این روزها با هر کارگردان یا بازیگری که در حوزه سینما، تلویزیون و تئاتر فعالیت دارد صحبت می‌کنیم، از روند روزافزون کاهش کیفیت فیلمنامه و نبود نمایشنامه‌های مناسب و داخلی گلایه می‌کند.
اخبار فرهنگ و هنر- دیده شده بسیاری از کارگردان‌های تئاتر سوژه خود را برای به اجرا بردن نمایش از روی کتاب‌هایی که نویسندگان آن‌ها ایرانی نیستند، انتخاب می‌کنند. همین عامل باعث کم توجهی به آثار اهالی قلم و نویسندگان اصیل ایرانی و کم رغبتی نمایشنامه نویسان ایرانی در نوشتن می‌شود. اما سوال اساسی این است که چرا هیچ حمایتی از نمایشنامه نویسان ایرانی نمی‌شود و چرا اجرای نمایشنامه‌های خارجی در کشور در حال افزایش است؟
با وجود الگو‌های فراوان مثل اساطیر، داستان‌های زیبای ایرانی، دیوان‌های فاخر و ارزشمند شاعران، نویسندگان شاخص، اتفاقات فراوان و متنوع در تاریخ، مشخص نیست که چرا نمایشنامه‌های ایرانی تا این حد مهجور و کم ارزش مانده اند و اندک نمایشنامه نویسان هم به جای پرداختن به تاریخ کشور خودمان به بازنویسی و اقتباس از آثار خارجی می‌پردازند.
به این بهانه سراغ رضا بهرامی کارگردان تئاتر رفتیم و نظر او را در این باره جویا شدیم؛
آقای بهرامی؛ چرا استقبال کارگردانان تئاتر از استفاده نمایشنامه‌های ایرانی برای اجرا کم است؟
پرداختن به نمایشنامه‌های خارجی توسط کارگردانان دو دلیل عمده دارد؛ در وهله اول درست است که تئاتر یک کالای وارداتی است، اما ما هم گویا قصد استقلال یافتن در زمینه نوشتن یک نمایشنامه خوب را نداریم؛ دوست داریم وابستگی زیادی به دیگر کشور‌ها داشته باشیم. با اینکه خودمان استعداد نوشتن یک نمایشنامه خوب را داریم. از طرفی مدیریت نادرست و نبود نظارت کافی در زمینه تئاتر هم نمی‌گذارد این حوزه رشد کند و روی پای خودش بایستد.
ارزیابی شما از وضعیت نمایشنامه نویسی در ایران چگونه است؟
کیفیت و سطح نمایشنامه‌های ایرانی به شدت آشفته است. متاسفانه نویسندگانی که بنیه قوی و آثار قابل توجهی داشتند، خانه نشین هستند و همین عامل باعث ورود افراد جدید و نابلد به حوزه تئاتر شده؛ کسانی که احساس می‌کنند به نوشتن کار‌های ایرانی می‌پردازند، اما اینگونه نیست. نمایش ایرانی باید از دل جامعه و فرهنگ اصیل ایرانی بیرون آید نه اینکه متکی به دیگر کشور‌ها باشد.
نبود نمایشنامه‌های ایرانی و کم کیفیت باعث چه مشکلاتی می‌شود؟
مدیریت نادرست مسئولان باعث افزایش بی رویه اجرای نمایشنامه‌های خارجی و بی کیفیت و همچنین افزایش روند نمایشنامه نویسان بی سواد و تنبل در سطح کشور می‌شود. کسانی که نمی‌دانند برای نوشتن یک نمایشنامه خوب چه هدفی را باید دنبال کنند و باید به چه مقصدی برسند. اگر جلوی این مشکل گرفته نشود، آسیب‌های جبران ناپذیری گریبانگیر حوزه تئاتر خواهد شد.
وظیفه کارگردانان تئاتر برای جلوگیری از ورود نمایشنامه‌های خارجی به داخل کشور چیست؟
امروزه بدبختی به صورت فراگیر حوزه تئاتر ما را گرفته است؛ برای اینکه اکثر کارگردانان تئاتر به دیده شدن، معروف شدن و پر فروش شدن فکر می‌کنند نه اینکه بخواهند با تصمیم گیری درست و مناسب خود نمایشنامه مناسب را در معرض دید عموم قرار دهند. کارگردانی شیوه خاص خودش را دارد؛ مثلا یک کارگردان باید هدفش از اجرای یک نمایش را مشخص کند. دیده شده که اکثر افراد هنگام تماشای یک نمایش به مسخره بودن آن پی می‌برند. اگر فرد پولدار باشد به این فکر فرو می‌رود که به کارگردانی تئاتر با هر سطح کیفیتی بپردازد و همین عامل باعث مدعی بودن افراد نابلد در شغل کارگردانی و نویسندگی می‌شود.
طرز تفکر افراد تازه کار در نمایشنامه نویسی به کدام سمت سوق دارد؟
متاسفانه بسیاری از دانشجویان وقتی از دانشگاه فارغ التحصیل می‌شوند، داستانی از زندگی چارلی چاپلین را برای تماشای مخاطبان به روی صحنه می‌برند و مدعی این قضیه هستند که ما به نوشتن نمایشنامه ایرانی پرداخته ایم. اما نکته مهم اینجاست که نمایشنامه ایرانی یعنی پرداختن به دغدغه‌های کشور خودمان نه ترجمه کتب اشخاص معروف دیگر کشور‌ها. نمایشنامه‌ها باید نشأت گرفته از فرهنگ خودمان مثل زندگی افراد فقیر، اشخاص بدون خانه و کودکان کار باشد. پرداختن به این قضایاست که باعث به وجود آمدن یک نمایش خوب و پربازدید می‌شود.
چند تن از نمایشنامه نویسان موفق ایرانی را نام ببرید.
محمود استاد محمد، اکبر رادی و بهرام بیضایی از نمونه نمایشنامه نویسان برجسته و موفقی هستند که وقتی به مطالعه آثارشان بپردازیم، به خوبی دغدغه‌ها و مشکلات جامعه را در نمایشنامه هایشان درک کنیم.
راهکار شما برای جلوگیری از ورود نمایشنامه‌های خارجی به کشور چیست؟
من به عنوان کارگردان، نمایش‌هایی را برای کارکردن و دیده شدن انتخاب می‌کنم که معضلات و اتفاقات جامعه خودمان را به نمایش بگذارد تا کمی برای مخاطب تاثیرگذار باشد. وجود اینگونه نمایشنامه‌ها و پرداختن به دغدغه‌های جامعه می تواند تا حدودی باعث جلوگیری از ساخت نمایش‌های خارجی شود.
