اقتصاد مقاومتی زمانی تحقق می‌یابد که بوی نفت ندهد؛ یعنی اقتصادی باشد متکی بر فناوری‌ها و خلاقیت‌های بومی و درون زا به دور از چارچوب‌های معمول و جریان‌های مصرف کننده و حاضر و آماده، همه این مؤلفه‌ها و زمینه‌ها را صنعت توریسم و گردشگری دارد. گردشگری که در شهر فرهنگ و مذهبی استان رنگ و معنای دیگری دارد.
رویکردی که در گفتگو با یونس عالی پور، معاون امور هماهنگی زائرین استانداری قم در ابعاد فرهنگی و اقتصادی و مذهبی تبیین شده است. مشروح این گفت‌وگو بدین شرح است:
شاید یکی از معمول‌ترین سؤال‌هایی که در ذهن خیلی‌ها مطرح شود این است که با وجود سازمان‌هایی مانند حج و زیارت و میراث فرهنگی و گردشگری چه دلیلی دارد در دستگاه مادری مانند استانداری معاونت امور زائرین شکل بگیرد؟ آیا موازی کاری و پراکنده کاری اتفاق نمی‌افتد؟
البته کار مجموعه استانداری نظارت است. اگر دقت کنید معاونتی که دو سه سال اخیر تنها در دو شهر مذهبی قم و مشهد شکل گرفته واژه هماهنگی امور زائرین را یدک می‌کشد.
وظیفه معاونت امور زائرین استانداری انجام کارهای جاری و عملیاتی نیست. حضور ما زمانی پررنگ‌تر می‌شود که در مناسبت‌های خاص که قم میزبان زائران بی‌شمار می‌شود برای انجام درست امور زائرین، هماهنگی میان متصدیان امور زائران و مسافران بر عهده معاونت استانداری است.
ظاهراً کمیته‌هایی هم دارید؟
۱۱ کمیته تخصصی در قالب کمیته‌هایی مانند حمل و نقل و ترافیک، امنیتی، درمان و پزشکی، تنظیم بازار مأموریت حمایت از زائران و گردشگران را بر عهده گرفته‌اند.
تعریف شما از واژه و جایگاه زائر در قم چیست؟
هرکس که قبول کند، قم یک شهر زیارتی است و مضجع شریف کریمه اهل بیت(ع) و عبادتگاه زائران امام زمان و امامزادگان و مأمن و محفل علمی و معنوی فقها و علمای برجسته اسلام است، زائر محسوب می‌شود. حتی اگر به قصد و نیت زیارت نیامده باشد.
اگر یک نفر تعریف شما را قبول نداشته باشد، تکلیفش چیست؟
متأسفانه محدود کردن گردشگران قم به عده‌ای زائر حول حرم مطهر و مسجد مقدس جمکران، سبب عدم رشد و توسعه گردشگری در قم شده است.
ما باید یک زائر را یک گردشگر فرض کنیم تا بتوانیم در ابعاد مختلف فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی تغییر و تأثیر ایجاد کنیم. همین نگاه سطحی و دم دستی به مسافران سبب شده که مسافران قم همگی زائران گذری باشند و هیچ برآیند اقتصادی نباشد و کمترین انتقال فرهنگی شکل بگیرد.
مگر ما زیرساخت‌های استقرار پایدار زائران و به تعبیر شما گردشگران را فراهم کرده‌ایم؟
قبول دارم که زیرساخت‌ها فیزیکی و حتی فرهنگ سازی استقرار جایگاه مطلوبی ندارد اما خوشبختانه زمینه سازی خوبی شکل گرفته همین که می‌توانیم در سال‌های آینده تا ۵۰ هتل بسازیم و همین که پای سرمایه گذاران خارجی به برنامه‌های گردشگری استان باز شده است، شروع خوبی محسوب می‌شود.
حرکاتی شده و در جلسات متعددی هم که به عناوین مختلف برگزار می‌شود شاهد اقدامات هستیم اما اتفاق دست به نقدی هم افتاده است؟
ببینید الآن میزان استقرار و بیتوته در قم طی دو سه سال اخیر از ۴ ساعت به میانگین ۳۶ ساعت رسیده است این آمار، نتیجه نسبتاً خوبی است. ضمن اینکه می‌توانم قول بدهم که تا سال ۹۶ میانگین بیتوته در قم را تا ۴۸ ساعت افزایش دهیم.
خوشبختانه در نظرسنجی هم که از مسافران و زائران ایام عید سال ۹۵ و مسجد مقدس جمکران در نیمه شعبان انجام شد شاهد رضایتمندی ۷۰ درصدی از ارائه خدمات و مدیریت زوار بودیم که این میزان در نوع خود بی‌نظیر است. یا مثلاً در برنامه ششم توسعه قم به عنوان یک شهر گردشگری قلمداد شده که اتفاق مهم و امید بخشی است و می‌توانیم به آینده امیدوار باشیم
یکی از نگرانی‌هایی که در مورد گردشگری استان وجود دارد، نبود یک نگاه صنعتی و توسعه نگرانه به آن است. شما تا چه حد این دغدغه را قبول دارید و یا حتی درک کرده‌اید؟
بنده یک عنصر اقتصادی و از جنس مدیران صنعتی دولت هستم. چرا که قبلاً چند سال مدیریت سازمان صنعت، معدن و تجارت را بر عهده داشته‌ام و کاملاً صحت این سئوال را درک و قبول می‌کنم.
متأسفانه برخی در مقابل این موضوع که شهر قم یک شهر صنعتی باشد موضع گرفته‌اند و آن را سبب قداست زدایی شهر مذهبی می‌دانند. هرچند این تفکر با تلاش بسیاری از مدیران و شرایط مهاجرت پذیری و مشکلات اشتغال در قم به شدت کمرنگ شده است اما هنوز هم پایگاهی دارد.
صنعت گردشگری تنها به ورود و خروج خشک و خالی زائران ختم نشده و باید هر نوع ورود و خروجی هدف‌دار و پایدار باشد
نبود نگاه صنعتی در حوزه گردشگری که معضلاتی دوچندان دارد. چون برخی نمی‌خواهند به زائر برچسب اقتصادی زده شود و ورود مؤلفه‌های صنعت به گردشگری را سبب افول معنویت در مسافران و زائران قم می‌دانند اما خوشبختانه با تبیین و توجیه مناسب کم کم صنعت گردشگری در استان جا بازکرده است.
به هر حال این مسئله واقعیت دارد که صنعت گردشگری تنها به ورود و خروج خشک و خالی زائران ختم نشده و باید هر نوع ورود و خروجی هدف‌دار و پایدار باشد.
به نظر شما قم تا چه زمانی می‌تواند به قطب گردشگری تبدیل شود؟
نمی‌توان زمان خاصی تعیین کرد اما همین که قم در برنامه ششم توسعه به عنوان یک شهر با توسعه گردشگری محسوب شده است می‌تواند به قطب شدن گردشگری استان کمک کند.
ضمن اینکه همه زمینه‌های پایگاه شدن قم در گردشگری فراهم است. آیا شهری که سالانه بالای ۱۵ میلیون نفر زائر دارد و از لحاظ موقعیت جغرافیایی و جایگاه علمی، فقهی و معنوی خاص و کم نظیر نمی‌تواند قطب و محور توسعه گردشگری باشد؟
آیا می‌توان پا را فراتر گذاشت و به فکر توسعه گردشگری مذهبی در قم بود؟
قم باید قطب و محور گردشگری مذهبی باشد. صنعت گردشگری می‌تواند موتور محرکه اقتصاد قم باشد. صنعت گردشگری مذهبی یکی از مؤثرترین و بهترین راه حل‌های ترویج فرهنگ و تمدن شیعی است.
در حال حاضر دو میلیون زائر و مسافر خارجی در قم تردد دارند، اگر بتوانیم به مسافران و زائرینی که به قم سفر می‌کنند کالای بومی عرضه کنیم تبلیغ گسترده و مناسبی از فرهنگ و اقتصاد بومی فراهم می‌آید. ضمن اینکه باید یک نکته را هم در نظر داشت با توجه به تعریفی که از زائر در قم ارائه دادم، توریسم و گردشگر طبیعی – تاریخی امکان و زمینه رشد دارد.
به نظر شما، چه راهکاری وجود دارد که استان قم به رغم اینکه شهر مذهبی است، بتواند گردشگرهای خارجی جذب کند؟
برای این که بتوانیم صنعت توریسم را گسترش بدهیم و تبدیل به قطب گردشگری جامع شویم می‌توانیم دو رهیافت را دنبال کنیم. یکی گسترش توریسم طبیعی – تاریخی و ترویج و تقویت میراث فرهنگی و تاریخی و طبیعی استان است.
آیا قم نمی‌تواند قطب کویر نوردی باشد. آیا نمی‌توان شترگردی را در اطراف دریاچه نمک راه انداخت
آیا نباید بتوانیم از ظرفیت‌های بهداشتی- طبیعی دریاچه نمک استفاده کنیم؟ آیا قم نمی‌تواند قطب کویر نوردی باشد. آیا نمی‌توان شترگردی را در اطراف دریاچه نمک راه انداخت.
راه کار دومی که می‌تواند به توسعه حرفه‌ای گردشگری کمک کند، ترویج گردشگری معرفتی است. اگر این نوع گردشگری رواج یابد می‌توانیم نخبگان و دانشمندان و فرهیختگان کشورهای مختلف را که رویکرد و برنامه پژوهشی و علمی دارند، جذب کرده و بستر رشد و توسعه گردشگری شهر علم و اندیشه قم را فراهم کنیم.
شما در جایی گفته بودید که باید شرایط تولید و توزیع کالاهای فرهنگی- بومی قم فراهم آید، می‌توانید بیشتر توضیح دهید؟
وقتی شهر قم به غیر شیرینی جاتی مانند سوهان، قطب فرش دستباف و صنایع فرهنگی – دستی است چرا باید ۵۰ درصد سوغاتی که از قم خارج می‌شود چینی باشد.
اگر ورود زوار و مسافران را به استان از زاویه دید مبادلات فرهنگی بنگریم چرا باید کالایی که توسط گردشگران تهیه می‌شود از فرهنگ کشور دیگر آن هم از نوع بی کیفیتش تأمین شود. خرید و صدور کالای بومی باید به غیر از ایجاد رونق اقتصادی، زمینه توسعه و مبادله فرهنگی – مذهبی قم را فراهم آورد.
بدون شک مهم‌ترین نیاز گردشگران خارجی ایجاد امنیت و آرامش خاطر است در این زمینه اقداماتی هم شده است؟
این سؤال ارزش و اهمیت و ضرورت وجود معاونت امور زائرین استانداری را نشان می‌دهد. چرا که یکی از کمیته‌هایی که برنامه‌های مختلفی را طراحی و انجام داده کمیته امنیت گردشگران است.
ضمن اینکه ستاد هماهنگی حمایت از زائرین با راه‌اندازی یک پایانه استقبال از زوار عراقی در پایانه قم توانسته‌اند در جذب این عزیزان موفق عمل کنند.
گردشگری نماد کامل دست‌یابی به مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی است. حوزه گردشگری در قم باید به عنوان درآمد اول استان باشد. گردشگری مذهبی بهترین و ملموس‌ترین و ماندگارترین روش برای تقویت و ترویج فرهنگ و اندیشه ام القرای عالم تشیع است. لذا نقش مهم حوزه علمیه و علمای برجسته در شکل گیری و توسعه گردشگری مذهبی بسیار مهم و حیاتی است.
