در سرزمین رنگ، آواز و مهربانی (کردستان) نوعی جاذبه گردشگری وجود دارد که از کیلومترها زبانزد است و آن؛ نه معماری، طبیعت و صنایع دستی؛ بلکه فخر روستای «نگل»، یک کتاب است و آن نیز، کتابی از جنس وحی؛ قرآن قدیمی است که متعلق به زمان حجاج ابن‌یوسف بوده و در مسجد این روستا نگهداری می‌شود و بین مردم منطقه اهمیت بسیاری زیادی دارد، بطوریکه حاجت‌های بسیاری به این قرآن نسبت می‌دهند.
نکته عجیب این قرآن این است که چندین بار نیز به سرقت رفته اما هر بار نیز پیدا شده است. مردم روستا آن‌قدر به این قرآن علاقه دارند که تاکنون اجازه جابه‌جایی آن را تحت هیچ عنوانی به هیچ نهادی ندادند، تا اینکه به دستور رهبر معظم انقلاب محفظه شیشه‌ای ضدگلوله برای جلوگیری از سرقت جهت نگهداری این قرآن در مسجد نگل یا همان دروازه قرآن ساخته شده است.
«قرآن نگل»، قرآن بزرگی است که با خط کوفی بر کاغذ ضخیم و قهوه‌ای رنگی نوشته شده است و به علت تشابه آن با پوست، در بین مردم به «پوست آهو» شهرت یافته است. سبک و شیوه نگارش قرآن مربوط به سده چهارم هجری است، اما مردم روستا آن را به عثمان بن عفان خلیفهٔ سوم نسبت می‌دهند. این قرآن هم اکنون در مسجد روستا واقع در مسیر جاده مریوان و در 60 کیلومتری سنندج نگهداری می‌شود و مورد احترام فوق العادهٔ مردم است. این قرآن قدیمی، در کنار طبیعت بکر این روستا را به مقصد گردشگری داخلی تبدیل کرده است، همچنین گردشگران خارجی زیادی از عراق برای دیدن این قرآن به روستای نگل می‌آیند.
در این زمینه و با توجه به مرمت این قرآن تاریخی نفیس سید محسن علوی - مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی استان کردستان با اشاره به مرمت قرآن نگل که از قدیمی‌ترین قرآن‌های ایران است، اظهار داشت: این قرآن در خارج از یک موزه نگهداری می‌شود و به نوعی محل آن در یک روستا است که نام آن "نگل" است و مردم این روستا به خاطر اعتقادات به این قرآن هرگز اجازه خروج این قرآن تاریخی و ارزشمند را نمی‌دادند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی استان کردستان در توصیف ویژگی‌های این قرآن هزار ساله، بیان داشت: این قرآن خطی برای اوایل قرون اسلامی و با نوعی خط کوفی ایرانی نوشته شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی استان کردستان با بیان اینکه قرآن "نگل" به دلیل اینکه در موزه نگهداری نمی‌شد چند بار مورد سرقت قرار گرفت که آخرین آن مربوط به سال 83 است، افزود: بنابراین بر اثر این سرقت‌ها و همچنین وضعیت نامناسب نگهداری؛ قرآن دچار آسیب‌های بسیاری شد به طوریکه به دلیل نوعی جوهر این قرآن که ترکیبی از آهن دارد، باعث شده بود رطوبت، خطوط قرآن را خورده و قرآن سوراخ‌سوراخ شود و از طرفی نیز روستاییان مانع می‌شدند قرآن از روستا خارج و مرمت شود.
علوی ادامه داد: بنابراین برای جلوگیری از آسیب بیشتر این قرآن تاریخی، با روستاییان مذاکره شد و یکی از مطرح‌ترین مرمت‌کاران به نام استاد "حمید ملکیان" با تیم مرمت خود از اواخر مرداد ماه در مسجد روستای "نگل" کارگاه مرمت برپا کردند و به صورت شبانه‌روزی مرمت قرآن صورت پذیرفت و در نهایت در روز دوشنبه 27 آذر مرمت این قرآن نفیس تاریخی پایان یافت.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی استان کردستان در پایان خاطرنشان کرد: بنابراین در نظر داریم طی مراسمی از قرآن مرمت شده "نگل" با حضور مسئولان کشوری رونمایی به عمل آید.
گفتنی است، همچنین در مجاورت مسجد "نگل" موزه "نگل" نیز در سال 1392 تأسیس شده است و یکی دیگر از جاذبه‌های این روستاست، کل وسایل بخش معیشتی که در این موزه است یا از مردم خریداری شده یا مردم آن را به موزه هدیه کردند یا به‌صورت امانی در اختیار متولیان موزه قرار دادند.
هم‌اکنون 600 قطعه در این موزه نگهداری می‌شود و از آنجایی‌که که این موزه در ورودی مریوان، هورامان و بانه قرار دارد میزبان بازدیدکنندگان زیادی است، بطوریکه پیام امینی - مسئول موزه "نگل" از بازدید تورهای گردشگری خارجی از این موزه توصیفات خاصی بیان می‌کند.
همچنین موزه روستایی "نگل" دارای بخش‌های مختلفی از جمله بخش قرآن‌های قدیمی، مردم‌شناسی و باستان‌شناسی است.
