امام محمد باقر ( ع ) را به نام باقرالعلوم می نامند. دلیل دادن چنین لقبی به این امام بزرگوار چیست؟ یکی ازاسباب فضیلت هرانسانی نسب است، دررابطه با نسب ایشان همین بس که ازناحیه پدرو مادر منسوب به امام است، چون پدرایشان امام زین العابدین (ع) ومادر،حضرت فاطمه دخترامام حسن مجتبی (ع) است امّا یکی ازالقاب معروف این امام همام،باقراست،ازاین جهت باقرنامیده شده چون شکافنده همه علوم است، پس تمام فقهاء وعلماء و دانشمندان درهمه زمینه ها به نحوی ازاین منبع علم کسب فیض نموده و می نمایند.
شاید گفته شود مگرامیرمؤمنان حضرت علی(ع) منبع انوارحکمت ومعدن احکام الهی نبود پس چرا این عمل را انجام نداد. باید گفت مولای متقیان هم صاحب علم لدنی بود،امّا مردم دنبال کسب علم نبودند وبرای علم ارزشی قائل نمی شدند. وبا اینکه ایشان برای کسب علم به مردم تذکروهشدارمی داد و می فرمود: أیها الناس سلونی قبل أن تفقدونی ، فلانا بطرق السماء أعلم منی بطرق الارض....
ای مردم ( معارف الهیّه واحکام شرعیّه وآنچه را که تا قیامت واقع می شود) از من بپرسید پیش ازآنکه مرا نیابید، که من به راه های آسمان داناترم از راه های زمین.(2)مع ذلک گوهرشناسی وجود نداشت تا قدرگوهربداند. به جزء افراد معدودی ازاین دریای بیکران علمی استفاده نکردند.ولی به تدریج درزمان امام باقر(ع) به اهمیّت علم، بالاخص معارف اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین پی بردند ومانند تشنگانی که به آب گوارا رسیده اند ازاقیانوس علمی آن حضرت تا اندازه ای استفاده کردند وامام هم چون زمینه را برای قیام علمی فراهم دید، اقدام به شکافتن بعضی علوم مورد نیازمخصوصاًعلم فقه ودستورات اسلامی نمودند.
هرچند درقرآن کریم همه دستورات شرعی اسلام ومسائل زندگی وسایرعلوم وفنون نهفته است ولی نیاز به مفسّرو شکافنده دارد وهرکسی لیاقت چنین کارعظیمی را ندارد، امروزه مکتب شیعه ازکسانی متابعت می کند که برای تبین علوم اسلامی، مورد تأیید خاتم پیامبران حضرت محمد(ص) هستند وبارها درمناسبتهای گوناگون نام آنها رابه عنوان اوصیاء بعد ازخود بیان فرموده است، من جمله آنها کسی است که پیامبراورا به عنوان باقر یعنی شکافنده علوم معرفی نموده اند که ازامام صادق (ع )اینگونه نقل شده است.
ازامام صادق(ع) روایت شده که حضرت فرمودند: جابربن عبدالله آخرین نفرازاصحاب رسول خدا(ص) بود که باقی مانده بود و او کسی بود که ازهمه خلق بریده و به ما اهل بیت روی آورده بود. جابر درمسجد الرسول درحالی که با عمّامه اش به صورتش معجر انداخته بود می نشست و پیوسته با خود می گفت: ای باقر، ای باقر، اهل مدینه که می شنیدند با هم می گفتند جابرهذیان می گوید. ولی جابر به آنها می گفت به خدا قسم هذیان نمی گویم بلکه از رسول خدا(ص) شنیدم که به من می فرمود: ای جابر،تو مردی از اهل بیت مرا درک خواهی کرد که اسمش اسم من وخوی وسرشتش خوی و سرشت من است که علم را می شکافد و توسعه می دهد و این همان مسأله ای است که مرا به این فرا می خواند .......
جابرشخصیّتی بودکه حامل رساندن سلام پیامبر(ص) به امام باقر(ع) بودند که به این وظیفه هم عمل نمود. خلاصه با جرأت باید گفت فقه شیعه علمی ریشه دار است.چون ازمنبع لایزال الهی توسط پیامبر(ص) واوصیاء برحق ایشان سرچشمه گرفته است.
