یکی از مسائل و موضوعاتی که بهانه ای برای روزه نگرفتن بعضی افراد شده است، گرمی هوا و یا به عبارتی مصادف شدن ایام روزه ماه مبارک رمضان با فصل گرم سال است. گاهی این چنین تصور می شود که گرمای دنیا برای این دسته از افراد از گرمای جهنم طاقت فرساتر است، چرا که اگر این چنین نبود قدری در آتش داغ جهنم تأمل و تفکر می کردند و هیچ گاه برای امتثال فرمان الهی به خود سستی و کاهلی راه نمی دادند، خدای متعال بارها در قرآن کریم آتش سوزان و گرمای طاقت فرسای جهنم و سایه های سوزانش را به انسان گوش زد کرده است، شاید انسان به فکر وادار شود: «وَ أَصْحابُ الشِّمالِ ما أَصْحابُ الشِّمالِ فی سَمُومٍ وَ حَمیمٍ وَ ظِلٍّ مِنْ یَحْمُومٍ لا بارِدٍ وَ لا کَریمٍ إِنَّهُمْ کانُوا قَبْلَ ذلِکَ مُتْرَفینَ؛[واقعه، آیات41-45] و اصحاب شمال، چه اصحاب شمالى (که نامه اعمالشان به نشانه جرمشان به دست چپ آنها داده مى شود)! آنها در میان بادهاى کشنده و آب سوزان قرار دارند، و در سایه دودهاى متراکم و آتش زا! سایهاى که نه خنک است و نه آرام بخش! آنها پیش از این (در عالم دنیا) مست و مغرور نعمت بودند.»
امام صادق (علیه السلام) در مورد روزه داری در فصل گرما چنین می فرماید: هر که یک روز در گرما روزه بدارد و تشنگى به او روى آورد، خداى گرامى و بزرگ هزار فرشته را بر او بگمارد که بر رخسارش دست کشند و او را مژده دهند تا آن هنگام که افطار کند؛ خداى گرامى و بزرگ فرماید: چه بوى خوشى دارى! اى فرشتگانم! شمایان را گواه مى گیرم که به راستى او را آمرزیدم.
وقتی از گرمای جهنم، مغز به جوش می آید
گرمای سخت و هولناک آتش جهنم در اندیشه هیچ انسانی قابل تصور و تحمل نیست، روایاتی که آن جایگاه خطرناک را به تصویر کشیده، لرزه و اضطراب را بر دل انسان می اندازد، به طوری که هر گونه سستی و تنبلی در اجرای فرمان الهی و روزه گرفتن در هوای گرم تابستان را از بین می برد، چرا که گرمای جهنم قابل مقایسه با گرمای تابستان نیست. در روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) نقل شده است: «أَدنى اَهلِ النّارِ عَذابا یَنتَعِلُ بِنَعلَینِ مِن نارٍ یَغلى دِماغُهُ مِن حَرارَةِ نَعلَیهِ؛[1] کم عذاب ترین اهل جهنم دو کفش از آتش به پا دارد که از حرارت آنها مغزش به جوش مى آید.»
سپر آتش گرم جهنم
انسان عاقل و هوشیار با دیدن آیات و روایات جهنم که گرما و آتش هولناک و سخت آن را به تصویر کشیده اند، به فکر چاره می افتد و سستی و تن پروری و راحت طلبی را کنار می گذارد، و مقهور گرمای ناچیز دنیا نمی شود، و خود را ملزم به گرفتن روزه حتی در هوای داغ تابستان می کند، چرا که براساس روایات اسلامی این عمل عبادی سپر آتش و گرمای سوزان جهنم است. در روایی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) نقل شده است: «الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النَّار؛[2] روزه، سپر آتش (جهنم) است.»، یعنى بواسطه روزه گرفتن انسان از آتش جهنم در امان خواهد بود.»، در روایت دیگری نقل شده که امام باقر (علیه السلام) فرمود: ابوذر (خدایش رحمت کند) در کنار خانه کعبه بپا خواست و خود را معرفى کرده و گفت: «صُمْ یَوْماً شَدِیدَ الْحَرِّ لِلنُّشُور؛[3] روز گرم روزه بدار براى ذخیره قیامت.»
گرمای جهنم قابل مقایسه با گرمای تابستان نیست. در روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) نقل شده است: «أَدنى اَهلِ النّارِ عَذابا یَنتَعِلُ بِنَعلَینِ مِن نارٍ یَغلى دِماغُهُ مِن حَرارَةِ نَعلَیهِ؛ کم عذاب ترین اهل جهنم دو کفش از آتش به پا دارد که از حرارت آنها مغزش به جوش مى آید.»
بشارت هزار فرشته به روزه دار
در روایتی از منابع روایی امام صادق (علیه السلام) در مورد روزه داری در فصل گرما چنین می فرماید: «مَنْ صَامَ یَوْماً فِی الْحَرِّ فَأَصَابَهُ ظَمَأٌ وَکَّلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ أَلْفَ مَلَکٍ یَمْسَحُونَ وَجْهَهُ وَ یُبَشِّرُونَهُ حَتَّى إِذَا أَفْطَرَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا أَطْیَبَ رِیحَکَ وَ رَوْحَکَ مَلَائِکَتِی اشْهَدُوا أَنِّی قَدْ غَفَرْتُ لَه؛[4] هر که یک روز در گرما روزه بدارد و تشنگى به او روى آورد، خداى گرامى و بزرگ هزار فرشته را بر او بگمارد که بر رخسارش دست کشند و او را مژده دهند تا آن هنگام که افطار کند؛ خداى گرامى و بزرگ فرماید: چه بوى خوشى دارى! اى فرشتگانم! شمایان را گواه مى گیرم که به راستى او را آمرزیدم.»
آرزوی حضرت مریم بعد از مرگ
گرفتن روزه در هوای گرم از چنان ثواب و پاداشی برخوردار است که در منابع روایی نقل شده است حضرت مریم (علیه السلام) نیز پس از مردن آرزو می کند که به دنیا برگردد و در هوای گرم آن این واجب الهی را امتثال نماید، در روایت مرسلی از منابع روایی نقل شده است: «أَنَّ عِیسَى علیه السلام نَادَى أُمَّهُ مَرْیَمَ بَعْدَ وَفَاتِهَا فَقَالَ یَا أُمَّاهُ کَلِّمِینِی هَلْ تُرِیدِینَ أَنْ تَرْجِعِی إِلَى الدُّنْیَا قَالَتْ نَعَمْ لِأُصَلِّیَ لِلَّهِ فِی لَیْلَةٍ شَدِیدَةِ الْبَرْدِ وَ أَصُومَ یَوْماً شَدِیدَ الْحَرِّ ...؛[5] حضرت عیسی (علیه السلام) بعد از وفات مادرش مریم او را صدا زد، و فرمود مادر با من صحبت کن آیا دوست داری به دنیا برگردی،: «آری، آرزویم این است که در دنیا بودم و شب های سرد زمستانی را با مناجات و عبادت در درگاه خدا به بامداد می رساندم و روزهای گرم تابستان را روزه می گرفتم.»
به هر حال بر اساس آموزه های روایی روزه گرفتن در هوای گرم یک نوع جهاد عبادی به شمار می آید؛ کما اینکه در روایتی از پیامبراکرم (صلی الله علیه و اله) نقل شده است: «الصَّوْمُ فِی الْحَرِّ جِهَاد؛[6] روزه گرفتن در گرما، جهاد است.»، در روایت مشابه دیگری از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است: «أَفْضَلُ الْجِهَادِ الصَّوْمُ فِی الْحَرِّ؛[7]با فضیل‌ترین جهاد روزه گرفتن در گرما است.»
سخن آخر
انسان عاقل و هوشیار روزه گرفتن در گرمای راحت دنیا را به جان می خرد، تا اینکه تن و روح او از آتش هولناک جهنم در امان باشد.
پی نوشت ها:
[1]. کنزالعمال، ج14، ص527، ح39507.
[2]. المحاسن، ج1، ص222.
[3]. الخصال، ج1، ص40 ، ح26.
[4]. ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص52.
[5]. بحار الانوار(ط-بیروت) ج 93، ص 257 ، ح 14.
[6]. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج6، ص338.
[7]. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج93، ص256، ح38.
