پرداخت متفاوت به گروهک منافقین در فیلم سینمایی « سرهنگ ثریا » ساخته لیلی عاج موجب شده تا نظر بسیاری از منتقدان و صاحب نظران حوزه سینما به آن جلب شود. موضوعی که کم‌تر درباره آن صحبت و پرداخته شده و جلیل شعبانی، تهیه‌کننده معتقد است در این فیلم سینمایی بخش‌هایی از تاریخ کشور گفته شده که تاکنون ناگفته مانده بود.
همین تازگی موضوع می‌تواند اثرگذاری قابل توجهی نیز بر روی مخاطبان بگذارد و تأکید دارد لیلی عاج به عنوان کارگردانی که از تئاتر به سینما آمده، بدعت تازه‌ای در این عرصه گذاشته و سبک خاصی ارائه داده که تکراری هم نیست و یک سبک خاص و منحصر به فرد را به نمایش گذاشته است. از این رو شعبانی می‌گوید «سرهنگ ثریا» پتانسیل آن را دارد که در بخش‌های گوناگون نامزد دریافت سیمرغ بلورین نیز باشد. چون تک‌تک عوامل فیلم تلاش کردند تا بتوانند آنچه ارائه می‌دهند بهترین‌شان باشد.
«سرهنگ ثریا» محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج است که به کارگردانی لیلی عاج ، تهیه‌کنندگی جلیل شعبانی و بازی ژاله صامتی، وحید آقاپور، حمیدرضا محمدی، دیبا زاهدی، سلیمه رنگزن، شهروز آقایی پور، منیره حسین‌زاده و مجید پتکی در جشنواره فجر حضور دارد.
مشروح گفت‌وگو در ادامه آمده است:
*در سینمای ایران، فیلمهای بسیاری با موضوع گروهک منافقین ساخته شده است که فیلمهای سینمایی «ماجرای نیمروز» و «سیانور» جزو موارد جدید محسوب می‌شوند. فیلم سینمایی «سرهنگ ثریا» نیز بر روی سوژه‌ای مهم؛ اما مغفول که درباره کمپ آزادی است دست گذاشته. دغدغه شما به عنوان تهیه‌کننده این فیلم چه بود که تصمیم بر ساخت آن گرفتید؟
درست است که موضوع فیلم سینمایی «سرهنگ ثریا» با فیلمهای سینمایی که از آنها نام بردید مشترک است؛ اما رویکرد این فیلم با فیلمهای سینمایی دیگر تفاوت دارد. در «سرهنگ ثریا» از یک زاویه و نگاه جدید به ماجرای منافقین پرداخته است. به عنوان مثال از عملیات مرصاد و ترورهایی که این گروهک انجام داده گفته نشده. در این فیلم سینمایی بخش‌هایی از تاریخ کشور گفته شده که تاکنون ناگفته مانده بود و شاید در تعدادی فیلم مستند به صورت پراکنده به آن اشاره شده باشد؛ اما به طور جدّی به آن پرداخته نشده است.
به عقیده من از همین زاویه نیز منافقین وارد شده و تلاش می‌کنند تا به جمهوری اسلامی ضربه بزنند، جوانان کشور را به خود جذب و با ایدئولوژی‌شان آشنا کنند و در حقیقت جوانان کشور را به اسارت خود درآورند. اتفاقی که در دهه 60 چندان نمود عینی نداشت؛ اما امروز نمود عینی بسیاری پیدا کرده است و عین همین کار را گروهک‌های منحرف و افراطی دیگر هم انجام می‌دهند. در حال حاضر شاهد آن هستیم نسل جدیدی پرورش پیدا کرده و گروه‌هایی آنها را جذب خود کرده و با ایدئولوژی‌های‌شان آشنا و برای بهره‌برداری و سوءاستفاده آنها را جذب می‌کنند. در فیلم سینمایی «سرهنگ ثریا» سلاح، اسلحه، توپ، تانک و مسلسل نیست. داستان دو ایدئولوژی و دو نسل است که با تبلیغات و پروپاگانادایی که منافقان داشته‌اند توانستند نسلی را از نسل دیگر جدا کنند.
* لیلی عاج پیش‌تر تئاتر «بابا آدم» را با همین موضوع روی صحنه برد. برای ساخت فیلم سینمایی «سرهنگ ثریا» تحقیقات تازه‌ای انجام شد؟
تئاتر «بابا آدم» پیش‌زمینه‌ای شد تا سرمایه‌گذاران سفارش ساخت این فیلم سینمایی را بدهند. چون خانم عاج تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه انجام داده بود و یک نمود واقعی هم داشت و شخصیت‌ها مثال واقعی‌شان وجود دارد. برای آنکه فیلم سینمایی «سرهنگ ثریا» ساخته شود باز هم خانم عاج به تحقیقاتی که بابت ساخت تئاتر انجام داده بود بسنده نکرد و سفری به پادگان اشرف داشت و مجدد تحقیقات مفصلی درباره آن انجام داد و با خانواده‌ها گفت‌وگوهای بسیار کرد. ضمن اینکه مشاوره‌های مختلفی از نویسنده‌های مختلف گرفت تا از بعد تازه‌ای نمایشنامه را به فیلمنامه و فیلمنامه را به فیلم تبدیل کند. با توجه به این موضوع فکر می‌کنم فیلمنامه سبک خاصی پیدا کرد و مشخص است کارگردانی از تئاتر به سینما آمده و بدعت تازه‌ای گذاشته و سبک خاصی ارائه داده که تکراری هم نیست و یک سبک خاص و منحصر به فرد خود کارگردان است.
*این سبک و ایده‌پردازی تازه لیلی عاج در فیلم سینمایی «سرهنگ ثریا» به این دلیل نیست که نخستین تجربه ساخت فیلم سینمایی بلند او محسوب می‌شود؟
واقعیت این است قبل از شروع ساخت فیلم، جلسات بحث و گفت‌وگوی بسیاری برگزار شد. خانم عاج دوست داشت در ساختار فیلم و فیلمنامه تغییراتی ایجاد کند که ساختار فیلم به یک فیلم سینمایی کلاسیک نزدیک شود. من عقیده‌ام بر این بود چرا باید این مسیر را برویم وقتی فیلمهای بسیاری بر اساس نمایشنامه ساخته شده و هر کس سبک خاص خودش را در نظر گرفته است. بر همین اساس نیز وقتی با مشاور کارگردان، کمال تبریزی و دیگر دوستان مشورت انجام گرفت به این نتیجه رسیدیم اصالت را حفظ کنیم. چون واقعیت داستان در یک مکان شکل گرفته است و خانواده‌ها پشت در اشرف جمع می‌شدند و ماجراها در آنجا رخ داده. حتی در فیلمنامه اولیه اینطور بود که دوربین وارد اردوگاه اشرف هم می‌شد. بعد احساس کردیم بهتر است فاصله بگیریم و داخل اردوگاه نشویم و با خانواده‌ها ماجرا را دنبال کنیم تا درام بهتر شکل گیرد. اینطور شد که فیلم حالت منحصر به فرد خودش را گرفت.
*داستان فیلم توانسته مخاطب را با خود همراه کند و بدون موارد گل درشت، بخشی از واقعیت تفکرات انحرافی گروهک منافقین را نشان دهد. فیلمنامه چقدر چکش کاری شد تا به این مرحله برسد و چه کردید که فیلم به دام شعار نیفتاد؟
گروهک منافقین تنها دستمایه فیلمنامه بود که نشان می‌داد یک گروه انحرافی روی ایدئولوژی و تفکرات یک نسل کار می‌کند. با دوستان بسیاری در حوزه رمان‌نویسی، نمایشنامه‌نویسی، داستان‌نویسی و فیلمنامه‌نویسی بحث و گفت‌وگو کردیم تا بتوانیم این ماجرا را به یک درام جذاب تبدیل کنیم. البته تأکید داشتیم تا به اصل ماجرا هم لطمه وارد نشود. چون اصل ماجرا هم جذابیت خودش را دارد.
*مهمترین چالشی که زمان تولید و ساخت فیلم سینمایی «سرهنگ ثریا» داشتید چه بود؟
اردوگاه اشرف در دسترس ما نبود تا به عراق برویم و فیلمبرداری را در آنجا انجام دهیم. چون اردوگاه اشرف هم دیگر اردوگاه سال‌های قبل نیست و تغییرات زیادی در آن به وجود آمده و ما اگر آنجا هم می‌رفتیم نیاز بود تا اردوگاه را بازسازی کنیم. بنابراین دکور را باید بر روی زمین صافی اجرا می‌کردیم که باورپذیر هم باشد و به اصل ماجرا وفادار بماند. لذا چالش اصلی زمان ساخت این بود که باید اردوگاه اشرف را داخل ایران مکان‌یابی می‌کردیم. طبعاً اردوگاهی شبیه به اردوگاه اشرف در ایران وجود نداشت. با تحقیقات صورت گرفته شده جز به جز اردوگاه را ساختیم، ماکت‌سازی کردیم و طراح صحنه در این زمینه زحمت بسیاری کشید. به طوری که وقتی خانواده‌ها از نزدیک آنچه ساخته شد را دیدند تأیید کردند که شباهت بسیاری با آنچه در واقعیت بود دارد.
*در سال‌های اخیر فیلمهای استراتژیک مورد توجه سازندگان فیلم و سریال قرار گرفته است. به نظر شما با توجه به فعالیت در این حوزه برای حصول نتیجه بهتر چه باید کرد؟
به باور من پایه و اساس یک فیلم، فیلمنامه آن است. مدت‌ها باید زحمت کشید تا به یک سناریوی خوب و با قوام رسید تا بعد آن سناریو را برای اجرا آماده کرد. در برخی موارد زمان ساخت یک فیلم، شتابزده عمل می‌شود. طرح خوبی وجود دارد؛ اما وقتی با عجله طرح بر روی صحنه برود نتیجه خوبی نیز به همراه نخواهد داشت و در آن زمان است که تصور می‌شود اگر وقت بیشتری برای آن گذاشته می‌شد می‌توانست نتیجه قابل قبول‌تری به همراه داشته باشد. اگر فیلمنامه خوب باشد و تحقیقات قبل از ساخت به درستی صورت گیرد می‌توانیم در این زمینه‌ها موفقیت بالاتری کسب و فیلم‌هایی با کیفیت بالاتر تولید کنیم.
در هر صورت ساخت این نوع فیلم‌ها سبک خاص خودش را دارد و سخت‌تر از فیلمهای اجتماعی است. ساخت فیلم‌هایی مانند «سرهنگ ثریا» چالش‌های خودش را دارد. تصور بر این است زمان ساخت این نوع فیلم‌ها فرش قرمز برای سازنده پهن می‌شود و هر کار بخواهد می‌تواند انجام دهد؛ اما اینطور نیست. وقتی وارد پروسه ساخت فیلم می‌شویم تازه با هزاران مشکل دست و پنجه نرم می‌کنیم. وقتی یک کار ملودرام روز اجتماعی را کار کنید همه چیز در اختیار شما قرار دارد و می‌توانید لوکیشن ساده‌ای را اجرا کنید و حواشی کم‌تری در مقایسه با فیلم‌هایی با محتوای استراتژیک خواهد داشت که در برخی موارد با پول قابل حل است؛ اما در موضوعات استراتژیک موانعی وجود دارد که حتی با پول هم قابل حل نیست. در برخی موارد می‌بینیم مدیران بالادستی دستور می‌دهند؛ اما مدیران پایین دستی اجرا نمی‌کنند و اینطور می‌شود که فیلمهای استراتژیک ساختن مشکلات خاص خودش را دارد و کار آسانی نیست.
*پیش‌بینی شما برای فیلم سینمایی «سرهنگ ثریا» در جشنواره امسال چیست؟ تصور می‌کنید بتواند در این دوره موفقیتی کسب کند؟
تمام عوامل تمام تلاش خود را کردند و با انگیزه تمام انرژی گذاشتند تا این فیلم بتواند نتیجه قابل قبولی داشته باشد. ژاله صامتی فوق العاده درخشان بازی کرد. کارگردانی، فیلمنامه، تدوین، فیلمبرداری، طراحی صحنه، صداگذاری، گریم، لباس و… به خوبی انجام شده. در هر صورت مشک آن است که خود ببوید نه آنکه عطار بگوید؛ اما این را می‌توانم بگویم که فیلم سینمایی «سرهنگ ثریا» این قابلیت را دارد که بتواند در بسیاری از رشته‌ها کاندیدای دریافت سیمرغ بلورین باشد.
