روح و قلب نیز چنین است، در اثر بیماری رنجور و ضعیف می شود و ادامه فعالیت برای او غیر ممکن می گردد. همچنان که اگر کودکی به بیماری مبتلا شود در چرخه رشد او مانع حاصل می گردد و مانند کودکان دیگر رشد عادی و معمولی ندارد. روح نیز در بیماری رشد نمی کند و چرخه تکامل او متوقف می شود.
قلب سالم چیست؟
در بازار عظیم روز قیامت، تنها کالایی که خریداری می شود قلب سلیم است. در آن روز هیچ سرمایه ای ارزش ندارد مگر قلب سلیم.
یَوْمَ لَا یَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَإِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ .
روزى که هیچ مال و فرزندى سود نمى‌دهد مگر کسى که دلی پاک به سوی خدا بیاورد. قلب سلیم قلبی است که از هر گونه بیماری و انحرافات اخلاقی دور باشد. در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) می خوانیم: هر قلبی که در آن شرک و شکی است سقوط می کند و بی ارزش است. از سوی دیگر علایق شدید ما در دنیا پرستی ما را به انحراف و گناه می کشاند چرا که دوستی دنیا سرچشمه همه گناهان است.
قلب سلیم قلبی است که از حب دنیا خالی باشد و به تعبیر امام صادق (علیه السلام): این قلبی است که از دوستی دنیا در امان مانده باشد و قلب سلیم قلبی است که جز خدا در آن نباشد. همان گونه که قلب ظاهری، عامل سلامت جسم و بیماری آن سبب بیماری همه اعضاء است. چرا که تغذیه تمام سلول های بدن با خونی انجام می گیرد که به کمک قلب به تمام نقاط کشور تن فرستاده شود.
همین گونه سلامت و فساد برنامه های زندگی انسان، جلوه و بازتابی از سلامت و فساد عقیده و اخلاق است. اسلام، بیش از همه به زیر بنای فکری، عقیدتی و اخلاقی اهمیت می دهد این همان مسئولیت اساسی ماست که قلب پاک و پر از نور خود را از الودگی ها حفظ کنیم و فریب شیطان را نخوریم تا بتوانیم قلب خود، این آفریده زیبای الهی را روز قیامت به صورت سالم به خداوند ارائه کنیم.
قرآن کریم برای شناسایی قلب سلیم در این دنیا دو نشانه را برمی شمرد، که با دیدن این دو علامت مومن پی به سلامتی قلب خود می برد.
1 ـ متأثر شدن از یاد و ذکر خداوند رحمان و قبول دعوت انبیاء و دعوت حق.
أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ
آیا براى کسانى که ایمان آورده‌اند هنگام آن نرسیده که دلهایشان به یاد خدا و آن حقیقتى که نازل شده نرم [و فروتن] گردد و مانند کسانى نباشند که از پیش بدانها کتاب داده شد و [عمر و] انتظار بر آنان به درازا کشید و دلهایشان سخت گردید و بسیارى از آنها فاسق بودند. (حدید/16)
یاد خدا اگر در عمق جان قرار گیرد یا انسان در آیاتی که پیامبر (صلی الله علیه وآله) نازل شده است به درستی تدبر کند، خشوع میابد. قرآن گروهی از مۆمنان را در اینجا سخت ملامت می کند که چرا در برابر این امور خاشع نمی شوند و چرا همچون بسیاری از امت های پیشین گرفتار غفلت و بی خبری هستند. همان غفلتی که نتیجه آن قساوت دل و فسق و گناه است. آیا به ادعای ایمان قناعت کردن و از کنار این موضوعات مهم به سادگی گذشتن و تن به زندگی مرفّه سپردن و در ناز و نعمت زیستن و پیوسته مشغول عیش و نوش بودن، با ایمان سازگار است.
کسانی را می بینیم که هرچند گناه فرسنگ ها فاصله میانشان با خدا انداخته در ایام محرم و صفر و یا ماه رمضان قلبشان به یاد خدا می تپد و اشک از دیدگانشان جاری می شود در مراسم عزاداری شرکت می کنند و قلب خود را به یاد خدا جلا می دهند. اری به نوعی قلبشان را زنده می کنند مانند کسی که در حمله قلبی مورد احیاء قلب قرار می گیرد و با تنفس مصنوعی و ماساژ قلب دوباره حیات به وجودش بر می گردد و آثار و برکات حیات در شریان زندگیشان جریان می یابد.
2 ـ متأثر شدن از مشاهده ناگوار و نابسامانی همنوعان و کمک و تعاون در رفع آن و علامت دیگر اینکه انسان از ناراحتی و غصه همنوعان خود متأثر گردد.
سعدی چقدر زیبا گفته است:
بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضو ها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی غمی نشاید که نامت نهند آدمی
رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) می فرماید: اگر انسانی دردی را ببیند و ناراحت نشود، دچار بیماری شده است و قلبش از سلامت خارج شده است. در حدیث دیگری پیامبر(صلی الله علیه و آله) می فرمایند: اگر خواستی قلبت با صفا و رقیق گردد؛ نیازمندان را غذا بده و بر سر یتیمان دست ملاطفت بکش.
حال اینکه در مقابل چه چیزی باید متأثر شد:
1 ـ در برابر ناگواری های مالی و مشکلات مردم
2 ـ در برابر ناگواری های اخلاقی و دینی مردم آثار همدلی:
_ آثار حسنه و صفات قدسیه الهی بر وجود و قلب آن فرد نازل می شود.
ــ موجب جلب رحمت خداوند جل و علاست.
ــ ایجاد همبستگی اجتماعی در کل جامعه می کند.
_ باعث حل مشکلات داخل اجتماع اسلامی می شود.
ــ ظرفیت و تحمل مصائب و آستانه تحمل در افراد بالا می برد
ــ انگیزه کمک به مستمندان و مظلومان را در افراد ایجاد می کند.
