گروه مذهبی-در دو قسمت پیشین از مصاحبه با استاد احمدرضا اخوت، در مورد شخص و جایگاه حضرت صدیقه طاهره و نیز جایگاه ادعیه سخن به میان آمد تا مقدمه ای مناسب برای بررسی اجمالی کتاب صحیفه فاطمیه که مشتمل بر ادعیه، نمازها و خطبه فدکیه حضرت فاطمه سلام الله علیهااست، فراهم شود. این قسمت به عنوان آخرین بخش از مصاحبه استاد اخوت با افکارخبر در حقیقت نتیجه عملی و کاربردی از دو جلسه قبلی و آموزش نوعی نگاه به دعا بوده است که در زندگی انسان می تواند جاری باشد و این مهم با استناد به مدد معرفی برخی ادعیه صحیفه فاطمیه صورت گرفته است:
استاد بزرگوار، آیا نسبت علمی بین کتاب صحیفه فاطمیه که شامل مجموعه ادعیه، نمازهای حضرت زهرا سلام الله علیها است، با کتاب قرآن که به عنوان شاخص است، وجود دارد؟ و چگونه می توان این ارتباط را مورد توجه و ملاحظه قرار داد؟
بله، مواجه شدن با عناوین و محتوای ادعیه دریچه ای از سبک زندگی را به روی ما میگشاید. با دنبال کردن دلالتهای مستقیم در عبارات دعا مشخص می شود که ادبیات و شاخصه های حضرت فاطمه سلام الله علیها در سبک زندگی، با مؤلفه هایی قرآنی که از زبان حضرت ابراهیم علیه السلام ذکر شده، مطابقت دارد. طبق آیه کریمه «قُل إِنَّصَلاتی وَ نُسُکی وَ مَحْیایَ وَ مَماتی لِلَّهِ رَب بِالْعالَمینَ» (سوره مبارکه انعام، آیه162)، چهار مؤلفه ای تطبیقی عبارت است از؛ نماز، نسُک(مطلق عبادت و نیز اعمالی که به منظور تقرب الهی انجام می شود)، زندگی و نهایتاً مرگ. اکنون کلیدواژگانی داریم که نگاه ما را نسبت به متن ادعیه جهت میدهد.
مؤلفه هایی که به نقل از قرآن و از زبان حضرت ابراهیم علیه السلام یاد کردید، انگیزه صادر شدنش همان سه قالب: توحید، مشاهده ی فقر و نیاز، و بیان وسائط هدایت و اسباب آن است؟
بله. به نکته خوبی اشاره کردید. مؤلفه های یاد شده در سبک زندگی از سه حیث در زندگی زهرای اطهر سلام الله علیها جلوه دارد.هر کدام از این سه مولفه کلید واژه های مخصوص خود را دارند. این کلید واژه ها بنای ادبیات حضرت زهرا سلام الله علیها را در دعاهایشان شکل می دهد.
1.زندگی خدا محور که دارای کلید واژههای «تسبیح»، «تکبیر»، «تهلیل»، «حمد» است.
2. زندگی ولایتمدارکه دارای کلید واژههای «صلوات»، «سلام» و «شهادت» است.
3. زندگی عبودیتمنِشانه با کلید واژههای «استغفار»، «استعاذه» و «سؤال».
ترکیب این سه رویکرد در زندگی با هر کدام از کلیدواژهها سبب می شود که توجه فرد فعال شده و از طریق ذکر انواع تسبیحات، حرزها، نمازها؛ به گذراندن امور روزانه و مشکلات و پیشامدهایش بپردازد. و این رویکردِ انقلابی در زندگی هر فرد، تنها از طریق تطابق مولفه های دعا و قرآن تحقق خواهد یافت.
زمانی که به فهرست کتاب مراجعه میشود، این مطالب در ظرف زمان و مکان مشاهده می شود، یعنی برای روزها و ساعت های مشخصی ادعیه معینی بیان شده است، می توانید در این رابطه توضیحاتی را بفرمایید؟
دعاهای حضرت زهرا سلام الله علیها را میتوان به دو دسته کلی امور روزانه و رخدادها یا اتفاقات زندگی تقسیم بندی کرد. ادعیه مربوط به امور روزانه شامل برنامه های روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه است. برنامه های روزانه را میتوان از خلال ادعیه مربوط به ساعات روز و تعقیبات نماز جستجو کرد. برنامه های هفتگی نیز از خلال ادعیه ایام هفته قابل استنباط است. در رخدادها و اتفاقات زندگی آنچه اهمیت دارد، نوع عکس العملی است که یک انسان موحد می تواند در شرایط مختلف مثل نگرانیها، غم و اندوه، تنگی رزق یا بیماری از خود بروز دهد. این دسته بندی مبانی ای را که در قبل از آن صحبت کردیم را به متن زندگی و بروزهایی قابل سنجش بسیار نزدیک می نماید.
با توجه به اینکه اساس گفتگو بر مطالعه علمی دعا و اثر گذاری تربیتی بر سبک زندگی انسان است، بفرمایید با توجه به مضامین کتاب صحیفه فاطمیه چگونه میتوان به برنامه های روزانه حضرت زهرا سلام الله علیها پی برد؟
توجه به ادعیه حضرت زهرا سلام الله علیها در تعقیبات نماز، اهمیت برخی موضوعات را در ساعات خاصی از برنامه روزانه نمایان می کند. آنچنانکه هر زمان از شبانه روز به وجهی ایفای نقش میکند، با این وصف، صبح با موضوع توحید پیوند مستقیم می یابد. ظهر ایستگاهی برای بازبینی و اصلاح توجه است. در نماز عصر تعقیبات به حیات طیبه میل پیدا میکند. شهادت، عصاره می شود. عصر زمان گرفتن مزد است، مانند کارگری که در طول روز کار کرده است و در این زمان از خداوند مزد می خواهد. مغرب فرصتی است برای تمرکز و ایجاد جریان جدید در زندگی با پرداختن به تفصیل حمد و تهلیل و تسبیح، استجابت دعا، استعاذه، استغفار، التجاء و سلام. نهایتاً عشاء زمان به ودیعه گذاشتن دین، استغفارو گشایش در هدایت مردم بوده است. به عبارت دیگر عشا زمان تدبیر است.
در حقیقت حضرت زهرا سلام الله علیها با توجه به زمان نمازها روز خود را برنامه ریزی میکردند. و این ساعات هر کدام اقتضاء و برنامه مربوط به خود را داشته است که به سرانجام می رسیده است.
آیا از ادعیه ایام هفته نیز میتوان متوجه شد که حضرت زهرا سلام الله علیها هفته خود را چگونه برنامه ریزی میکردند و در هر روز به چه کاری اشتغال داشتند؟ یا تمرکزشان در هر روز مخصوص چه اموری بوده است؟
خوشبختانه با نگاه علمی به ادعیه ی ایشان نوعی تخمین در این خصوص، نیز ممکن و میسّر است. با توجه به ادعیه حضرت زهرا سلام الله علیها درایام هفته، میتوان یک موضوع و مفهوم مشخص را به هرکدام از روزها اختصاص داد. ؛ بنابراین با این نگاه میتوان هر کدام از روزهای هفته را از نگاه ادعیه این گونه تقسیم بندی کرد:
شنبه روز رزق و ارتباط با خزائن رحمت است.
یکشنبه روز انابه، توکل و تضرع، توجه به خود و نیروهای خود است، روز تقویت توجه است.
دوشنبه روز تقویت عبادت و بصیرت کتاب و فهم حکم است. روز علم است.
سهشنبه، توفیق اعمالصالح و صواب فعال (بهره از ارتباط با مردم) محوریت روز قرار داده شده است. در واقع سهشنبه روز ارتباط با مردم است.
چهارشنبه برای ارزیابی و بازیابی و حسابرسی ، حراست و حفظ است. روز جبران و پوشاندن کاستی ها است.
پنجشنبه روز عمل براساس حبّ رضایت و همچنین ذکر، شکر و طاعت است.
جمعه روز قرب العباد، روز ملاقات پروردگار است. سیدالایام است. و روز عید است به این دلیل که بنده با خدا ملاقات میکند.
هر یک از این روزها با مقصد کلی ای که به انسان می دهد، جهت اصلی برنامه های آن روز را برای شان مشخص کرده و برنامه ریزیی را بلحاظ محتوایی و اجرایی به سرعت ارتقا خواهد داد.
مسائلی که فرمودید در باب برنامه های روزانه بود، بخش پیشآمدها، رخدادها و اتفاقات محاسبه نشده در زندگی ایشان را چگونه می توان ساماندهی شده بررسی نمود؟
عکسالعمل های حضرت زهرا سلام الله علیها نسبت به پیشآمدها از مفاهیم ادعیه شریف ایشان قابل پیگیری و جمع بندی است. به نظر میرسد شرایط به دست آمده در این ساحت از نظر ایشان جهت آموزش معارف توحیدی بسیار مغتنم بوده است.
در واقع ایشان بنای مواجهات در رخدادها و برخوردشان با اتفاقات زندگی شان بر یک سه ضلعی استوار است. رئوس این سه ضلعی عبارت است از؛
- علم به نیاز
- توسل به اسم
- اتصال و ارتباط
چون نوعاً دعاهایی که برای رفع مشکلات هست به واسطه مراجعه مردم ذکر شده است و تلقینی نیست. بنا براین حضرت سلام الله علیها سیر آن را آموزش میدهند که ابتدا تفصیل نیاز و شناخت رافع آن است و سپس توسل به اسم و ارتباط و اتصال. اگر موضوع آسیب یا اختلال باشد، آسیب و سپس چیستی امنیت را و در نهایت مواجهه درست با آن نیاز را تعلیم میدهند.
با این نگاه در زندگی انسان هیچ اتفاقی نیست که خارج از تعلیمات حضرت قرار بگیرد و هیچ موقعیتی نیست که انسان نتواند بهره ی کامل از مبانی نظری و عملی ادعیه حضرت زهراسلام الله علیها داشته باشد.
از شما متشکریم برای زمانی که برای مصاحبه در اختیار ما قرار دادید و امیدواریم انس با زندگی اهل بیتعلیهم السلام را از راه توجه عمیق به ادعیه شان از مهمترین برنامه های زندگی مان قلمداد کنیم.و جامعه ما عطر سبک زندگی حیات دنیا و آخرت حضرت فاطمه سلام الله علیها را به خود بگیرد. ان شاالله
