مریم کشاورز مسعودیان: احتمالا سابقه دقیقی از کشت زعفران در استان قزوین موجود نباشد اما تا جایی که مشخص است اولین بار یک معلم خراسانی که برای تدریس به قزوین آمده کشت زعفران این یاقوت سرخ کویر را در شهر بوئین زهرا امتحان کرده است.
امروز اما با گذشت بیش از۲۰ سال از آن روزها دانش کشاورزی اثبات کرده که شرایط آب و هوایی و خاک استان قزوین استعداد بی نظیری در کشت و پرورش این گیاه ارزشمند دارد، از این رو با گسترش کم آبی و کشاورزان بی شماری که سوختن مزارع خود از کم آبی را به چشم دیده اند توجه ویژه ای به کشت زعفران درقزوین صورت گرفته است.
کم آبی دشت قزوین اما کشاورزان را به سمت سرمایه گذاری بلندمدتی به نام «کشت زعفران» هدایت کرده، زعفران اگرچه بر خلاف بسیاری از محصولات کشاورزی قزوین به آب بسیار کمی نیاز دارد اما به سرمایه اولیه برای تهیه پیاز و فراهم کردن بستر کشت بیش از سایر محصولات کشاورزی این استان نیازمند است با این وجود کشاورزان زیادی دست به این ریسک بزرگ اقتصادی زدند و سرمایه های خود را دردل زمین کاشتند.
زعفران چاره درد بی درمان مزارع خشک شده قزوین
به گفته مدیرکل مدیریت بحران استان قزوین، مهم ترین بحران در ۱۰ سال گذشته استان سرمازدگی و خشک سالی بوده است.
مسئله خشکسالی و سرمازدگی تا جایی که گفته می شود از چالش های جدی است و خشکسالی بزرگترین عامل بیکاری در آینده نزدیک در قزوین خواهد بود، هرچند ماجرای خشکسالی بحث تازه ای برای استان نیست و سال هاست که در خصوص مبارزه با آن و جلوگیری از خشکی مزارع سخن به میان می آید.
به گفته نمایندگان مجلس ادامه روند کم آبی در غرب استان، بیکاری ۱۰۰ هزار نفری را به دنبال دارد که لازم است برای این معضل راهکاری اندیشیده شود و تغییر الگوی کشت به عنوان یکی از راههای نجات مزارع و کشاورزان استان قزوین است.
آنچه در این راستا مهم است این که الگوی کشت مناسب باید به نحوی اجرا شود تا نیازهای اولیه همه اعضا جامعه را برآورده کند و حقوق آنها از بهره وری اراضی، سرمایه کافی، فرصت‌های بازاریابی تامین و تضمین شود زیرا هرگونه تغییر در الگوی کشت می‌تواند نظام اجتماعی کشاورزی را تحت تاثیر قرار دهد.
روی خوش زعفران به قزوینی ها
علیرضا نوروزیان کارشناس پسته، گیاهان دارویی و زعفران جهاد کشاورزی استان قزوین زعفران را بهترین جایگزین در شرایط امروز آب و هوایی استان قزوین می داند.
وی می گوید: اما زعفران هم با گذشت زمانی اندک، روی خوش به قزوینی ها نشان داد و کیفیت محصول، برداشت خوب و قیمت مناسب آن سبب شد تا کشاورزان بیشتری به کشت این محصول هدایت شوند.
کارشناس گیاهان دارویی و زعفران جهاد کشاورزی استان قزوین در این باره به خبرنگار مهر گفت: درحال حاضر میانگین برداشت زعفران از مزارع قزوین با میانگین برداشت زعفران در استان های خراسان برابری می کند و از سوی دیگر به جرات می توان گفت زعفران تولیدی در استان از مرغوب ترین انواع زعفران در کشور است.
وی بیان کرد: در حال حاضر کشاورزان استان قزوین زعفرانی بسیار مرغوب با استفاده از کمترین میزان آب را تولید می کنند و از درآمد خوبی نیز برخوردار هستند.
سناریو تکراری برای زعفران/ فروش زعفران قزوین با نام خراسان
اگرچه بسیاری از کارشناسان مدعی کیفیت برتر زعفران استان قزوین هستند اما متاسفانه نبود برند خاص و صنعت بسته بندی و فرآوری زعفران در قزوین این محصول پس از تولید به استان خراسان انتقال پیدا کرده و اغلب با نام «زعفران قائنات» به دست مردم می رسد، این در حالی است که استان قزوین سال هاست وارد عرصه تولید کنندگی زعفران در کشور شده است.
وحید فکوری از زعفران کاران استان قزوین است که از عرضه نامناسب زعفران در بازارها گلایه دارد و می گوید: هنوز مردم زعفرانی با نام زعفران قزوین را قبول ندارند و از سوی دیگر استان قزوین مکانی برای فرآوری و یا بسته بندی و توزیع زعفران ندارد از این رو مجبوریم زعفران درجه ۱ خود را یا با قیمت زعفران درجه چندم به شرکت های موجود در خراسان بفروشیم و یا به صورت فله فروشی عرضه کنیم که در این صورت نیز قیمت واقعی زعفران پرداخت نمی شود.
وی می گوید: کشت زعفران در حال حاضر از همه نظر برای کشاورزان و زمین های کشاورزی استان قزوین توصیه می شود بی آن که فکری برای عرضه و یا بازار فروش این محصول داشته باشند.
اگرچه زعفران محصولی ارز آور محسوب می شود و امروزه بسیاری از کشورهای دنیا خواستار زعفران ایرانی هستند و همانطور که گفته می شود زعفران درجه اول خراسان با نام زعفران اسپانیا به دنیا عرضه می شود اما هنوز کشاورزان قزوینی راه حلی برای فروش زعفران خود پیدا نکرده اند.
زعفران قزوین «برند» ندارد
کارشناس گیاهان دارویی و زعفران جهاد کشاورزی استان قزوین به خبرنگار مهر می گوید: بازار فروش نامناسب زعفران استان قزوین مسئله تازه ای نیست و البته این مشکل برای زعفران کاران خرد بیشتر مشاهده می شود چرا که محصول کمتری تولید شده و به تبع ارسال و فروش آن در خراسان صرفه اقتصادی ندارد.
وی افزود: از سوی دیگر با مطالعات انجام شده پیش بینی می شود بیش از۱۰۰ هکتار از مزارع قزوین زیرکشت زعفران باشد در حالی که نیازمند همراهی و مساعدت بخش خصوصی برای عرضه و بسته بندی این محصول هستیم.
نوروزیان خاطرنشان کرد: اگر بخش خصوصی واردعمل شود می توانیم زعفران استان قزوین را به عنوان یک برند در کشور به ثبت برسانیم و با رفع مشکلات کشاورزان در این حوزه استقبال بیشتری از این محصول در قزوین اتفاق خواهد افتاد و سودآوری مناسبی نیز برای بخش کشاورزی در برخواهد داشت.
کشت زعفران نیازمند دانش و تخصص است
با وجود استعداد زمین های استان برای کشت این محصول و آب و هوای مساعد اما نمی توان تاثیر دانش و تخصص را در بهره وری مناسب نادیده گرفت.
کارشناس گیاهان دارویی و زعفران جهاد کشاورزی استان قزوین اظهارداشت: با توجه به این که استان قزوین تحت تاثیر موضوع کم آبی قرار گرفته اما زعفران و کشت آن به برنامه ریزی نیاز دارد تا با آموزش و توسعه سطح کشت و ایجاد بازارهای خیلی خوبی در این مسیر موفق عمل کرد.
نوروزیان گفت: زعفران نیز همانند سایر محصولات کشاورزی آفات مختص به خود را دارد که در صورت ناآگاهی تمام سرمایه یک کشاورز در مدت اندی از دست خواهد رفت و از سوی دیگر کیفیت زعفران بستگی به مجموعه ای از همه فعالیت های قبل و بعد از کاشت، داشت و برداشت دارد که باید کشاورزان این نکات را آموزش ببینند.
وی خاطرنشان کرد: سازمان های جهاد کشاورزی و فنی و حرفه ای هر ساله در دهستان ها، روستاها و مراکز شهرستان ها دوره های آموزشی یک تا سه روزه و یک هفته ای برگزار می کنند که نقش مهمی در افزایش سطح علمی کشاورزان دارد.
رقیه محمدی از کشاورزانی که به تازگی تصمیم به کشت زعفران در استان گرفته می گوید: نخستین چیزی که یک کشاورز را دلگرم به کشت زعفران می کند این است که احساس کند دانش کافی برای این کار را دارد چرا که زعفران در مرحله نخست نیازمند هزینه زیادی برای خرید و کشت پیاز است و در صورتی که تخصص کافی در فرد وجود نداشته باشد انجام این کار ممکن است ریسک خطرناکی باشد.
یاقوت سرخ کویر
به هرحال یاقوت سرخ کویر این روزها میهمان زمین های کشاورزی قزوین است، اگرچه خراسانی ها از انحصاری بودن این محصول سخن می گویند ولی تجربه ثابت کرده است که تولید زعفران در سایر استان های کشور هم موفق بوده که با برنامه ریزی درست مسئولان می توان از زعفران به عنوان محصولی ارز آور برای کشور بخوبی استفاده کرد.
اگرچه وزارت جهاد کشاورزی همچنان زعفران را محصول خراسان می داند و در ارائه سهمیه های پیاز زعفران به استان ها کم لطفی می کند اما پیاز زعفران از مجاری غیر قانونی و آزاد البته با قیمت های زیاد به دست کشاورزان قزوین رسیده و این مسئله گویای کافی نبودن سهمیه پیاز زعفران برای قزوینی هاست.
به نظر می رسد حمایت مسئولان استانی و کشوری نه تنها در تولید این محصول استراتژیک اثرگذار است بلکه پیش زمینه ای برای تغییر الگوی کشت در استان قزوین و استان های خشک کشور در شرایط بی آبی امروز نیز محسوب می شود.
