در سجده واجب قرآن باید پیشانى به قصد سجده بر چیزى که سجده بر آن صحیح است گذاشته شود ولى سایر شرایط سجده که در نماز معتبر مى‌باشد، لازم نیست مراعات شود ولی در سجده سهو طهارت بدن و لباس لازم است.
در میان مسائل مربوط به نماز سجده سهو از جمله مواردی است که سوالات زیادی را از طرف مخاطبین به دنبال دارد. ما در این مقاله سعی کردیم به طور خلاصه چند مسئله را در این مورد مطرح کنیم:
سوال: فارسی صحبت کردن در یک سجده چه حکمی دارد؟
1ـ یکی از مبطلات نماز، حرف زدن از روی عمد است؛ یعنی اگر عمداً حرف بزند حتّى یک جمله، یا یک کلمه، حتّى کلمه دو حرفى مانند «من» و «ما» نماز باطل است، بلکه بنا بر احتیاط واجب ) منظور از احتیاط در مبطلات نماز آن است که نماز را تمام کرده بعد اعاده کند. )توضیح المسائل امام خمینى( اگر دو حرف معنی‌دار هم نباشد نماز باطل می‌شود. اما سخن گفتن از روى سهو و فراموشى و نسیان، نماز را باطل نمی‌کند. و اگر نمازگزار از روی سهو و فراموشی حرفی بزند، پس از نماز باید دو سجده سهو بجا آورد.
2ـ اگر سجده سهو را بعد از سلام نماز عمداً به جا نیاورد، معصیت کرده و واجب است هر چه زودتر آن را انجام دهد و چنان‌چه سهواً به جا نیاورد، هر وقت یادش آمد باید فوراً انجام دهد و لازم نیست نماز را دوباره بخواند.
3ـ در حرف زدن عمدی که موجب باطل شدن نماز می‌شود، فرقی میان صحبت کردن به زبان فارسی، و یا عربی و یا هر زبان دیگری نیست. و اگر سهواً باشد، باید سجده سهو بجا آورد.
(پاسخ این سوال طبق توضیح المسائل امام خمینی (ره) مطرح شد)
سوال: موارد وجوب سجده سهو و چگونگی انجام آن را بیان کنید.
موارد وجوب سجده سهو:
به طور کلی، سجده سهو برای زیادی و نقصان (کاستی) غیر عمدى در نماز، واجب است؛
موارد وجوب سجده سهو به شرح زیر است:
1. آن که در بین نماز، سهواً حرف بزند؛
2. آن که یک سجده را فراموش کند؛
3. آن که در نماز چهار رکعتى بعد از سجده دوّم شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت؛
4. در جایى که نباید نماز را سلام دهد مثلًا در رکعت اول سهواً سلام بدهد؛
5. آن که تشهد را فراموش کند.
در سجده سهو طهارت بدن و لباس لازم است
چگونگی انجام سجده سهو:
دستور سجده سهو این است که بعد از سلام نماز فوراً نیّت سجده سهو کند و پیشانى را به چیزى که سجده بر آن صحیح است بگذارد و بگوید: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ» یا «بِسْمِ اللَّه وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ» ولى بهتر است بگوید: «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ السَّلامُ عَلَیکَ ایُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ» بعد باید بنشیند و دوباره به سجده رود و یکى از ذکرهایى را که گفته شد بگوید و بنشیند و بعد از خواندن تشهد سلام دهد.
سوال: آیا در انجام سجده سهو و سجده واجب قرآن طهارت بدن و لباس شرط است؟
1. در مورد شرط بودن وضو و طهارت در سجده سهو، نظرات مراجع تقلید مختلف است:
بعضی از مراجع، وضو را لازم می دانند. (آیات عظام صافی، مکارم شیرازی، خامنه ای)
بعضی از مراجع، بنابر احتیاط، آن را واجب می دانند. (گلپایگانى، بهجت؛ المسائل (المحشى للإمام الخمینی))
و بعضی از مراجع، آن را واجب نمی دانند. (آیات عظام خوئى، خمینی، تبریزى، سیستانى، نورى همدانی)
2. در سجده های واجب قرآن؛ لازم نیست سایر شرایط معتبر در سجده ی نماز مراعات شود. (توضیح المسائل امام خمینی(ره))، مثلا لازم نیست که رو به قبله باشند یا طهارت و وضو داشته باشند.
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سۆال، چنین است:
حضرت آیة الله العظمی خامنه ای(مد ظله العالی):
در سجده واجب قرآن باید پیشانى به قصد سجده بر چیزى که سجده بر آن صحیح است گذاشته شود ولى سایر شرایط سجده که در نماز معتبر مى‌باشد، لازم نیست مراعات شود ولی در سجده سهو طهارت بدن و لباس لازم است.
حضرت آیة الله العظمی سیستانی(مد ظله العالی):
واجب نیست.
حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی(مد ظله العالی):
سجده سهو باید رو به قبله و با حالت وضو و طهارت باشد و پیشانى را نیز بر چیزى گذارد که سجده نماز بر آن جایز است.
حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی(مد ظله العالی):
همه اموری که در سجده نماز، واجب است مثل طهارت، ستر، استقبال قبله و... در سجده سهو هم لازم است.
