امام علی (علیه السلام) فرمودند: َکمْ مِنْ أَکْلَة مَنَعَتْ أَکَلاَت.بسیار مى شود که یک وعده غذا (غذاى نامناسب) از وعده هاى فراوان غذا (غذاى خوب) جلوگیرى مى کند.
شرح و تفسیر حکمت 171 نهج البلاغه
امام علی (علیه السلام) در این کلام حکیمانه به نکته اى اشاره مى کند که در همه شئون زندگى سارى و جارى است مى فرماید: «بسیار مى شود که یک وعده غذا (غذاى نامناسب) از وعده هاى فراوان غذا (غذاى خوب) جلوگیرى مى کند»، (کَمْ مِنْ أَکْلَة مَنَعَتْ أَکَلاَت). چه بسا انسان غذایى را که دوست دارد بیش از حد تناول مى کند و بیمار مى شود و روزهاى متوالى یا میل به غذا ندارد و یا این که طبیب، او را از غذاهاى مختلف چرب و شیرین باز مى دارد، بنابراین در هیچ کار نباید افراط کرد که این افراط ممکن است او را از همان کار در آینده به کلى باز دارد.
این سخن ضرب المثلى است براى تمام کسانى که راه افراط را پیش مى گیرند، مثلاً کسى که آنقدر در دوستى پافشارى مى کند، آن دوست از او منزجر مى شود و براى همیشه از وى فاصله مى گیرد و یا این که دیگرى را آنقدر به عبادت دعوت مى کند که براى همیشه از عبادت بیزار مى گردد.
شبیه این سخن گفتار حکیمانه دیگرى است که از آن حضرت نقل شده که مى فرماید: «کَمْ مِنْ شَهْوَة ساعَة أوْرَثَتْ حُزْناً طَویلاً، چه بسا یک ساعت هوس رانى که موجب اندوه طولانى (براى سالیان دراز) مى شود».
جمعى از شارحان نهج البلاغه یا محدثان این گفتار حکیمانه امام(علیه السلام) را به عنوان دستورى طبى مطرح کرده و حتى آن را جزء مجموعه هایى که مربوط به دستورات طبى است آن را قرار داده اند. اگر منظورشان این است که معنى مطابقى این سخن دستورى طبى است هرچند معانى التزامى آن شامل تمام مسائل مربوط به زندگى مادى انسان مى شود، بحثى نیست ولى اگر بخواهند آن را منحصر به دستور طبى کنند اشتباه روشنى است و ازاین رو بسیارى از محققان این جمله را ضرب المثلى تلقى کرده اند که در موارد مختلف از آن استفاده مى شود حتى بعضى گفته اند که این ضرب المثل در میان عرب در عصر جاهلیت نیز بوده است و امام علی (علیه السلام) آن را اقتباس فرموده همان گونه که گاه از اشعار شعرا نیز امام(علیه السلام) در سخنان خود استفاده مى کند.
شاعر عرب مى گوید: وَکَمْ مِنْ أکْلَة مَنَعَتْ أخاها * بِلَذَّةِ ساعَة أکَلاتِ دَهْرِى وَکَمْ مِنْ طالِب یَسْعى بِشَىْء * وَفیهِ هَلاکُهُ لَوْ کانَ یَدْرِىو چه بسیار که یک وعده غذایى از وعده غذایى دیگر منع مى کند و چه بسیار که لذت یک ساعت یک عمر انسان را محروم مى سازد. و چه بسیار کسانى که براى رسیدن به چیزى تلاش مى کنند در حالى که هلاکشان در آن است.
