جناب‌خان، همان اتفاقی است که به لطف عوامل موجود چون صداگذاری، عروسک‌گردانی، ساختار مناسب و ... در طول خندوانه نگاه‌ها و طرفداران زیادی را به خود جلب کرده است و این موفقیت بهانه‌ای شد تا به سراغ کسی برویم که در این درخشش نقش بسزایی را ایفا می‌کند.
حامد ذبیحی از هنرمندان این مجموعه است که همراه مهدی برقعی کار عروسک‌گردانی جناب خان را به عهده دارد و او نیز معتقد است که جناب خان درست مثل یک انسان واقعی است که با او زندگی می‌کند.
- آقای ذبیحی از زمانی بگویید که برای اولین بار به سراغ جناب‌خان رفتید.
از حدود دوسال پیش با ساخت مجموعه «کوچه مروارید» من با این گروه آشنا و کار با جناب خان را آغاز کردم و بعد از این مدت غالب افراد این تیم، از جمله خود من او را به عنوان یک شخصیت واقعی می‌بینیم، به همین جهت است که به راحتی می‌توانیم با آن ارتباط برقرار کنیم.
_ یکی از نکات مهم در کار عروسک‌گردانی هماهنگی صدا با حرکت است. حال با توجه به این که خیلی از اتفاقات در خندوانه بداهه رخ می‌دهد، شما چه طور این هماهنگی را ایجاد می کنید؟
قسمت اعظم این اتفاق حاصل تجربیات عروسک‌گردانی و تمریناتی است که در این راستا به دست آمده است و در کنار آن‌ها آمادگی جسمی و ذهنی کافی نیز از عواملی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. همچنین بروز عکس‌العمل سریع نسبت به اتفاقات بداهه از موارد دیگری است که باید توانایی آن را داشته باشیم؛ چرا که در هر برنامه‌ای به ویژه خندوانه صحبت‌ها و وقایع غیرقابل پیش‌بینی رخ می‌دهد که ما ملزم به هماهنگی با آن‌ها هستیم.
_ چطور این آمادگی‌های لازم را کسب می‌کنید؟ و تمرینات یک عروسک‌گردان شامل چه چیزهایی است؟
خیلی از تمرین‌ها تئاتری‌اند و شامل گفتگوهای مداوم با یکدیگر، تصویرسازی کردن هر بحث و موضوعی که پیش رو داریم، مقایسه حرکات با رفتارهای معمولی و تطبیق آن با واقعیت است و علاوه بر این‌ها تمرینات رایج برای بدست آوردن تمرکز و همان آمادگی ذهنی که از آن گفتم نیز وجود دارد. ولی به طور کلی همه این‌ها مواردی هستند که با گذر زمان به گونه ای نهادینه شده و جزو رفتارهای شخص عروسک‌گردان می‌شوند.
_ برای باورپذیری این شخصیت چه طور؟ علاوه بر تمرینات چه چیزی روی داده که باعث شده جناب خان این طور جای خود را بین مردم باز کند؟
کاراکتر جناب خان خودش مهمترین عامل است و ما او را یک آدم واقعی می‌دانیم که با ما زندگی می‌کند. این نگاه به نوعی به مردم هم منتقل می‌شود؛ چرا که اعضای گروه نیز به واسطه این نگاه به گونه‌ای با او ارتباط می‌گیرند که به این طریق برای مخاطب نیز همان باور ما ایجاد می‌شود.
_ اما کمی هم در مورد عروسک گردانی بگویید، این که چه دشواری‌هایی دارد؟
برخی ها که از بیرون این شغل را می‌بینند، می‌گویند که چه کار ساده‌ای است، در صورتی که اصلا این طور نیست و عروسک گردانی به نوعی یک قدم بعد از بازیگری است که در آن باید تمام حرکات واقعی را به یک جسم بی جان انتقال دهیم و سختی این کار را عوامل و مردمی که گاه به گاه از نزدیک می‌بینند، متوجه می‌شوند.
_ و این سختی‌ها چه هستند؟
کسب همان آمادگی ذهنی یکی از این موارد است که انرژی زیادی را می‌گیرد، در این حوزه فرد باید بتواند کارهای ناخودآگاهی که هر کسی انجام می‌دهد را به درستی به شخصیت منتقل کند؛ چرا که عروسک توانایی انجام خود به خودی این حرکات را ندارد. به عنوان مثال بازیگر روی صحنه به این که چه طور بایستد فکر نمی کند اما برای ایستادن یک عروسک باید فکر کرد و تمام حالات آن را در نظر گرفت و به طور کلی این کار همه چیزش پیچیده‌تر از آن است که تصور می شود و به ظاهر می‌بینید. همچنین در این حرفه نباید به هیچ وجه حالات و موقعیتی که عروسک گردان دارد به صحنه منتقل شود، چرا که خیلی اوقات اتفاقاتی چون درد به علت وضعیت مشکل قرارگیری و رویدادهای دیگری در پشت صحنه رخ می دهد و تحت هیچ شرایط این مسائل نباید نمود بیرونی پیدا کنند.
_ تا به حال شده هنگام اجرا دچار ناهماهنگی شوید و به قول معروف سوتی دهید؟
این اتفاق عجیبی نیست و گاهی رخ داده ولی همیشه در کار نمایش که به این صورت اجرا می شود برای هر اتفاقی که می افتد و کار را خراب می‌کند راه جبرانی وجود دارد. گاه با کات دادن در برنامه‌های تولیدی و یا جایگزینی حرکاتی برای همراه شدن مجدد با کاراکتر در برنامه های زنده و ... . البته در کارهای زنده بیشتر باید به فکر جبران باشیم و خیالمان کمتر راحت است.
_ خوب باز هم به سراغ جناب خان برویم. خاطره یا حرکت خاصی از او در ذهنتان هست که برایتان به یادماندنی شده باشد؟
من خیلی اهل انتخاب موردی خاص در این موارد نیستم و در مورد جناب خان هم همینطور است. چیزهای خوب زیادی وجود دارند و خیلی رفتارها و حرکات نو و جالبی بودند که انجام دادیم. به طور مثال اولین بار که با جناب خان اصطلاح «جان تو» را با آن لحن ویژه‌اش اجرا کردیم عوامل گفتند که خیلی بامزه بود. علاوه بر این حرکات زیادی هستند که طراحی کرده‌ایم و به ثمر نشسته است و برای من این اتفاق جذابی است؛ چرا که دوست دارم حرکات پیش بینی شده را در این کار ارائه دهم.
_خصوصیات و ویژگی هایی که جناب خان را دوست داشتنی کرده از نظر شما چه هستند؟
سادگی که در این کاراکتر وجود دارد از عوامل مهم جذابیتش است. این که او هم مثل هر کسی خوبی‌ها و بدی‌هایی دارد اما به واسطه صداقت و سادگی رفتارش باعث می‌شود که همه چیز از شادی و غم گرفته تا بی جنبگیش رو باشد و در واقع خوبی غالب شود ولی به طور کلی بعد از حدود دو سال کار با این شخصیت فارغ از هر نوع رفتاری نه تنها من بلکه همه تیم بدون تفکیک ویژگی هایش، دوستش داریم.
_ کار کردن با مهدی برقعی و گرداندن این شخصیت همراه با یکدیگر چطور است و چه ویژگی دارد؟
در حالت عادی وقتی بخواهیم یک عروسک را حرکت دهیم، باید با صداپیشه هماهنگ باشیم ولی با این شرایط باید سه نفر با هم هماهنگ شویم و این کار را مقداری سخت‌تر می‌کند. ولی برقعی ذهن بازی دارد که باعث شده راحت‌تر باهم ارتباط بگیریم و در مسیر فکر و عمل کردن کسی مزاحم کسی نیست؛ بلکه همه به پیشبرد آن کمک می کنیم. ما حتی زمان فیلمبرداری نیز با یکدیگر صحبت می کنیم و ذهنیت هایمان را با یکدیگر در میان می‌گذاریم. البته به طور کلی محدوده این کاراکتر برای همه مشخص است و این کمک بزرگی است که به همه تصمیماتمان جهت می‌دهد.
_ کار با محمد بحرانی چه‌طور؟
سال‌های زیادی است که با بحرانی کار می‌کنم و دوست هستم، او آدمی است که خیلی به جزئیات نگاه می کند و سعی می‌کند با تحلیل اتفاقات از آن‌ها نتیجه‌گیری سودمندی داشته باشد و وقتی در گروه این چنینی قرار می‌گیری وی کمک زیادی به اعضا می‌کند. نکته مثبت دیگر این است که محمد سال ها عروسک گردانی کرده است و می داند که ما دقیقا در چه حالتی هستیم که این باعث شد ارتباط خوب و درستی بینمان شکل بگیرد و در این راستا اگر عملی که خارج برنامه بوده رخ دهد، آن را با شرایط تطبیق می‌دهد.
_ و اما همکاری با رامبد جوان برای شما چگونه بود؟
رامبد سالیان سال است که برنامه‌سازی می‌کند. علاوه بر این بازیگر خوبی نیز هست، همچنین او در کنار ارتباط بسیار خوبی که با عوامل دارد، به طرز عجیبی با عروسک خوب ارتباط می گیرد که این هم به خاطر تبحر در مجری - بازیگری اوست و خیلی موقع‌ها واکنش‌های خیلی خوبی نشان می دهد که باعث می‌شود تا کاراکتر و اتفاق با آن ها تکمیل شود. همچنین وی در این برنامه امکانات و شرایطی را ایجاد کرده که می شود خیلی چیزها را در آن تجربه کرد. اتفاق‌ها خلاق رخ می دهند و فضا به طور کلی جوری است که هر کس با خیال راحت کارش را انجام می‌دهد؛ در واقع عمدتا همه چیز سرجای خودش قرار دارد.
_ بله، فکر می کنم این موضوع در جلوی دوربین نیز به چشم می آید. شما در بخشی از صحبتتان به تاثیر برقراری ارتباط خوب با کاراکتر جناب خان توسط رامبد جوان اشاره کردید. اصلأ این ارتباط چه قدر اهمیت دارد و چه طور شکل می گیرد؟
برقراری ارتباط خیلی مهم است و زمانی درست شکل می‌گیرد که انتخاب‌ها درست باشد. وقتی درباره کاراکتر حرف می‌زنیم یعنی یک محدوده برایش مشخص کرده‌ایم و هیچ چیزی نباید از آن محدوده خارج شود؛ به همین جهت طبیعتأ آدم هایی که دست اندرکارند نیز باید درست انتخاب شوند تا به پیشبرد شخصیت کمک کنند.
_ صداپیشه و انتخاب صدای مناسب چه قدر در کار شما تاثیر و اهمیت دارد؟
صدای خوب هم قسمت مهمی از کاراکترمان است؛ چون مخاطب با آن ارتباط زیادی برقرار می‌کند، اما تنوع صدا محدود است و چیزی که آن را متمایز می کند لحن و مهارتی است که به کار می‌رود و این از عوامل مهمی است که باید مناسب باشد. ما نیز به عنوان عروسک گردان متناسب با همان صدا و شخصیت حرکت می‌کنیم و حتی به طور مثال در برداشتن یک شی از روی میز که روش‌های گوناگونی دارد این کاراکتر است که تعیین می‌کند ما کدام حالت را انتخاب کنیم.
_ در آخر با توجه به مهجور بودن هنر عروسک گردانی از جایگاه این شغل در کشورمان و کاستی‌هایی که در این عرصه وجود دارد به ما بگویید. خندوانه چه قدر به این موضوع توجه می کند؟
همانطور که گفتم برخی‌ها که از بیرون به ما نگاه می کنند، فکر می‌کنند این کار مهارت خاصی نمی‌خواهد و خیلی سخت نیست، حتی خیلی‌ها متوجه حضور ما نمی شوند، همه این موارد باعث شده تا بهای کمتری نسبت به دیگر عوامل یک کار به ما داده شود. در صورتی که تاثیرگذاری کار ما نه تنها کمتر از صداپیشه یا بازیگر نیست بلکه یکی از نکات مهم موفقیت کاراکتر و داستان کلی است. همچنین این حرفه در شرایط سختی از لحاظ فیزیکی و فرم جسمی انجام می‌شود ولی همانطور که ذکر شد این فرم، دشواری و هیچ اتفاقی نباید به کاراکتر منتقل شود و واقعیت این است که با وجود همه این موارد خیلی به آن کم توجهی می شود.
عروسک‌گردانی مثل ورزش حرفه‌ای است که مدام به فرد آسیب‌هایی از حیث درد مفاصل، آرتروز و ... وارد می کند و این باعث می شود که از عمر کاری ما نیز کاسته شود. اگر به طور انسانی نگاه کنیم، چنین فردی در طی 20 سال باید بتواند آینده اش را تأمین کند ولی با اوضاع حاکم حتی نصف بازیگر نیز به او دستمزد داده نمی شود که این موجب دلسردی هنرمند از ادامه کار می‌شود و برنامه سازان هم به افراد غیر حرفه‌ای روی می آورند که این عامل در حال حاضر موجب پایین آمدن کیفیت در خیلی از برنامه های عروسکی شده است.
البته در خندوانه این اوضاع خیلی بهتر است ولی هنوز با ایده آل فاصله دارد و همچنان باید توجهات بیشتری رخ دهد تا این حرفه نیز به جایگاهش دست یابد.
