یکی از موارد مهم در زمان استفاده از تسهیلات بانکی شیوه محاسبه سود آنها است اما این روزها سودی با نام بهره مرکب موجب ورشکستگی بسیاری از تولید کنندگان داخلی شده است.
گویا تلاش‌های بانک مرکزی جهت کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی هم به نتیجه نرسیده؛ زیرا بانک‌ها با شیوه‌های ماهرانه و استفاده از فرمول بهره مرکب سود خود را دریافت می‌کنند و با این روش تولیدکنندگان در آستانه ورشکستگی را ورشکسته کرده و باعث تعطیلی تولیدی‌های آنها نیز شده است.
دریافت چنین سودهایی می‌تواند بانکداری اسلامی را که سرلوحه نظام بانکداری کشور ایران شده زیر سوال ببرد! زیرا بانکداری اسلامی درباره دریافت بهره و ربا نبودن آن شرایط ویژه‌ای را اعلام کرده که با نگاهی گذارا در می‌یابیم این نوع دریافت سود خارج از چهار چوب مشخص شده است.
تعریف بهره مرکب
بهره مرکب به نوعی از سود می‌گویند که طبق آن میزان بهره به اصل سرمایه اضافه می‌شود و در نوبت‌های بعدی علاوه بر اصل سرمایه به سود آن نیز بهره تعلق می‌گیرد و در واقع می‌توان گفت سود روی سود می آید.
بهره مرکب و مغایرت با شرع
در همین راستا محمدرضا نجفی منش رییس کمسیون فضای کسب و کار اتاق تهران می‌گوید: سود بالای تسهیلات بانکی موجب افزایش قیمت تمام شده تولیدات داخلی شده و به همین دلیل کالاهای تولید شده داخلی با کالاهای مشابه تفاوت قیمت چشمگیری خواهند داشت که این امر موجب از دست دادن فضای رقابتی برای ایران می‌شود.
وی می‌افزاید: اولین بهانه برای افزایش سود وام‌های بانکی بالا رفتن تورم بود در حالی که پس از آن با کاهش تورم این سود نه تنها کاهش نیافت بلکه به سیر صعودی خود نیز ادامه داد تا امروز که بانک‌ها با سودهای مرکب خود موجب ورشکستگی بسیاری از تولیدکنندگان شدند.
نجفی منش در خصوص مغایرت داشتن بهره مرکب با نظام بانکداری اسلامی می‌گوید: محاسبه و دریافت بهره تسهیلات و وام‌های بانکی به صورت بهره مرکب کاملا غیرشرعی بوده و توسط تمامی علما حرام اعلام شده است.
وی مقایسه‌ای هم بین کشورهای صنعتی و ایران می‌کند و می‌افزاید: بیشترین درصد سود در سایر کشورها بین 4 تا 6 درصد در نظر گرفته شده اما به علت تورم بالایی که بر اقتصاد ایران حاکم است، این سود 2 تا 3 برابر بیشتر از کشورهای دیگر محاسبه شده است.
نجفی منش معتقد است که بانک مرکزی باید جهت جلوگیری از دریافت بهره مرکب توسط بانک‌ها نظارت بیشتری بر علمکرد آنها داشته و در صورت مشاهده تخلف بانک مجرم را به قوه قضائیه معرفی کرده تا مجازاتی برای آن در نظر بگیرند.
وی تعطیل کردن موسسات متخلف، کاهش سود سپرده‌ها و کاهش نرخ بهره تسهیلات بانکی را از جمله راهکارهای رونق گرفتن تولیدی های داخلی و مبارزه با بهره مرکب می‌داند و می‌افزاید: طبق فرمایشات رهبری در خصوص اقتصاد مقاومتی باید همه ارگان های کوچک و بزرگ به صورت یکپارچه همکاری کنند تا این شعار اجرایی شود.
کاهش نرخ تسهیلات بانکی بهترین کمک به تولیدکنندگان
جعفر قادری، کارشناس امور بانکی در ادامه به بحث بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی می‌پردازد و می‌گوید: هم اکنون بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی و مطالباتی که از دولت دارند بزرگترین مشکل آنها محسوب می‌شود که همین امر موجب شده بخش قابل توجهی از دارایی‌ها خود را از دست دهند و در مقابل افزایش تقاضا جهت استفاده از تسهیلات نرخ سود آن را افزایش دهند. متاسفانه تولیدکنندگان جهت عرضه کالاهای خود در بازار شرایط ایده آلی ندارند به همین دلیل بسیاری از مواقع اقساط پرداختی آنها به تاخیر افتاده و بانک‌ها نیز با شیوه‌های خلاف عرف و نادرست به با محاسبه بهره مرکب به دریافت سود بیشتر می‌پردازند.
قادری کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی را کمکی مهم به تولیدکنندگان می‌داند و ادامه می‌دهد: باید در مجموعه سیاست‌های پولی، مالی و ارزی کشور تغییرات اساسی را ایجاد کنیم تا چرخ خاک گرفته تولیدات داخلی همچنان به روند خود ادامه دهد که یکی از کمک های مهم به تولیدکنندگان کاهش نرخ بهره تسهیلات بانکی است. نظام بانکداری فعلی ما با بانکداری اسلامی فاصله زیادی دارد و متاسفانه اداره بانک ها با چنین شیوه ای می‌تواند اقتصاد کشور را دچار مشکلاتی کند که برای برطرف کردن آن باید سختی‌های زیادی را تحمل کرد.
وی اضافه می‌کند: اگر بانکداری غیرربوی را از شعار خارج کرده و جامه عمل به آن بپوشانیم و از تمامی ظرفیت‌های آن نیز استفاده کنیم، می‌توان سرعت حرکت اقتصاد خود را در رسیدن به اهداف اقتصاد مقاومتی بیش از پیش افزایش دهیم. اجرای چنین سیستمی در بانکداری موجب کاهش بهره تسهیلات و حذف بهره مرکب از وام‌های بانکی می‌شود که همین امر می تواند کمک قابل توجهی به تولیدکنندگان داخلی کشور کرده و میزان تولید و صاردات محصولات ایرانی را افزایش دهد.
این کارشناس اقتصادی در توضیح سود بانکی و نسبتش با تولید می‌گوید: در اقتصاد یک سود اسمی و یک سود حقیقی وجود دارد که با کسر میزان تورم از سود اسمی می‌تواینم به سود حقیقی دست یابیم. در کشورهای دیگر به علت اینکه تورم پایینی دارند بنابراین سود اسمی و حقیقی آنها نیز پایین تر است.
وی می افزاید: اما هم اکنون نرخ تورم در ایران 10 درصد محاسبه شده و نرخ سود اسمی برای سپرده‌ها باید 12 تا 13 درصد و برای تسهیلات باید 13 تا 14 درصد در نظر گرفته شود که متاسفانه به دلیل مشکلاتی که در سیستم بانکی ایران وجود دارد تاکنون نتوانستیم سود اسمی واقعی را اجرا کنیم. نبود کنترل و نظارت بر سیستم بانکی موجب شده ما با مشکلات جدی همچون محاسبه بهره مرکب بر روی تسهیلات بانکی مواجه شویم که برای جلوگیری از اجرای این شیوه باید ابتدا مشکلات سیستم‌های بانکی را برطرف کرد و سپس با نظارت بیشتر بر روی عملکرد این نهادها از سو استفاده‌های آنها جلوگیری شود.
جریمه دیرکرد بازپرداخت، بهره مرکب نیست/ بانکی که بهره مرکب می‌گیرد، مجازات شود
کامران ندری، کارشناس اقتصادی درباره بهره مرکب تسهیلات می‌گوید: در نظام بانکداری اسلامی همانطور که نباید از سمت ارائه دهنده تسهیلات ربا صورت پذیرد باید وام گیرنده نیز به تعهدات خود عمل کند؛ بجز در مواقعی که توانایی پرداخت نداشته و ورشکسته محسوب شود در غیر این صورت دیرکرد در بازپرداخت مشمول جریمه خواهد شد.
وی معتقد است جریمه به معنای دریافت بهره مرکب نیست و اگر چنین بهره‌ای از سوی بانک‌ها دریافت شود کاملا خلاف بانکداری اسلامی بوده و بانک مذبور مجرم محسوب می‌شود.
ندری در ادامه می‌گوید: همچنین بانک‌ها تنها مجاز به دریافت اصل جریمه تاخیر از کسانی که در پرداخت بدهی و ایفای تعهدات خود به بانک کوتاهی کرده‌اند، هستند. با وجود اینکه اقتصاد کشور نیازمند حضور پر رنگ تر تولیدی‌های داخلی است، اما فراموش نکنید اگر همه تولید کنندگان و بنگاه‌های اقتصادی کوچک به تعهدات خود در پرداخت اقساط عمل نکنند ممکن است موجب ورشستگی بانک شوند.
وی ادامه می‌دهد: اگر بانکی ورشکست شود آسیب جدی نیز به اقتصاد خواهد رساند، طبق دو قاعده مهم در بانکداری اسلامی باید مشتریان به تعهدات خود عمل کنند و بانک‌ها نیز نباید اصل جریمه‌ای که برای بنگاه‌های تولیدی در نظر می‌گیرند را وارد چهار چوب ربا کنند.
در انتها امیدواریم با نظارت کافی و اعلام نرخی مناسب برای سود تسهیلات بانکی استفاده از بهره مرکب در بانک‌ها را متوقف شود و متولیان این موضوع با ایجاد شرایطی ایده آل تولیدکنندگان را در امر افزایش تولید یاری کنند.
