اگر زوجین همدیگر را نشانه ای از خداوند بدانند که برای آرامش آنها آفریده است و با چشم امانت نسبت به هم بنگرند و در کنار این نگرش، اعتقاد به معاد خود را تقویت کنند، یعنی در عین امانت بودن بدانند که ممکن است لحظه دیگر این فرصت عشق ورزی نباشد. پس با این نگرش سعی می کنیم از لحظه لحظه با هم بودن لذت ببریم و قدر لحظات در کنار هم بودن را بیشتر بدانیم.
در خصوص الگویی که اسلام در مورد رابطه میان زوجین ارائه می دهد، با خانم «مرجان باوفا» نویسنده وپژوهشگر علوم دینی، و مدرس حوزه و دانشگاه به گفتگو نشستیم.
با توجه به مبانی توحیدی و به الگویی که از زندگی مشترک امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) داریم، چه اصولی برای زندگی موفق زناشویی می توان برشمرد؟
ـ اگر زن و مرد انگیزه ازدواجشان براساس خدامحوری باشد و خدا را در تمام مراحل زندگی مشترک در نظر بگیرند بسیاری از مشکلاتی که در خانواده های امروزی مشاهده می شود، وجود نخواهد داشت. خداوند متعال در آیات قرآن نخستین اوصاف همسران خوب را "اسلام" و سپس "ایمان" یعنی اعتقادی که در اعماق قلب انسان نفوذ کند بیان می فرماید: « ... أَزْوَاجًا خَیرْا مِّنکُنَّ مُسْلِمَاتٍ مُّؤْمِنَاتٍ قَانِتَاتٍ تَائبَاتٍ عَابِدَاتٍ سَائحَاتٍ ثَیِّبَاتٍ وَ أَبْکاَرًا به جای شما همسرانی بهتر برای او قرار دهد، همسرانی مسلمان، مؤمن، متواضع، توبه کار، عابد، هجرت کننده، زنان غیر باکره و باکره.» (سوره تحریم / آیه5) چنان چه در روایت آمده: وقتی پیامبر اکرم(ص) از حضرت علی(ع) سؤال فرمودند که حضرت فاطمه(س) را چگونه یافتی؟ حضرت علی(ع) فرمودند: «بهترین یار در اطاعت خدا».
بنابراین اگر داعیه همه جوانان در انتخاب همسر و ادامه زندگی مشترک این باشد که همسرشان بهترین یار در اطاعت خدا باشد و همدیگر را هر روز و هر لحظه با خدا آشنا کنند و دغدغه آنها اطاعت خداوند باشد، بسیاری از مشکلات خانوادگی حل خواهد شد. پیامبر اسلام(ص) در مورد مردها می فرماید : «کُلَّ مَن اشتَدَّ لنا حُبّاً اشتَدَّ للنساء حُبّاً: هر کس علاقه اش به ما بیشتر باشد، علاقه اش به زنش بیشتر خواهد شد.»
براین اساس با در نظر گرفتن خداوند در تمام مراحل زندگی مشترک، همه اصولی که برای زندگی موفق زناشویی لازم است از جمله: اصل صداقت، احترام، محبت و ... ایجاد خواهد شد.
امروزه سیطره زندگی مدرن، وقت انسان ها را خیلی می گیرد و اعضای خانواده برای با هم بودن فرصت کمتری دارند، چگونه می توان این خلأ را پر کرد؟
متأسفانه اعتقاداتی از جمله رازق بودن خدا، برکت در اموال، قناعت و ... در نسل امروز بسیار کمرنگ شده است. در صورتی که در روایات آمده: هیچ گنجی بی نیاز کننده تر از قناعت و هیچ مالی در فقرزدایی، از بین برنده تر از رضایت دادن به روزی نیست. پس کسی که به اندازه کفایت زندگی از دنیا بردارد به آسایش دست می یابد. در جای دیگر مصداق حیاة طیبة را زندگی با قناعت بیان کرده اند.
براین اساس اگر خانواده ها ایمان به رزاقیت خداوند را تقویت کنند و از جهت دیگر نسبت به دنیای مصرف گرایی و تجمل گرایی بی توجه باشند، در این صورت با مدیریت زمان وقت بیشتری را در کنار هم خواهند بود و اگر به خاطر موقعیت شغلی از نظر کمیت اعضای خانواده کمتر بتوانند کنار هم باشند باید تمام اعضای خانواده تلاش کنند تا از نظر کیفیت آن ساعاتی را که در پیش هم هستند از با هم بودن لذت ببرند.
حس با هم بودن و دوست داشتن یکدیگر را چگونه می توان تقویت کرد؟
بر اساس آیات قرآن، هدف اصلی ازدواج، آرامش زوجین است. مرد و زن به عنوان اعضای اصلی خانواده می توانند این آرامش را به تمام اعضای خانواده بدهند. چنانچه خداوند متعال می فرماید : «هُوَ الَّذِى خَلَقَکُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَ جَعَلَ مِنهْا زَوْجَهَا لِیَسْکُنَ إِلَیهْا ...: او کسی است که برایتان از جنس خودتان همسری آفرید تا به وسیله آنها آرامش بگیرید...» (سوره اعراف / آیه189)
کلمه «سَکَنَ» به معنای آرامش و محل آرامش می باشد. کلمه «سکینه» که در قرآن شش بار آمده است به معنای آرامش قلب و اطمینان خاطر است. در آیه ای آن را هدیه خدا به مؤمنین بیان نموده که موجب افزایش ایمان آنها می شود : «هُوَ الَّذِى أَنزَلَ السَّکِینَةَ فىِ قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیزَدَادُواْ إِیمَانًا مَّعَ إِیمَانهِمْ : او (خدا) کسی است که در دل های مؤمنین آرامش را فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمان خود بیفزایند.» سوره فتح / آیه4)
اگر زوجین همدیگر را نشانه ای از خداوند بدانند که برای آرامش آنها آفریده است و با چشم امانت نسبت به هم بنگرند ـ چنان چه امام علی(ع) می فرماید : زنان نزد شما امانت الهی هستند. پس به آنها زیان نرسانید و آنها را تنها نگذارید. ـ و در کنار این نگرش، اعتقاد به معاد خود را تقویت کنند، یعنی در عین امانت بودن بدانند که ممکن است لحظه دیگر این فرصت عشق ورزی نباشد (چون هیچ کدام از ما نمی دانیم چه زمانی مرگ به سراغ ما می آید) پس با این نگرش سعی می کنیم از لحظه لحظه با هم بودن لذت ببریم و قدر لحظات در کنار هم بودن را بیشتر بدانیم.
امروز گاهی می بینیم که زن و شوهر هر چند یکدیگر را دوست دارند، اما دغدغه ها اجازه نمی دهد که خیلی با هم باشند. متأسفانه در محیط های خارج از خانه گاهی گرفتار مسائلی می شوند که این خلأ عاطفی را پر کنند. چگونه باید با این بحران مواجه شد؟
اگر دغدغه زوجین تقویت ایمان همدیگر باشد و خداوند را همیشه ناظر اعمالشان بدانند در این صورت بر اساس آیات 32و33 سوره نور مراقب نگاه خود در محیط کار هستند و حیا و عفاف خود را حفظ می کنند. در نتیجه هریک وظیفه زناشویی خود را به نحو احسن انجام می دهند. مثلاً زن بر اساس روایت: «جهادُ المرأة حُسنُ التَّبعُّل: جهاد زن، نیکو شوهرداری است.» خوب شوهرداری را جهاد خود بداند پس زمانی که همسرش در منزل است تمام تلاش خود را انجام می دهد تا نقش آرامش گری خود را به خوبی ایفا کند یا وقتی مرد به همسرش توجه می کند و دوست داشتنش را ابراز می کند در این صورت شارژ عاطفی بین اعضای خانواده صورت می گیرد. یکی از راه هایی که مرد می تواند محبت خود را به همسرش نشان دهد این است که در کارهای خانه به همسرش کمک کند. روزی رسول اکرم(ص) وارد خانه فاطمه(س) شدند و دیدند که حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) با هم عدس پاک می کنند. پیامبر(ص) حضرت علی(ع) را تشویق کردند و فرمودند: «هیچ مردی زنش را در خانه کمک نمی کند مگر آن که خداوند به تعداد موهای بدن او عبادت یک سال، که روزها روزه گرفته و شب ها شب زنده داری کرده باشد ثواب به شوهر می دهد.»
یکی دیگر از راه های توجه مرد به زن این است که به لطافت و ظرافت زن توجه خاصی داشته باشد. چنان چه حضرت علی(ع) در نامه ای به امام حسن(ع) سفارش می فرماید: «لاَ تُمَلِّکِ الْمَرْأَةَ مِنْ أَمْرِهَا مَا جَاوَزَ نَفْسَهَا، فَإِنَّ الْمَرْأَةَ رَیْحَانَةٌ، وَلَیْسَتْ بِقَهْرَمَانَة: به زن، بیش از حد خود و اموری که مربوط به او نیست تحمیل مکن! زیرا زن همچون شاخه گلی است نه خدمتکار.»
بر همین اساس است که حضرت علی(ع) با توجه خاصی که به حضرت زهرا(س) داشتند فرمودند: «سوگند به خدا که هرگز بر او غضب نکردم و او را بر امری اکراه ننمودم تا به جوار رحمت حق پیوست.»
بنابراین بر اساس آیات سوره نور، زن و شوهر سه زمان خاص در شبانه روز می توانند به هم اختصاص دهند «یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لِیَسْتَأذِنکُمُ الَّذِینَ مَلَکَتْ أَیْمَانُکمُ وَ الَّذِینَ لَمْ یَبْلُغُواْ الحْلُمَ مِنکمُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِّن قَبْلِ صَلَوةِ الْفَجْرِ وَ حِینَ تَضَعُونَ ثِیَابَکُم مِّنَ الظَّهِیرَةِ وَ مِن بَعْدِ صَلَوةِ الْعِشَاءِ ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَّکُمْ لَیْسَ عَلَیْکمُ وَ لَا عَلَیْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَیْکمُ بَعْضُکُمْ عَلىَ بَعْضٍ کَذَالِکَ یُبَیّنِ اللَّهُ لَکُمُ الاَیَاتِ وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ» (سوره نور ، آیه58).
از این آیات می توان نتیجه گرفت که زوجین اگرچه فرزند داشته باشند باید مانند دوران نامزدی در طول شبانه روز زمان های خاصی را به هم اختصاص دهند تا طلاق عاطفی بین زوجین ایجاد نشود.
تأثیر ماهواره را هم نمی توان نادیده گرفت، چه باید کرد؟ چطور باید خانواده ها خودشان را از این معضل برهانند و به جای دیدن برنامه های ماهواره چه کار کنند؟
ـ خیلی از خانواده ها برنامه ریزی مناسبی برای زندگی خود ندارند. اگر اعضای خانواده استعداد و علاقه خود را شناسایی کرده باشند، در ایام تفریح به دنبال علاقه شخصی شان می روند. این علاقه می تواند کارهای هنری، مطالعه کتاب، آموختن زبان های خارجی، کلاس ورزشی، پیاده روی خانوادگی و ... باشد. اعضای خانواده بعد از انجام کارهای روزانه می توانند به موارد مورد علاقه شان بپردازند و در آخر هفته نیز می توانند به صله رحم و گردش در اماکن تفریحی بروند که متأسفانه امروزه کمرنگ شده است. از مواردی که قرآن به آن فوق العاده اهمیت می دهد بحث «صله رحم» است. تاآنجا که نام ارحام رابعد از نام خدا آورده: «وَاعْبُدُواْ اللَّهَ وَلَا تُشرْکُواْ بِهِ شَیئًا وَ بِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَ بِذِى الْقُرْبىَ وَ ... »(سوره نساء / آیه36) : «و خدا را بپرستید و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید و به پدر و مادر نیکی کنید.همچنین به خویشاوندان ...» و تأکید کرده که خدا آگاه و مراقب اعمال ماست. مبادا در این امر کاهلی کنیم: «... وَ اتَّقُواْ اللَّهَ الَّذِى تَسَاءَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ کاَنَ عَلَیْکُمْ رَقِیبًا»(سوره نساء / آیه1) : « ... از (قطع رابطه با) خویشاوندان خود، پرهیز کنید. زیرا خداوند، مراقب شماست.»
صله رحم ورسیدگی به بستگان در قرآن به عنوان یک ارزش الهی واجب قلمداد شده ومؤمنین را به ادای حق خویشاوندان توصیه نموده است: «وَ ءَاتِ ذَا الْقُرْبىَ حَقَّهُ وَ الْمِسْکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ وَ لَا تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا» (سوره اسراء / آیه26) «وحق نزدیکان رابپرداز، (همچنین حقّ) مستمند و وامانده در راه را و هرگز اسراف و تبذیر مکن.»
بنابراین با مدیریت زمان و برنامه ریزی در زندگی، اعضای خانواده فرصت کمتری را برای بیکاری پیدا می کنند تا این خلأ را با ماهواره پر کنند.
امروزه سیطره زندگی مدرن، وقت انسان ها را خیلی می گیرد و اعضای خانواده برای با هم بودن فرصت کمتری دارند، چگونه می توان این خلأ را پر کرد؟
متأسفانه اعتقاداتی از جمله رازق بودن خدا، برکت در اموال، قناعت و ... در نسل امروز بسیار کمرنگ شده است. در صورتی که در روایات آمده: هیچ گنجی بی نیاز کننده تر از قناعت و هیچ مالی در فقرزدایی، از بین برنده تر از رضایت دادن به روزی نیست. پس کسی که به اندازه کفایت زندگی از دنیا بردارد به آسایش دست می یابد. در جای دیگر مصداق حیاة طیبة را زندگی با قناعت بیان کرده اند.
براین اساس اگر خانواده ها ایمان به رزاقیت خداوند را تقویت کنند و از جهت دیگر نسبت به دنیای مصرف گرایی و تجمل گرایی بی توجه باشند، در این صورت با مدیریت زمان وقت بیشتری را در کنار هم خواهند بود و اگر به خاطر موقعیت شغلی از نظر کمیت اعضای خانواده کمتر بتوانند کنار هم باشند باید تمام اعضای خانواده تلاش کنند تا از نظر کیفیت آن ساعاتی را که در پیش هم هستند از با هم بودن لذت ببرند.
