امام جواد(علیه السلام) از آنجا که متصل به علم الهی است،کلام او راهنما و راهگشای مشکلات شیعیان او در هر زمانی است. ما می کوشیم تا با تمسک به کلامی نورانی از آن حضرت، یکی از مشکلات جامعه امروز، که عبارت است از سختگیری های غیر منطقی خانواده ها در مسیر ازدواج جوانان را مورد بررسی قرار دهیم.
امام جواد (علیه السلام) در ضمن بیان روایتی از رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) می‌فرماید:« آنکس که اخلاق و دینش مورد رضایت و پسند شما بود به او دختر بدهید، چنانچه از تحقق این ازدواج جلوگیری کنید موجب فتنه و فساد بزرگ در زمین شده‌اید.»
شروط دست و پاگیر
یکی از موانع دست‌وپا گیر ازدواج جوانان، شرط و شروطی است که معمولاً خانواده‌ها در مسیر آنها قرار می‌دهند. شرایط مالی، کاری و اصل و نسبی که خانواده‌ها برای سعادت و خوشبختی فرزندان خود قرار می‌دهند، نه تنها دردی از جوانان دوا نمی‌کند بلکه مشکلات فراوان دیگری را با خود به همراه می‌آورد.
سختگیری در ازدواج و ایجاد موانع از جانب خانواده‌ها، برای پسران و دختران، بیماری های روحی و روانی متفاوتی مانند استمناء، لواط، زنا، فشارهای عصبی را به ارمغان می آورد.
مخالفت اسلام با سنت‌های غلط
اسلام با این دیدگاه به‌شدت مخالف است و دیدی عمیق و ژرف در این زمینه دارد. شرایطی که اسلام مطرح می‌کند چیزی فراتر از مسائلی است که توسط برخی خانواده‌ها مطرح می‌شود، شرایطی که شاید برای برخی اصلاً اهمیتی نداشته و یا در اولویت‌های آخر قرار داشته باشد.
قرآن کریم به مخالفت با این عقیده خرافی که از قضا در زمان پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله) و قبل از آن در زمان جاهلیت نیز وجود داشته پرداخته است. آیه ۳۲ سوره نور، گواهی صادق بر این مدعاست. خدای متعال می‌فرماید:« [نور/۳۲] مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را؛ اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد؛ خداوند گشایش‌دهنده و آگاه است!» از این آیه به خوبی استفاده می‌شود که اسلام مخالف اینگونه تفکرات است؛ زیرا در این آیه تأکید بر همسر دادن به افرادی است که ظاهراً تنگدست هستند و مال آنچنانی ندارند.
شروط اسلامی
با توجه به روایت امام جواد(علیه السلام) می توان گفت؛ اسلام روی دو ملاک « دینداری» و «حسن خلق» تأکید خاصی دارد و آنها را عامل سعادت و استحکام خانواده و بی‌اعتنایی به آنها را سبب فساد جامعه و شیوع فتنه می‌داند. در این مجال به توضیح مختصر هر یک از این دو ملاک می پردازیم.
دینداری
اولین شرط انتخاب همسر، «ایمان و تقوا» است. دین بنیان خانواده را حفظ می‌کند و همسر باتقوا بیشتر از همسری که تقوا ندارد و یا تقوای کمتری دارد، می‌تواند اعتماد و آرامش شمارا تأمین کند. کسی که پایبند به دین نباشد هیچ ضمانتی وجود ندارد که به رعایت حقوق همسر وزندگی مشترک پایبند باشد اما از سوی دیگر، افراد باایمان و متدین، در سایه ترس از خدای متعال یا همان تقوا، می‌کوشند تا موجبات سعادت خود، زن و فرزندان خویش را در دنیا و آخرت فراهم سازند. اسلام یکی از وظایف مردان مؤمن را حفظ خود و خانواده از آتش جهنم معرفی می‌کند. خدای متعال در قرآن کریم می‌فرماید:« [تحریم/۶] ای کسانی که ایمان آورده‌اید خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست نگه‌دارید.»
ازاین‌رو می توان ادعا کرد که مهم‌ترین شرط ازدواج «ایمان و تدین» است زیرا در پرتو آن، سعادت زن، شوهر، فرزندان و حتی نسل آینده آنها فراهم می‌شود.
حسن خلق
توصیه بعدی اسلام درباره ملاک‌های ازدواج، «حسن خلق» است. «مردی در این زمینه با امام رضا (علیه السلام) مشورت نمود و عرض کرد: یکی از بستگانم از دخترم خواستگاری کرده ولی اخلاق بدی دارد. حضرت فرمود: اگر بدخلق است، دخترت را به ازدواج او درنیاور.»[2] اخلاق از مهم‌ترین ملاک‌هایی است که باید هنگام انتخاب همسر موردتوجه قرار گیرد و اگر این خصوصیت در کسی وجود نداشت، در ازدواج با او باید تردید کرد. حسن خلق، اخلاق‌های خوب مثل صداقت، عفت کلام، نگاه پاک، امانتداری، فروتنی، بخشندگی و در کنار آن دوری از اخلاق‌های بد، نظیر تندخویی، بی‌وفایی، کینه و حسادت و... را شامل می‌شود.
نمونه‌ای عالی
ازدواج زلفا و جویبر، ازجمله مواردی است که پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و آله) در زمان حیات خویش سعی در ترویج آن داشتند. جویبر جوانی است که به گفته خودش نه حسب، نه نسب، نه مال و نه حتی جمالی دارد، اما رسول خدا او را به خواستگاری دختر خانواده‌ای می‌فرستد که دارای تمکن مالی هستند، تا به این وسیله این سنت غلط باقی‌مانده از زمان جاهلیت را از بین ببرد.
نتیجه
کسی که می‌خواهد ازدواج کند، لازم است برای انتخاب همسر شایسته، ملاک‌ها و معیارهای منطقی و درستی در دست داشته باشد که بهترین ملاک‌ها در آیات قرآن و روایات معصومین (علیهم السلام) بیان‌شده است. این ملاک ها عبارتند از «تدین» و «حسن خلق»؛ توجه به این دو شرط مهم و اساسی، زمینه‌ساز ازدواجی سالم و هدفمند است که سعادت و خوشبختی مرد، زن، فرزندان و نسل آینده آنها را فراهم می‌کند.
