فریدون جیرانی در ابتدای برنامه در مورد بحث این قسمت «سی و پنج» که درباره نظریه‌پردازی مدیریت سینما در شرایط فعلی بود، اشاره کرد. وی همچنین مدیریت عسگرپور را موفق ارزیابی کرد و به سابقه مدیریتی او در بنیاد سینمایی فارابی، جشنواره فیلم فجر، خانه سینما و تلویزیون اشاره کرد. جیرانی دو دوره جشنواره فیلم فجر را که عسگرپور به عنوان دبیر حضور داشته و مدیریت او در فارابی را موفق ترین دوره های جشنواره فجر و فارابی برشمرد، همچنین بهترین دوره مدیریت خانه سینما نیز به زمان مدیریت ایشان بر می گردد.
پس از این سخنان، مصاحبه با فرهاد توحیدی در مورد روز ملی سینما و وضعیت مدیریت سینما پخش شد و سپس گفتگوی جیرانی با عسگرپور به شرح زیر آغاز شد.
امروز با معضل مدیریت سینما روبه‌رو هستیم. ما از آقای ایوبی به آقای حیدریان رسیدیم و قبل از اینکه فرد را مورد بررسی قرار دهیم، به نظر شما مدیریت سینما در وضعیت فعلی امروز سینمای ایران باید چگونه باشد؟ چقدر با زمان جلو آمده و چقدر عقب مانده است؟ زمان در این مورد چه می گوید؟
فکر می کنم باید از چندین وجه به این بحث وارد شد چراکه وقتی کشورهای دیگر را از نظر فرهنگی بررسی می کنند با وضعیت مهندسی معکوس می توانند به موجودیت فرهنگی مردمان آن سرزمین پی ببرند. نسبت مردم با حوزه فرهنگ و هنر و اینکه فیلم هایشان چقدر شبیه به زندگی شان است، خیلی مسائل را مشخص می کند و از جمله اینکه آن کشور در حوزه فرهنگ و کلان چطور مدیریت می شود.
در مورد کشور ما هم اینگونه است و می توانیم وضعیت زیست، روابط اجتماعی و وضعیت اقتصادی را بررسی کنیم و وقتی پله ها را به عقب برویم متوجه می شویم که اساساً دولتمردان ما چگونه دارند فکر می کنند و چگونه این کشور اداره می شود. واقعیت این است که داشتن تعریف برای مدیریت به ویژه مدیریت فرهنگی در کشور ما سخت است و متوجه شده ام که آن چیزی که با آن روبه‌رو هستیم، پدیده‌های نامناسب در اقتصاد، فرهنگ، اجتماع و روابط اجتماعی مان است.
ما با ساختاری عجیب روبه‌رو هستیم که اگربخواهیم سینما و حوزه فرهنگ را منتزع کنیم که در حوزه فرهنگ و هنر چه اتفاقی می افتد. به نظرم این نوع گفتگوها ما را لاجرم به سمتی می برد که برخی مدیریان را مقصر بشمریم در صورتی که این موضوع فصلی است و بارها راجع به آن صحبت کرده ام که ما در دولت های پی در پی با مدیران خوش سلیقه و بد سلیقه روبه‌رو بودیم البته ما در حال حاضر خروجی مثبتی داریم و اتفاقات خوبی در سینما می افتد و حتی جایزه های جهانی نیز گرفته ایم ولی وقتی به ساختار و اساساً نوع نگاه مسئولان رده بالای کشور به فرهنگ نگاه کنیم احساس می کنیم گاهی اوقات معجزه رخ می دهد! چون متاسفانه نگاه غیرفرهنگی در این سالها بسیار دیده شده است. این نوع نگاه به این دلیل شکل گرفته است که نگاه مدیران رده بالا به حوزه فرهنگی، غیرفرهنگی است و اساساً نگاه فرهنگی وجود ندارد.
همه این مسائل به این موضوع بر می گردد که مساله فرهنگ، اولویت اول دولت ها نیست. در این صورت باید بگوییم فرهنگ به چه معناست چون ممکن است تفاوت اساسی بین ما و دولتمردان وجود داشته باشد برای مثال زمانی در سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران بودم، مسابقه طناب کشی را جز بیلان کار فرهنگی خود رد می کردند! که البته اشکالی هم ندارد اما وقتی بخواهید در مورد فعالیتهای فرهنگی یک نهاد بیشتر بدانید، احساس سرخوردگی به شما دست می دهد و احساس می کنید خیلی از مدیران فرهنگی متاسفانه فعالیت های فرهنگی را در گپ و گفت و اهدای تندیس و برگزاری مراسم بزرگداشت هنرمندان و گرفتن چند عکس با آنها خلاصه می کنند!
این در حالی است که برنامه های تلویزیون و سینما می تواند به فرهنگ عمومی جامعه کمک کند و به اینها می توانیم به عنوان جریان استراتژیک نگاه کنیم که در مجموعه دولت سالهاست که چنین رویه ای را ندیده ام و متاسفانه کم کم به جرگه ناامیدان این حوزه پیوستم که چطور می شود سینما و تلویزیون به توسعه اقتصادی و اجتماعی مردم کمک کند، اما استراتژی مشخصی در سینما و تلویزیون وجود ندارد و این نبود نگاه استراتژیک فرهنگی از خروجی سینما و تلویزیون مشخص است.
اگر نگاه کلان در هر دولتی وجود داشته باشد، مدیر مشخص خودش را نیز به وجود می آورد. اگر این نگاه استراتژیک فرهنگی وجود داشته باشد رئیس جمهور در انتخاب وزیر و مدیران فرهنگی، نگاهی مشخص خواهد داشت، اما متاسفانه اینگونه نیست و ما با تعدادی سرباز مدیر روبه‌روییم که باید فرمانی را از رده بالاتر خود بگیرد و در این نوع سیستم، فقط پاسخگوی رئیس خود است و اساساً پاسخگویی به ملت معنایی ندارد که البته این نوع نگاه در صداوسیما به مراتب بیشتر از سینما اتفاق می افتد.
اگر این نگاه در هر دولتی وجود داشته باشد که البته از رئیس جمهور شروع می شود، مدیر مشخص خود را به وجود می آورد و تعامل بین مدیران و اهالی سینما در همین قالب شکل می‌گیرد ولی وقتی همه ما بفهمیم که فرهنگ اولویت اول، دوم، سوم و حتی بیستم نیست، احساس می کنیم هر کس هر طور می تواند باید حرف بزند و بنابراین ما با بحران اظهارنظر روبه‌روییم.
اصلا اظهارنظر وجود ندارد و کسی نظریه پردازی در سینمای ایران نمی کند!
به ساختار غلط در فرهنگ و سینما اشاره کردید که جدای از مسائل اقتصادی و اجتماعی نیست. از طرف دیگر به خوش سلیقگی مدیران اشاره کردید که فرد می تواند موثر باشد. ریشه اصلی ساختار غلط چیست و چگونه می شود ساختار غلط را اصلاح جزئی کرد؟ آیا این ساختار غلط تعریف دارد؟
ما در کشوری زندگی می کنیم که به صورت رسمی متولی اصلی فرهنگ مشخص نیست اما روی کاغذ وزارت فرهنگ و ارشاد است که مجوزهای معتبر ارائه می دهد و بررسی های لازم را انجام می دهد. در همین محدوده برای گرفتن پروانه ساخت معیارهایی دارند که با تغییر مدیران، تغییراتی در این معیارها به وجود می آید که ممکن است با خوش سلیقگی مدیریت، تغییرات مقطعی مثبتی به وجود آید. در همین محدوده انتقادی مطرح است که چرا وقتی بحث سازمان صنفی مطرح می‌شود پیگیری نشده است در حالی که دولت یازدهم با این وعده سر کار آمد. از رویکردهای مهم دولت یازدهم توجه به نهادهای صنفی بود، اما باید پرسید چرا به سازمان صنفی وجه قانونی مشخص داده نشده است!؟ باید مشخص شود که این سازمان قرار است چه زمانی شکل گیرد؟ وقتی به راحتی مجوز صادره وزارت ارشاد برای نمایش یک فیلم توسط بازپرس یک ناحیه زیر سوال می رود، وقتی سینماهای متعلق به یک نهاد می توانند یک فیلم را تحریم کنند و … باید پرسید که چرا نهادهای فرهنگی تصمیم گیر و تاثیرگذار متعددی داریم که در اقتصاد کلان نیز تاثیرگذارند؟
در کشوری زندگی می کنیم که صداوسیما کاملاً دولتی است و در هیچ کجای دنیا چنین چیزی وجود ندارد و ما نیز بر آن پافشاری می کنیم و فکر می کنیم کوچکترین تغییری در آن سبب می شود فرهنگ کل کشور دچار خدشه می شود. این فضا را همچنان حفظ کردند و البته سازمان به آن عریض و طویلی سالهاست زمین گیر شده است. البته من می خواهم در آینده برای همین سازمان سریال بسازم و ممکن است بگویند چرا سریال می سازی و من باید بگویم باید کار کنم و می توانم از روزنه کوچکی که در همین صداوسیما وجود دارد با مردمم صحبت کنم. من نمی توانم به اعتبار این قضیه خداحافظی کنم و به سراغ مثلا کشاورزی بروم.
بنابراین در چینش نهایی که صداوسیما ظرفیت بزرگی را اشغال کرده است و وزارت ارشاد، سازمان تبلیغاتف حوزه هنری و برخی نیروهای نظامی که بخش فرهنگی دارند، تعدادشان زیاد است که البته همه اینها می توانند حرف یکدیگر را نیز گوش ندهند.
دلیل اصلی این نوع نگاه به چه چیز بر می گردد؟
من فکر می کنم ریشه این موضوع به ۵ الی ۱۰ سال بعد از انقلاب بر می گردد که در کنار برخی نهادهایی که ریشه در قبل از انقلاب داشتند و شاید تنها نام شان تغییر کرد، نهادها و سازمان های انقلابی دیگری شکل گرفت، مثل وزارت جهاد و سازمان جهاد سازندگی. در برخی حوزه ها که در جامعه هشدار به وجود آورد، یکسان‌سازی اتفاق افتاد مثل نیروی انتظامی و کمیته؛ اما این موضوع در حوزه فرهنگ زیاد مشخص نبود چون در حوزه فرهنگ ما یاد گرفتیم اگر اتفاق بزرگی بیفتد باید حرکت و کاری کرد و حرکت های فرهنگی اینقدر جزئی است که قابل تشخیص نیست و خودبخودی جلو می رود. برخی از نهادهایی که کار فرهنگی می کنند و حتی می توانند در مقابل مجوزها بایستند حاصل تفکر بعد از انقلاب است به این دلیل که وزارت فرهنگ و هنری وجود داشت که با یک تسامح وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شده بود!
اینطور بود که این گروه ها از تاریخی به بعد فکر کردند برای تقابل با تفکری که در عرصه فرهنگ در حال رشد است، مراکز تصمیم گیری نیاز دارند که نیروهای تفکر مقابل را کُند کند؟
دقیقا همین طور است. اگر همین شروع را در نظر بگیریم در ادامه این شکل می شود که وقتی نهادی شکل می گیرد باید شرح وظیفه داشته باشد و بگوید تفاوتش با نهادی دیگر در چیست. یعنی برای کنترل و جبران کم کاری یکدیگر آمده اند که الان وضعیت به همین منوال است. هر کدام از این نهادها در مراوداتی، قدرت شان کم و زیاد شد برای مثال یک نهاد انقلابی در دوره ای اقدامات پرثمری داشته باشد و ناگهان موفق شود سینماهای مصادره شده را در خدمت بگیرد. نهاد دیگری کمتر کار کرده، از او می گیرند و به نهادی که بیشتر کار کرده می سپرند. آیا این رویه بر اساس اصول است یا روابط؟
در کشوری زندگی می کنیم که باید یک نهاد فرهنگی پاسخگوی مسائل فرهنگی کشور باشد. تعددد مراکز فرهنگی و نبود مدیریت متمرکز فرهنگی مشکل اصلی ماست. از طرف دیگر اگر قرار است مدیری برای این در نظر گرفته شود باید مدیری باشد که بتواند از عهده این کارها برآید و این سیستم باید حفظ شود.
به نظر شما تا چه زمانی این رویه ادامه خواهد داشت؟ الان در عصر و شرایط جدیدی هستیم و نسل جدید فیلمسازی آمده است. تکنولوژی همه معادلات را به هم ریخته است و همچنانکه فیلم «لرد» توقیف بود اما الان در همه دنیا اکران خواهد شد! با این معادلات جدید چگونه باید برخورد کرد؟
تصمیم گیری درست عاقبت رویه پیش روی ماست. شخصی که مسئولیت حوزه فرهنگ را بر عهده می گیرد باید بتواند با دیگر حوزه ها تعامل و گفتگو داشته باشد و امیدوارم مدیران ما این نشانه ها و معادلات جدید را دریافت و سیاستگذاری کنند.
تجربه این چند ساله می گوید که آگاه سازی باید در درون سینما انجام شود چون در سینما سرمایه های ارزشمند زیاد داریم یعنی کارگردانانی داریم که می توانند هر کدام یک نظریه‌پرداز اجتماعی باشند و می توانند مدیریت کلان کشور را تحت تاثیر قرار دهند اما در مورد اینها باید هم افزایی صورت بگیرد نه اینکه بگوییم روابط مان با دولت خیلی خوب است لطفا به خانه تان بروید.
آن چند سالی که خانه سینما وجه دیگری در دولت دهم از خود نشان داد و تحولاتی که در خانه سینما اتفاق افتاد حاصل همین نوع هم افزایی بود و ما فهمیده بودیم چگونه باید رفتار سیستماتیک داشته باشیم و آن را تمرین کردیم و من امیدوار بودم چنین شرایطی در سینما ادامه پیدا کند.
معمولاً وقتی دولت به فرهنگ نزدیک می شود منفعل می شویم. در این مورد چه باید کرد؟
بخشی از این آگاه سازی باید در داخل سینما و به ویژه صنف صورت بگیرد و باید این جریان را به وجود آورد که گفتگو به این معنا شکل گیرد و امکانات و اختیارات خودمان را بفهمیم و بدانیم می توان کاری کرد و به همان دلیلی که خانه سینما بسته نشد و همچنان می شود کاری انجام داد. در واقع این ماجرا به خود دولتمردان کمک می کند چون در حل بسیاری از معضلات اجتماعی ناتوانی خود را اعلام می کنند و متوجه شدیم که در خیلی موارد امکان اداره امور را ندارند. همه جای دنیا در این گونه مواقع سینما و حوزه های مختلف هنری به کمک می آیند تا روابط اجتماعی بهتری تجربه شود که این امکان الان به مقدار زیاد سلب شده است و ما اگر این آگاه سازی را از درون شروع کنیم به مرور مدیران متناسب با این موضوع به وجود می آیند. الان اینگونه مدیران را نداریم چراکه باید کسی باید بیاید که با نهادهای مختلف تعامل داشته باشد. ما باید رفتار مدیران فرهنگی در این سالها را مرور کنیم که تعامل را چگونه تعریف کرده اند. به نظر من خیلی ناامیدکننده است و من امیدوار بودم در دولت یازدهم دولتمردان بتوانند از این ظرفیت بالایی که در سینما بخاطر اختلافات با دولت دهم وجود داشت، استفاده کنند برای پیشبرد اهداف خودشان. اما اینگونه نشد و دلخوش به بیمه تکمیلی و … شدیم. البته وقتی با اعضای اصناف گفتگو کنید احساس نارضایتی را حس می کنید.
در بحث آگاه سازی از درون که اشاره کردید، با اختلافاتی که موجود است و برخی نیز سعی می کنند این اختلافات را دامن بزنند و نمی گذارند تجمع صنفی واحد داشته باشیم، چه باید کرد؟
امیدوار بودم و هستم که مدیران ما در حوزه های دولتی، صنفی و غیر دولتی، نشانه هایی وجود دارد که می تواند به آنها یک پیام مشخص بدهد. برای مثال روزنامه ای که صد درصد متعلق به ارگان نظامی است در صفحه فرهنگ و هنرش دائم در حال پالس فرستادن است که فلان فیلمساز ارگانی یا فلان فیلم ارگانی… وقتی فکر می کنید اولین نظریه ای که به ذهن می آید این است که این سر و ته این روزنامه با هم همخوانی ندارد یعنی مدیرمسئولی دارد که از بخش فرهنگ و هنرش اطلاعی ندارد اما وقتی این پالس را در جای دیگری نیز دریافت می کنید متوجه می شوید که با مجموعه نهاد، انرژی، توان و تریبون مواجهیم که می خواهند سینما را کلاً در حالت بی آبرویی نگاه دارند و همه به جان هم بیفتند.
از طرف دیگر ما در جامعه ای زندگی می کنیم که مفاسد اقتصادی و اجتماعی ناجوری دارد اما چه چیز باعث می شود با یک جمله یک بازیگر یا فیلمساز بحرانی عظیم به وجود آید که بازخوردش در جامعه به گونه ای جلوه می کند که سینما عجیب است. در این راستا حتی برنامه تلویزیونی با این هدف در حوزه سینما طراحی و ساخته می شود که قرار است بخش عمده آن به مخاطب القا کند سینما، دیوانه خانه است! اینها پالس غلط دادن به اجتماع و مدیران تصمیم‌گیر است.
حال باید چه کرد؟ به نظر من آگاه سازی بهترین راه است. آن زمانی که در دولت دهم اتفاق خانه سینما می افتاد تصورم این بود که نمایندگان صنوف باید هر هفته جلسه داشته باشند و دائم باید به روز و مطلع باشند که چه اتفاقاتی رخ داده است. این رویه، مشارکت دادن همه اعضای صنوف می شود. این فضا متاسفانه الان در سینما وجود ندارد و وقتی با دوستان صحبت می کنیم باورمان نمی شود که روزنامه ای که خودش ارگانی است، چرا اینگونه صحبت می‌کند! اتفاقاً ما باید از داخل این روزنامه تئوری استخراج کنیم و به همین سادگی نیست.
بنابراین آگاه سازی در وهله اول است. خوشبختانه در وزارت ارشاد مدیرانی هستند که گفتگو می کنند و از این فرصت ها نباید گذشت.
در صحبت هایت به «به روز بودن» اشاره کردی، به روز بودن برای یک صنف یا یک مدیر در وضعیت کنونی سینما چه معنایی می دهد؟
گاهی اوقات در مورد به روز بودن صحبت می کنیم و اکثراً در برخی نهادها به روز بودن را با تغییر تکنولوژی اشتباه می گیرند و فراموش کرده ایم که تکنولوژی، تنها ابزاری هستند که باید اتفاق دیگری را رقم بزنند مثلا چرا الان مردم سریال های قدیمی را بیشتر دوست دارند و برایشان جذاب تر است؟ پس تکنولوژی به چه کار ما آمده است؟ تکنولوزی باید به کار ما بیاید که حرکتی انجام شود که آن حرکت فراموش شده است. در واقع تفکر به روز بودن در سینما وجود ندارد و این موضوع در پیکره مدیریت تمامی نهادهای فرهنگی نیز وجود دارد.
مدیران نمی دانند فضاهای جدید ایجاد شده است تا یک اتفاق در عرض ۳ ثانیه جهانی می شود که خود این مساله فهمی جدی می خواهد. متاسفانه مدیران اشتباه کرده و فکر می کنند باید صفحه توییتر و اینستاگرام داشته باشند! این در حالی است که باید بدانند چطور می توان از این ابزار استفاده کرد.
در دوره ای که به فکر فرار از دهکده جهانی بودیم باید به فکر تقویت پایه های خود می بودیم نه اینکه پارازیت بفرستیم و قرنطینه شویم. تمام این کارها را کردیم برای اینکه می خواستیم مستقل باشیم اما نمی داستیم که استقلال با قوت به وجود می آید. این قوت زمانی شکل می گرفت که مسئول حوزه سینما و فرهنگ را لزوماً نباید از افراد نظامی قرار دهید. متاسفانه همکاران ما در این حوزه ها با بحران اظهارنظر، کاری کردند که به مدیران عالی کشور بفهمانند اگر رئیسی منصوب می کنید از بیرون قشر سینما قرار دهید. البته بعد از مدتی نیز عملکرد آن مدیر بیرونی جواب نمی دهد. ما به این وضعیت عادت کرده ایم.
برای مدیریت فعلی سازمان سینمایی چه پیشنهاد و توصیه ای دارید؟
خوشبختانه آقای حیدریان برنامه های بلندنظرانه ای دارد؛ یعنی می داند اداره سینما با سازوکار فعلی امکان پذیر نیست و برای رسیدن به نقطه ای که سینما چگونه باید اداره شود و ممیزی ها باید شکل و زمانه جدید به خود بگیرند و سازمان ها و انجمن های داخلی سازمان باید تغییر کنند. خوشبختانه در این مورد دیدم اقداماتی انجام داده اند و او می داند که الان دیگر زمان گفتگو نیست و باید برنامه ها و ایده ها اجرا شوند.
در حوزه فرهنگ می تواند این اتفاق رخ دهد که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به پشتوانه هنرمندان موسیقی که بیشترین مشکلات را ایجاد کرده است، می تواند اهداف خود را پیش ببرد.
یعنی برنامه های بلند نظرانه باید با همکاری افراد درون صنف و پشت سر معاون سینمایی صورت بگیرد؟
بخش قابل توجهی از آن اینطور است. من نمی توانم بگویم که اهالی صنف لطفا بیایید پشت سر من! من باید بگویم که اهالی صنف ابتدا برنامه های من را متوجه شوید یعنی باید آگاه‌سازی اتفاق بیفتد. اگر بگوییم باز ۴ سال دیگر فرصت داریم اشتباه بزرگی کردیم و اتفاقی که در دولت یازدهم افتاد، می افتد. چهار سال به گپ و گفت گذشت؛ اما در معادلات مدیریتی باید حرف صریح را زد. در مصاحبه ای این موضوع را مطرح کردم که البته آقای ایوبی از این صحبت من دلگیر شد اما ایراد من به شخص ایوبی نبود بلکه ایرادم به مدل مدیریتی در وزارت ارشاد بود. باید اتفاقی مهم بیفتد و این اتفاق لزوماً به معنای فروش بالای فیلم ها نیست و منظور من فراتر از اینهاست.
صحبت از وضعیت فعلی سینمای ایران، در مورد سیستمی آف لاین است یعنی با دولتی طرفیم که ما را به خاطر اینکه شبیه به دولت دهم نیست، چال کرده است ولی اگر فکر کنیم که موضوع فرهنگ و هنر برای دولت فعلی، موضوعی استراتژیک است به نظرم خوش خیالی کردیم چراکه حداقل دولت یازدهم این موضوع را نشان نداد و دولت دوازدهم نیز در ادامه منطقی دولت یازدهم حرکت می کند. حال کمی آرام تر حرکت می کنیم و امیدواری من این است که با این سرعت، نسل های بعدی از آن بهره مند شوند.
در ادامه بحث درباره جشنواره فجر صحبت کنید. آیا باید تبدیل به یک جشن شود؟ شما یک بار جوایز جشنواره را کم کردید که خودم از موافقان این موضوع بودم اما بلافاصله اختلافات شکل گرفت و مدیر بعدی جوایز را برگرداند. الان هم اختلافات سر حذف جوایز فنی زیاد است. فکر می کنید با مدیریت جشنواره فیلم فجر باید چه کار کرد که مدیریت ثابتی ایجاد شود؟
اگر توضیح بدم چرا آن سال جوایز را کم کردم شاید پاسخ این سوال شما نیز باشد. وقتی دبیر جشنواره فجر شدم، از قبل با مسائل موجود جشنواره آشنا بودم. دبیر نشدم که عمل قهرمانانه انجام دهم بلکه فکر می کردم این جشنواره به شکل قدیمش نمی تواند ادامه پیدا کند و آینده هم این را نشان داد. از سال ۷۸ به بعد، در کدام دوره جشنواره به خوب شدن حال ما و حال ما به جشنواره کمک کرد و بخش قابل توجهی از اهالی سینما احساس خوشحالی داشتند؟
هیچ جشنواره ای در دنیا وجود ندارد که کارکرد جشن و جشنواره ای داشته باشد. جشنواره یک جریان رقابتی است که ۵ الی ۹ داور دارد که تنها به چند پارامتر مشخص جایزه تعلق می‌گیرد که همه جای دنیا به این صورت است. برعکس ما که فکر می کنیم هر کسی می‌تواند در مورد چند چیز اظهارنظر کند، آنجا فکر نمی کنند که یک داور می تواند در ۱۷ مورد در یک فیلم اظهارنظر و داوری کند! برای مثال در سالی که من دبیر بودم، داوران به فیلمی جایزه صدابرداری می دادند که اصلا صدابرداری نداشت و روی آن صداگذاری انجام شده بود! و این در حالی بود که جایزه صداگذاری نیز وجود داشت.
همکاران ما در سینما درگیر مهمانی می شوند و پالسی که همکاران ما به دبیران جشنواره متمادی می دهند برخی اوقات بسیار خطرناک است و به همین دلیل است که با مدیرانی مواجه می شویم که اگر روحیه محافظه کاری داشته باشند اصلا نمی توانند تصمیم گیری کنند و همین موضوع سبب می شود که تصمیم گیران به دردسر فکر نکنند و جوایز را به دلایل مختلف زیاد می کنند و در بخش مهمان هم سیمرغ می دهد! و این در صورتی است که اعتبار جشنواره مهم است.
تبلیغات فیلم ها نیز به گونه ای شده است که کنار بیلبوردشان تصویر چند سیمرغ وجود دارد که در اینجا، بحث مهمانی و مسابقه با هم مخلوط می شود.
برخی دوره های فجر، چون تعدادی از دبیران چون بدنه سینما را نمی شناسند فقط به حساب اینکه یک هنرمند در سینما بزرگ است او را برای داوری انتخاب می کند که وقتی کنار هم جمع می شوند با هم همخوانی ندارند و نمی داند که ترکیب شیمیایی این داوران با هم نمی‌خواند و فاجعه در داوری را رقم می زند مثل اتفاقی که دو سه دوره گذشته اتفاق افتاد. در واقع با گوشت قربانی به نام جشنواره فجر مواجهیم که هر سال به گونه ای مدیریت می شود.
گلایه اصلی من به دوستانی است که در دوره بعد از دبیری من، از من سوال نپرسیدند که چرا جوایز را کم کردم که البته توضیح نخواستند! البته کار عجیبی هم صورت گرفت؛ برای کم کردم سیمرغ ها از یک تیم مشاوره کمک گرفتم که همان ها به اضافه نفرات جدید در دوره بعد تیم مشاوره ای را تشکیل دادند که جوایز را برگرداندند!
این تعداد سیمرغ ها و ابعاد جشنواره، هزینه هایی روی دست سینما می گذارد که نارضایتی‌های زیادی ایجاد می کند. در آن سال زمینه های این موضوع به وجود آمده بود و احساس می‌کردم ادامه جشنواره به همین وضعیت کنونی خواه درسید. در آن دوره گفتم باید جشنواره را باید به ابعاد طبیعی یک جشنواره نزدیک و تکلیف را مشخص کنیم که مهمانی است یا مسابقه؟ لابد باید با مقامات بالادست خودم هم صحبت می کردم که شما به عنوان وزیر ارشاد از فجر توقع مهمانی دارید یا مسابقه؟ ظاهر سوال ساده اما سخت است! حتی از وزرای ارشاد هم پرسیده شود، هر کسی نظری دارد اما مستقیم و صریح نمی گویند که مهمانی یا مسابقه می خواهند!
آقای چیرانی دردآور است؛ بعد از آن جشنواره که جوایز را کم کردم، تعدادی از همکاران عزیز ما که بزرگان سینما نیز هستند، اعتراض کردند چون سیمرغ می تواند در نسل بعدی انگیزه ایجاد کند اما در سالهای بعد نشان دادند که خودشان اگر ۶ سیمرغ داشتند دوست داشتند هفتمی و هشتمی را نیز بیگرند.
به همین دلیل، الان هیچ توصیه ای برای مدیریت جشنواره فجر ندارم چون الان زمان تغییرات نیست و بلافاصله بعد از برپایی جشنواره به فکر تغییرات جشنواره بعدی بود.
آیا دبیر جشنواره فجر می شوی؟
مدیر نمی شوم؛ به دلایل مختف چون ما فضایی را در سالی به وجود می آوریم که سیو نشده است. در برخی سالها فضاهایی به وجود آمد که باید برای سال بعد سیو می شد اما با تغییر مدیریت، تمام تایپ شده هایی که سیو نشده بود، تغییر می کند. الان احساس می کنم خیلی به عقب پرتاب شدیم و اصلا نمی دانم باید از کجا شروع کنم که با همکاران خودم صحبت کنیم که نمی شود جشنواره را اینطور برگزار کرد. ممکن است با فشار بر دبیر جشنواره جوایز بیشتری نیز به جشنواره اضافه شود.
باید حواس مان باشد که با اظهارنظرهایمان چه کاری انجام می دهیم؛ داریم یک مدیر را جسور می کنیم یا به نفع منافع خودمان، محافظه کاری او را زیاد می کنیم. متاسفانه پالس های اشتباه در حوزه های مختلف زیاد در این سالها داده شده است.
خیلی ها می گویند سینما باید صنعتی شود و باید پروانه ساخت و نمایش برچیده شود. اتفاقاً سیف الله داد نیز سر این موضوع خیلی اذیت شد و به او گفتند که اجرای طرحش امکان پذیر نیست و کل طرح به فراموشی سپرده شد.
ما به دلیل اینکه تریبون در اختیارمان قرار می گیرد گاهی اوقات کارشناسی نظر نمی دهیم. ایراد من به مدیریت صنف این است که باید کاری کنند که این نوع تریبون ها جمع شود و یا قالب مشخص پیدا کند. وقتی می گویند اهالی سینما نظرشان چیست یعنی کدام دسته اهالی سینما؟ اتفاقا مدیر دولتی به نفعش است که همه اهالی سینما دست به دست هم بدهند تا یک صنف صدای واحدتر داشته باشد و مدیر صنف نیز باید در همین بخش فعالیت کند چراکه کارشناسی کردن وظیفه صنف است.
در دولت جدید توجه به صنوف و واگذاری اختیارات به صنوف مطرح شد؛ وقتی صحبت از واگذاری مطرح می شود با یک سازمان نظام صنفی مواجهیم که خودبخود این اتفاق می افتد. باید اول بدانیم که چه اختیاراتی را می توان واگذار کرد چون پروانه ساخت و نمایش و ساختمان فارابی را نمی توان طبق قانون واگذار کرد بنابراین دائم راجع به این موضوع فقط حرف زده می شود. قبل تر لایحه تشکیل یک نظام صنفی نوشته شد که بیشتر همکاران نیز نظرشان مثبت بود و از اول دولت یازدهم قرار بود این لایحه اتفاق بیفتد اما تا این لحظه تنها مذاکره صورت گرفته است.
لایجه، تشکیل یک نظام صنفی را اجازه می دهد که چون تبدیل به یک قانون و مقررات پیشین ملقی می شود، فیلم ها درجه بندی و جایگاه حقوقی فیلم ها مشخص می شوند. مجوزها در داخل سازمان صنفی مشخص شده و همه چیز مشخص است. در چهار سال گذشته حرف زیاد زده شده است. سازمان صنفی هنر را می خواهیم تشکیل دهیم که این سبب از بین رفتن قبلی می‌شود. ساختار فعالیت های هنری ما شبیه به هم نیست و کار ما با یک هنرمند موسیقی و نقاش فرق می کند و بحث من تقبیح بخش های دیگر نیست.
بخش قابل توجهی از فعالیت های ما در خانه سینما در سال ۸۷ بود که لایجه سازمان صنفی همان زمان تدوین شد و نزدیک به شش ماه کار کاراشناسی روی این لایحه صورت گرفت که نظرات قالب مثبت بود.
در این بخش از برنامه فریدون جیرانی به دریافت جایزه بهترین بازیگر توسط نوید محمدزاده در جشنواره ونیز اشاره کرد و این موفقیت را تبریک گفت.
آقای عسگرپور قرار است سریال بسازید، به سراغ فیلمسازی نمی روید؟
احوالم سبب می شود که چه بسازم. در چند سالی که با دولت دهم دچار مشکل شدیم برای اینکه ذهنم درگیر مبارزات نشود، زمانی را به نوشتن اختصاص داده بودم که چند طرح نوشتم که اتفاقاً پشت سر هم نیز ارائه کرده ام. فیلمنامه «مهمان داریم»، سریال نفس گرم و سه طرح دیگر را نوشته بودم که یک سینمایی و دو سریال بود که روی آنها کار می کردم. تصور ذهنی ام این بود که ابتدا طرح سینمایی را شروع می کنم اما برعکس شد و قرار شد اولویت سومم را ابتدا کار کنم. شبکه سه طرح سریالم را خواستند و به سرعت مقدمات نگارشش فراهم شد و امیدوارم به زودی کارش شروع شود. امیدوارم بعد از سریال فیلم بسازم. البته فضایی بر سینما حاکم است که ساخت فیلم را سخت کرده است.
آقای عسگرپور در سینمای ایران سینمای مستقل معنا دارد؟
در آمریکا این موضوع مشخص است و فیلمسازانی که در استودیو کار نمی کنند، مستقل محسوب می شوند. اما اینجا هر وقت کسی کمک دولتی نگرفته باشد یا کم گرفته باشد، خود را سینمای مستقل معرفی می کنند. البته چند نفر از دوستان فیلمساز ما هستند که فیلم هایشان را بدون اتکا به دولت ساخته اند اما باز هم معنای استقلال نمی دهد چون استقلال از چی مهم است.
وقتی پروانه ساخت ارائه می شود، سینمای مستقل معنایی ندارد. سینمای مستقل در آمریکا به معنای فکری است یعنی اقتصاد می خواه دبه من خط دهد و من نمی خواهم خط سرمایه دار را بگیرم.
لازم است بگویم طرح مرحوم سیف الله داد این بود که اگر کسی از لاین پروانه ساخت حرکت کند دولت وظیفه دارد از او حمایت کند اما اگر از لاین دیگری بروید دولت دخالتی نمی کند و مستقل از جریان می شود.
در پایان فیلم سینمایی «ماجان» به تهیه کنندگی شما روی پرده است. نظرت در مورد شرایط اکران و فروش این فیلم چیست؟
این فیلم اولین تجربه آقای سیفی آزاد در مقام کارگردانی است. تلاش کردم این شرایط فراهم شودکه فیلم بسازد. این فیلمنامه در تصویرشهر تصویب شده بود و حتی تهیه کنندگان دیگری در نظر گرفته شده بود و با من تماس گرفتند تا از وجه کارگردانی ام استفاده شود به همین دلیل ارتباطمان برقرار شد. شرایط تولیدش مثل خیلی از فیلمهای دیگر بود و زمان اکرانش می‌توانست زمان بهتری باشد اما شرایط اکران اساسا بحرانی است. بحث مافیای اکران بحثی انحرافی است چون گردش اقتصادی سینمای ما نمی تواند درست شود ولی ما به یک به هم ریختگی مواجهیم. به همین دلیل از نظر من باید ایستاد و دید چه می شود و می توان حرفهای عوام پسندانه نیز مطرح کرد. آیا ما با مهندسی معکوس می توانیم از وضعیت فیلم های پرفروش، وضعیت فرهنگ را استخراج کرد؟ اما این موضوع نسبی است و با توجه به شرایط و با توجه به بهم ریختگی هایی که وجود دارد، قابل پیش بینی نیست.
