دارد:
اول اینکه برخی گفته اند که ایشان دارای فرزند نبود. اینان در باره همسر وی سخنی نگفته اند(تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 246؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ج 5، ص 365، تاریخ الطبری، ج 11، ص 5200؛ هاشمی بصری، الطبقات الکبری، ج 5، ص 163، ابو الفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص 86).
دوم اینکه بر اساس دلایلی که وجود دارد، گروهی دیگر وجود زن و فرزند را برای آن جناب ثابت کرده اند. برخی از این دلایل عبارت اند از:
1.در زیارتی که ابوحمزه ثمالی از امام صادق (ع) درباره حضرت علی اکبر (ع) نقل کرده، عباراتی وجود دارد که نشان دهنده این است که علی اکبر (ع) دارای فرزند بوده است؛ مانند این فراز:«...صلّى الله علیک یا أبا الحسن ثلاثا..». (ابن قولویه قمی، کامل الزیارات، ص 240) و « صلى الله علیک و على عترتک و أهل بیتک و آبائک و أبنائک و أمهاتک الأخیار الأبرار الذین أذهب الله عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا»؛ که در این زمینه باید گفت؛ گرچه فراز اول را به تنهایی نمی توان دلیل قانع کننده ای برای اثبات وجود فرزندی برای ایشان دانست، اما فراز دوم قطعا نشانگر آن است که حضرت علی اکبر (ع) دارای خانواده و فرزندانی بوده است؛ زیرا کلمه «ابنائک» جمع است و نیز کلمه «عترتک» که عترت هرکسی ذرّیه و فرزندان او محسوب می شود.
2.بزنطى می گوید: از حضرت امام رضا (ع) پرسیدم: آیا کسی می تواند با زن و با کنیزى که از پدرش فرزند دار شده، ازدواج کند؟ آن حضرت فرمود: اشکالى ندارد. گفتم: از پدرت شنیدم که فرمود امام سجاد (ع) علاوه بر ازدواج با دختر امام حسن (ع) با ام ولد (کنیز صاحب فرزند) ایشان نیز ازدواج کرد... .امام در پاسخ فرمود: این طور که گفتى نیست؛ امام سجاد (ع) با دختر امام حسن (ع) ازدواج کرد و نیز با ام ولد (کنیزِ صاحب فرزند) برادرش على بن الحسین که در کربلا کشته شد، نیز ازدواج کرد.( مجلسی، بحارالانوار، ج 46، ص 163 و 164 به نقل از قرب الاسناد، ص217).
از جهت سندی، شخصیت های موجود در سند این روایت ثقه هستند(در سند این روایت، ابن عیسی معروف به ابی عقیل عمانی و بزنطی قرار دارند که هر دو ثقه هستند و به روایاتشان اعتماد می شود. (ابن أبی عقیل العمانی، حیاة ابن ابی عقیل و فقهه، ص 18 ؛ طوسی، الفهرست، ص 54 و 194، خوئی، معجم رجال الحدیث، ج 6، ص 25 – 27؛ تأریخ الفقهاء و الرواة، الوسائل، ج 30، ص 309).
از لحاظ محتوا این روایت نشانگر آن است که حضرت علی اکبر (ع) فرزندی از یک کنیز داشته است. پس، طبق بیان فوق، حضرت علی اکبر (ع) دارای همسر و فرزند بوده، هرچند برخى از علماى انساب تصریح کرده‌اند که از آن بزرگوار اولادى نمانده و نسل امام حسین(ع) تنها از طریق امام چهارم حضرت سجاد(ع) ادامه پیدا کرده است.
فداکاری و شجاعت حضرت علی اکبر (ع) در روز عاشورا
روز عاشورا نیز پس از شهادت یاران امام حسین (ع)، حضرت علی بن الحسین(ع) به عنوان فدایی پدر و اهل بیت (ع) اولین کسی بود که برای رفتن به میدان نبرد، از پدر اذن میدان طلبید، هرچند که اجازه دادن به ایشان بر سالار شهیدان (ع) و اهل خیمه ها سخت بود، ولی روحیه ایثار و فداکاری حضرت علی اکبر (ع) دور از منش و سیره خاندان علوی بود. پس از میدان رفتن پسر، امام حسین (ع)چندین بار قوم الظالمین را نفرین کرد.
همچنین در مقاتل آمده؛ حضرت علی اکبر (ع) بارها به میدان رفت و باز به سوی خیمه ها بازگشت. و هربار رفت و آمد و نبرد سخت او را بیش از پیش تشنه تر می کرد و جراحات متعدد از جان او می کاهید. تا نهایت حضرت علی بن الحسین (ع) به دست قاتل ملعون «مره بن منقذعبدی» به شهادت رسیدند. هنگامی که حضرت سیدالشهدا (ع) بر بالین پسر خود رسیدند، صورت بر چهره ایشان گذاشتند و بارها دشمنان خدا را نفرین کردند. «و قتل الله قوما قتلوک…»و تکرار مى دکرد که «على الدنیا بعدک العفا.» و جوانان هاشمى را طلبیدند تا پیکر او را به خیمه گاه حمل کنند.
گفتنی است؛ حضرت على اکبر، نزدیکترین شهیدى است که با امام حسین (ع) دفن شده و مدفن ایشان پایین پاى ابا عبد الله الحسین (ع) قرار دارد و به این خاطر ضریح امام، شش گوشه است.
