فقط کافی است سری به کوچه و پس کوچه های محله های قدیمی این شهر بزنی! کوچه و پس کوچه های تنگ و باریک، با دیوارهای گلی و فرسوده که هر لحظه امکان ریزش و بروز فاجعه ای بزرگ را در پی دارد! کوچه و پس کوچه هایی که بیشترین سکنه را در خود جای داده است! اینجا قم است...
شهری که به خاطر وجود بارگاه مطهر و نورانی کریمه اهل بیت، حضرت معصومه (س)، همه روزه پذیرای سیل مشتاق زائران از اقصی نقاط جهان است که در روزهای خاصی همچون ولادت و شهادت ائمه اطهار(ع)، قریب به هزاران و بلکه میلیون ها زائر به سوی این شهر می شتابند.
حالا اگر از محله های قدیمی و کوچه و پس کوچه های این شهر بگذریم، از هسته اصلی شهر که پیرامون حرم مطهر حضرت معصومه (س) شکل گرفته، دیگر نمی توان گذشت؛ چرا که بافت فرسوده موجود در اطراف حرم مطهر اصلا زیبنده این شهر نیست.
اما متاسفانه باید گفت که تمرکز محله ها و خانه هایی با قدمت چندین ساله، آن هم بدون تاسیسات و تجهیزات ضروری برای زندگی شهری که نمونه های آن در شهر قم کم نیست! در اطراف حرم مطهر حضرت معصومه (س) بیشتر از سایر مناطق است.
ضرورت احیاء بافت های فرسوده در هسته مرکزی شهر
در همین راستا، مدیرعامل سازمان بهسازی و زیباسای اطراف حرم حضرت معصومه(س) به عنوان یکی از مسئولان متولی در امر نوسازی و بازسازی بافت های فرسوده، نفوذناپذیری، ناپایداری (عدم استحکام) و ریزدانگی (پلاک های زیر ۲۰۰ متر) را سه ویژگی عمده بافت های فرسوده عنوان کرد و افزود: متاسفانه در الگوها و برنامه های توسعه شهری راهبردی محکم و غنی برای احیا و بازآفرینی بافت های فرسوده شهری طراحی نشده است.
علیرضا خاکی افزود: به دلیل تمرکز این بافت ها در هسته مرکزی شهر، تاکنون فقط معضل ترافیکی که مسبب آن این بافت ها بوده است، توجه مسئولان را جلب کرده و سایر جنبه های و مشکلاتی که بافت فرسوده می تواند ایجاد کند مورد غفلت واقع شده است.
وی بیان کرد: از سوی دیگر چون حرم مطهر حضرت معصومه (س) در دل این بافت ها قرار گرفته، ضرورت احیاء این مناطق دوچندان است.
به هر تقدیر طبق آمار، شهر قم از نظر تعداد ساختمان‌های غیر مستحکم، پس از یزد، دومین شهر کشور است! آمار این ساختمان‌ها حدود 23 درصد از متوسط کشوری بیشتر است! حجم بافت فرسوده هم در نمودارها 6 درصد از متوسط کشوری بالاتر دیده می‌شود.
همچنین طبق آماری که وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده است، شهر قم 12 هزار هکتار بافت مسکونی دارد که از این مقدار، دو هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد است.
به طوری که در حال حاضر یک هزار و ۷۴ هکتار یعنی ۸.۶ از محدوده قانونی شهر قم و به بیانی دیگر، تمام وسعت منطقه هفت، بخش عمده منطقه سه و بخش هایی از منطقه شش شهر قم درگیر بافت های فرسوده است و حدود ۲۵۰ هزار تن در بافت های فرسوده ساکن هستند.
از این رو، یکی از ساکنان بافت فرسوه استان قم می گوید: خانه من در محله ای قرار گرفته که نه می توانم آن را بازسازی کنم و نه کسی حاضر به خرید آن است.
وی که ساکن یکی از محله های قدیمی است، افزود: کسانی که در این مناطق زندگی می کنند از حداقل های رفاه عمومی، فضای سبز و خدمات اجتماعی بی بهره هستند.
یکی دیگر از ساکنان این محله ها می گوید: اغلب مردمی که در این منازل ساکن هستند توان مالی خوبی ندارند تا به مرمت و بازسازی منازل خود بپردازند.
وی اضافه کرد: زندگی در این مناطق مشکلات خاص و عدیده ای دارد، به عنوان مثال چون کوچه ها باریک است خودروهای امدادی و یا جمع آوری زباله نمی توانند وارد آن شوند.
ساکنان بافت‌های فرسوده، امنیت اجتماعی ندارند
در همین راستا، متولی بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده استان قم، اظهار می کند: ساکنان بافت‌های فرسوده از امنیت اجتماعی، رفاه عمومی، فضای سبز شهری و سایر امکانات شهری برخوردار نیستند. ضمن این‌که بیشتر ساختمان‌هایی که در این مناطق واقع شده است، فاقد استحکام و مقاومت است و در برابر خطرات طبیعی آسیب‌پذیر هستند.
محسن منتظران بر لزوم مشارکت شهروندان در بهسازی و نوسازی بافت فرسوده تاکید کرده و می‌گوید: حجم عظیم کار و عقب‌ماندگی بزرگ در این بخش نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری دولت و شهرداری‌ها به تنهایی جوابگوی این امر مهم نیست، از این رو چاره‌ای جز مشارکت و حضور گسترده و پایدار مردم وجود ندارد.
به راستی آیا می توان با وجود این ساخت و سازهای غیرمطمئن و بافت های فرسوده و ناکارآمد که روز به روز وضعیت آن نگران‌کننده‌تر می گردد، دست روی دست گذاشته و منتظر معجزه ماند؟!
