جنگ نهروان، از دیگر جنگ‌های دوره خلافت امام علی(ع) که بعد از جنگ صفین و در پی ماجرای حکمیت در صفر سال ۳۸قمری روی داد.
یک سوی این جنگ، گروه موسوم به مارقین یا خوارج بودند.
در این جنگ، خوارج شکست سختی از سپاه امام علی(ع) خوردند.
پس از آنکه در صفین، سپاه معاویه قرآن‌ها را بر سر نیزه کردند و پیشنهاد رجوع به حکم قرآن دادند، علیرغم مخالفت امام، بیشتر سپاهیان خواستار حکمیت شدند.
بعد از ماجرای حکمیت و توطئه عمروعاص که ابوموسی ساده لوح را فریفت و حتی خود ابوموسی اصحاب امام علی(ع) را خطری جدی برای جان خود می دید، از کوفه رفت و مخفی شد.
پس از توقف جنگ صفین و بازگشت امام(ع) به کوفه و معاویه به شام، مخالفان حکمیت از امام علی(ع) جدا شدند و به قریه حروراء نزدیک کوفه رفتند.
بدین ترتیب، گروهی به نام خوارج شکل گرفت.
از برخی سران خوارج می توان به حرقوص بن زهیر تمیمی، شریح بن أوفی عبسی، عبدالله بن وهب راسبی اشاره کرد.
بعد از اعلام کامل نتیجه حکمیت، امام(ع) برای مخالفت به این جریان اصحاب را برای جنگ مجدد با معاویه به اردوگاه خواند و برای خوارج نیز پیام فراخون فرستاد.
خوارج به این حضور، جواب منفی دادند و با رفتار غیر دینی اعتراض خود را ابراز کردند و دست به شورش می زدند.
خوارج در راه نهروان جنایات بسیار کرده و افراد زیادی را به قتل رساندند که از جمله آنها می‌توان به عبدالله بن خباب بن ارت که پدرش از اصحاب پیامبر(ص) اسلام بود، اشاره کرد، خوارج وی را به همراه همسرش و جنینی که باردار بود به روشی بی‌رحمانه کشتند.
اخبار این جنایات به امام(ع) رسید و وی لشکریان را از اردوی جنگ با معاویه به سمت نهروان هدایت کرد.
اعتراضات خوارج تا شش ماه پس از صفین ادامه داشت و به همین جهت علی(ع) عبدالله بن عباس وصعصعة بن صوحان را برای گفتگو نزد آنها فرستاد. آنان تسلیم خواسته این دو نفر برای بازگشتن به جماعت نشدند.
پس از آن امام(ع) از آنها خواست تا دوازده نفر را معین کرده و خود نیز همین تعداد را جدا کرده و با آنها به گفتگو نشست.
در پی رفتار مسالمت آمیز علی(ع) قبل از آغاز جنگ و دادن امان به خوارج و دعوتشان به بازگشت، تعدادی از این سپاه جدا شدند به عنوان مثال فروه بن نوفل و پانصد نفر دیگر از این افراد بودند.
بنابر روایات تاریخی از چهار هزار خارجی، تعداد افرادی که برای مبارزه در برابر لشکر علی(ع) باقی ماندند، تنها هزار و هشتصد نفر سواره و هزار و پانصد نفر پیاده بودند.
شروع جنگ：
با آغاز جنگ به سرعت تمامی خوارج کشته و یا زخمی شدند، زخمی‌ها به تعداد چهارصد نفر، به خانواده هایشان تحویل داده شدند، در مقابل از سپاه علی(ع) تعدادی کمتر از ده نفر کشته داشت، از اجتماع خوارج در نهروان کمتر از ۱۰ نفر فرار کردند که یکی از آنان عبدالرحمن بن ملجم مرادی قاتل امام علی(ع) بود.
