اگر مقصود از داشتن تصویری از حوادث بعد مرگ، علم و آگاهی به آن است با مطالعه‌ی کتاب‌هایی که در مورد معاد و قیامت نوشته شده است می‌توان به بخشی از آنچه بعد مرگ رخ می‌دهد آگاهی یافت.[1]
در همین راستا، اصل وجود جهانی دیگر، در آیات و روایات فراوانی مورد تأکید قرار گرفته است:
قرآن کریم می‌فرماید: شما عالم نخستین را دانستید چگونه متذکّر نمی‌شوید(که جهانى بعد از آن است)؟[2]
امام سجاد می‌فرماید: تعجب می‌کنم از کسی که قیامت را انکار می‌کند، در حالی‌که این دنیا را مشاهده کرده است.[3]
مفسران این آیه را با بیانات مختلف توضیح دادند:
1. اگر از بیابانى بگذریم و در آن قصر بسیار مجلل و باشکوهى با محکم‌ترین و عالی‌ترین مصالح، و تشکیلات وسیع و گسترده ببینیم، و بعد به ما بگویند این‌همه تشکیلات و ساختمان عظیم براى این است که فقط قافله کوچکى چند دقیقه‌ای در آن بیاساید و برود، پیش خود می‌گوییم این کار حکیمانه نیست؛ زیرا براى چنین هدفى مناسب این بود چند خیمه کوچک برپا شود. دنیاى با این عظمت و این‌همه کرات و خورشید و ماه و انواع موجودات زمینى نمی‌تواند براى هدف کوچکى مثل زندگى چند روزه بشر در دنیا آفریده شده باشد، و گرنه آفرینش جهان پوچ و بی‌حاصل است، این تشکیلات عظیم براى موجود شریفى مثل انسان آفریده شده تا خداى بزرگ را از آن بشناسد معرفتى که در زندگى دیگر سرمایه بزرگ او است.
2. دیگر این‌که صحنههاى معاد را در این جهان در هر گوشه و کنار با چشم خود می‌بینید، همه سال در عالم گیاهان صحنه رستاخیز تکرار می‌شود، زمین‌هاى مرده را با نزول قطرات حیاتبخش باران زنده می‌کند، چنان‌که در آیه 39 سوره فصلت می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِی أَحْیاها لَمُحْیِ الْمَوْتى» کسى که این زمین‌هاى مرده را زنده می‌کند هم او است که مردگان را زنده می‌کند!
در آیه 6 سوره حج نیز به همین معنا اشاره شده است.[4]
3. حوادث آخرت، در همین دنیا مشاهده می‌شود؛ مثلاً انسان از مرحله‌ی نطفه به علقه، از علقه به مضغه و از مضغه به صورت گوشت و استخوان تبدیل می‌شود و یا این‌که خاک تبدیل به گیاه و گیاه تبدیل به گوشت، پوست، خون، استخوان و دیگر اجزای انسان یا حیوان می‌شود.[5]
اما اگر مقصود دیدن با چشم ظاهری است، نباید از این چشم که در دنیای مادی وسیله‌ای برای یکی از حواس پنج‌گانه انسان بوده و حتی توانایی دیدن برخی نورهای مادون قرمز و ماورای بنفش را ندارد، انتظار داشت که تصویری از قیامت را دریافت کند، ولی اگر منظور از دیدن، علم حضوری و کشف و شهود است، از راه تقوا و ریاضت نفس می‌توان به آن دست یافت. امام علی(ع) در اوصاف متقین می‌فرماید: «بهشت براى آنان چنان است که گویى آن‌را می‌بینند و در نعمت آن غوطهورند و با دوزخ چنانند که گویى آن‌را مشاهده می‌کنند و در عذاب آن گرفتارند».[6]
[1]. در این سایت نیز مطالب متنوع در مورد معاد وجود دارد که با جست‌وجو می‌توانید بیابید: ر. ک: 125؛ 3891؛ 4905؛ 170 و 2609.
[2]. واقعه، 62.
[3]. «عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ عَجَبٌ کُلُّ الْعَجَبِ لِمَنْ أَنْکَرَ الْمَوْتَ وَ هُوَ یَرَى مَنْ یَمُوتُ کُلَّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ وَ الْعَجَبُ کُلُ الْعَجَبِ لِمَنْ أَنْکَرَ النَّشْأَةَ الْأُخْرَى وَ هُوَ یَرَى النَّشْأَةَ الْأُولَى». کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 258، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[4]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 23، ص 245 و 246، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[5]. ر. ک: کاشانى، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین، ج 9، ص 154، تهران، کتابفروشى محمد حسن علمى، 1336ش؛ طیب سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 12، ص 403، تهران، اسلام، چاپ دوم، 1378ش.
[6]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، خ 193، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
