افرادی که نه مومن محض هستند نه کافر محض که به آنها مستضعفین فکری می گوییم عالم برزخ را در حالتی شبیه خواب گونه به سر می برند.
عالم برزخ
عالم برزخ بر حسب آنچه که در روایات آمده عالمی است که انسان از هنگام مرگ تا روز قیامت در آنجا زندگی می کند. به این معنا یک بار بیشتر در قرآن نیامده است. ” و من ورائهم برزخ إلی یوم یبعثون ” مومنون /۱۰۰.
کلمه برزخ به معنای لغویش در قرآن باز هم آمده. اما به معنای اصطلاحیش همین یک بار آمده.
در روایات به روشنی برزخ توضیح داده شده. امام (علیه السلام) فرمود از هنگام مرگ تا قیام قیامت عالمی است به نام عالم برزخ. در بسیاری از روایات از عالم برزخ به عالم قبر یاد شده که این جایگاه و حقیقت عالم برزخ است.
لذت و رنج درعالم برزخ
از امام علی (علیه السلام) نقل شده: ” عذاب القبر یکون من النمیمه و البول و عذب الرجل عن أهله ، عذاب قبر به خاطر سه چیز است: نمامی( سخن چینی)، دوم پرهیز نکردن از بول، سوم اینکه مرد خانواده اش را رها بکند وبی جهت از آنها کناره گیری بکند.
اما اینکه عالم برزخ کجاست و انسان در آنجا چگونه زندگی می کند؟ حیات برزخی چه تفاوتی هایی با حیات مادی دارد؟ سخن بسیار است اما حاصلش این است که در آنجا انسان از بسیاری از محدودیت های مادی رها شده و به همین میزان هم لذت هایش قابل مقایسه با لذت های دنیا نیست و عذاب هایش هم قابل مقایسه با عذاب های دنیوی نیست.
در روایات در مقایسه بین این دو عالم مثال هایی زدند که این مثال ها از باب تشبیه معقول به محسوس است که بسیار آموزنده هم هست مثلاً گفتند اگر دنیا را به منزله رحم مادر بگیرید برزخ به منزله دنیا است. رابطه برزخ با دنیا می شود رابطه رحم مادر با دنیا یعنی به همان نسبت که دنیا بزرگ و معنادارتر است و لذات دنیا قابل مقایسه با لذات عالم رحم نیست به همان نسبت هم لذات برزخ با دنیا قابل مقایسه نیست. غذایی که جنین در رحم مادر دارد اگر انسان در دنیا بخورد اگر هم نمیرد ولی حالش به هم می خورد و حتی یک ذره آن را نمی تواند تحمل بکند. همچنین غذای دنیا برای انسان برزخی قابل تحمل نیست و به همان میزان آلوده و تهوع آوره است.
در بعضی از روایات گفته شده اگر دنیا را یک حلقه کوچک در یک بیابان بی انتها ملاحظه بکنید، آن بیابان بی انتهای بزرگ عالم برزخ و آن حلقه کوچک دنیاست.
در بعضی از روایات بین دنیا و برزخ مثل یک هندوانه بزرگ و یک دانه ارزن مقایسه شده است.
از این مقایسه ها انسان پی به عظمت عالم برزخ در مقایسه با عالم دنیا می برد. به همین نسبت حیات برزخی هم توسعه پیدا می کند و لذاتش بزرگ شده و وسعت پیدا می کند. آلامش نیز وسعت پیدا کرده بزرگ می شود.
رابطه با عالم برزخ
اما اینکه اقوال مختلفی در رابطه با انسان ها در عالم برزخ می شنویم باید گفت انسان ها در برزخ حداقل به سه دسته تقسیم می شوند که هر کدام از این دسته ها هم ممکن است باز به دسته های دیگری تقسیم بشوند. بعضی ها تا ۵ دسته تقسیم و بیشترتقسیم کردند .
اما آن سه دسته تقسیم عبارتند از:
۱ – مومن محض که وقتی وارد عالم برزخ می شود به بهشت برزخی می رود که لذات نعمت های دنیوی قابل مقایسه با لذات بهشت برزخی نیست.
۲ – کافر محض که وقتی وارد عالم برزخ می شود و به جهنم برزخی می رود بطوری که درد و رنجهای دنیا قابل مقایسه با رنجها و دردهای آنجا نیست.
۳ – افرادی که نه مومن محض هستند نه کافر محض که به آنها مستضعفین فکری می گوییم عالم برزخ را در حالتی شبیه خواب گونه به سر می برند. این افراد رها هستند کسی با آنها کاری ندارد. بنابراین برزخ ها متعدد نیسست بلکه انسان ها به دسته های متعدد تقسیم می شوند.
امام باقر (علیه السلام) می فرماید: در قبر سوال نمی شود مگر از کسی که ایمان محض یا کفر محض دارد. سوال شد پس سایر مردم چه می شود؟ فرمود: آن ها رها می شوند و با آنها کاری ندارند و در حالتی شبیه خواب به سر می برند تا قیامت که ازآنها می پرسند چه مدت برزخ طول کشید؟ می گویند یک نصف روز یا یک روز. مدت برزخ به این شکل می گذرد.
پس دسته های مختلفی که گفته شده در عالم برزخ هست. اما اینکه ممکن است بعضی شیعه باشند و گرفتار باشند یا مثلاً کافر باشند و مشکل کمتری داشته باشند اشکالی ندارد.
علت عذاب قبر
افرادی که نه مومن محض هستند نه کافر محض که به آنها مستضعفین فکری می گوییم عالم برزخ را در حالتی شبیه خواب گونه به سر می برند. این افراد رها هستند کسی با آنها کاری ندارد. بنابراین برزخ ها متعدد نیسست بلکه انسان ها به دسته های متعدد تقسیم می شوند.
اسبابی وجود داردکه باعث عذاب قبر می شود. در روایات آمده هر کس نمازش را خوب انجام ندهد و سهل انگاری بکند باعث عذاب قبر می شود.
از امام علی (علیه السلام) نقل شده: ” عذاب القبر یکون من النمیمه و البول و عذب الرجل عن أهله ، عذاب قبر به خاطر سه چیز است: نمامی( سخن چینی)، دوم پرهیز نکردن از بول، سوم اینکه مرد خانواده اش را رها بکند و بی جهت از آنها کناره گیری بکند.
در بعضی از روایات آمده بداخلاقی در خانواده باعث عذاب قبر می شود.
البته منظور از قبر عالم برزخ است نه این دو متر زمینی که انسان را در آن دفن می کنند .
روایتی از پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که این روایت در واقع پاسخ خیلی از پرسش ها را در بر دارد: ” ضغطه القبر للمومن کفاره لما کان منه من تضییع النعم”؛ مومن ممکن است فشار قبر داشته باشه اما این به خاطر مشکلاتی است که داشته ونعمت هایی که ضایع کرده است.
اما برای کافر باعث از بین رفتن مشکلاتش نمی شود بلکه باعث عذاب است . عذابی که نتیجه اعمالش هست.
کسانی که عذاب قبر ندارند
آیا ممکن است کسی عذاب قبر نداشته باشد؟
بله کسانی که این گناهانی که گفته شد نداشته باشند عذاب قبر ندارند. در بعضی از روایات آمده اگر روز جمعه یا شب جمعه بمیرند عذاب ازآنها برداشته می شود.
امام سجاد (علیه السلام) فرمود: ” إن القبر روضه من ریاض الجنه أوحفره من حفر المیزان “؛ قبر همان عالم برزخ یا باغی از باغ های بهشت است که انسان وقتی وارد قبر می شود در واقع وارد باغ بهشت می شود یا گودالی از گودال های جهنم است که انسان با مرگ وارد گودال جهنم می شود.
پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: ” أکثروا الصلوه علیّ “؛ بر من زیاد صلوات بفرستید که صلوات بر من نور در قبر شماست و نور در هنگام صراط و نور در بهشت است.
صلوات زیاد فرستادن باعث می شود انسان از عذاب قبر نجات پیدا بکند .
خداوند متعال به حضرت موسی علی نبینا واله و علیه السلام وحی کرد که در تاریکی شب بلند شو و نماز شب بخوان که این باعث می شود قبرت باغی از باغهای بهشت بشود و بعضی دیگر از اعمال باعث می شود که انسان از عذاب قبر نجات پیدا بکند.
حاصل اینکه عالم برزخ وجود دارد. انسان ها به چند دسته تقسیم می شوند. ممکن است بعضیها در عالم برزخ، ابتدا مشکل داشته باشند بعد مشکلاتشان رفع شود و از عذاب برزخی نجات پیدا کنند اما خلاف آن را نداریم اینکه کسی ابتدا در بهشت برزخی باشد بعد دوباره دچار مشکل بشود. اما این را داریم که اگر کسی ابتدا به خاطر بعضی از کمبودها و تضییع نعمت ها در عالم برزخ عذاب هایی داشته باشد به تدریج عذاب ها رفع می شود.
